Sezonowe wahania liczby niżów śródziemnomorskich w Europie Środkowo-schodniej

• Autorzy: Degirmendžić J. , Kożuchowski K.

Warianty tytułu

EN

Seasonal variation in the number of mediterranean cyclones in the Central and Eastern Europe

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem opracowania są cyklony śródziemnomorskie (MC – Mediterranean cyclones), które w latach 1958-2008 przemieszczały się nad obszarem Europy Środkowo-Wschodniej (tj. w sektorze między 45º39’ i 58º 11’ N oraz między 7º 32’ i 30º44’ E). Odnotowano 351 układów MC, wśród których wyróżniono 12 typów, określonych na podstawie przebiegu trajektorii oraz miejsca cyklolizy. Najczęściej występującym jest typ C1 (20,5% przypadków); są to niże przechodzące centralnie przez Polskę (rys. 2). Częste (17,9 %) są niże wędrujące torami położonymi na południe od równoleżnika 49°N (typ S1, rys. 3). Dość wysoką frekwencją (14,5%) charakteryzują się też szlaki niżów biegnące na wschód od Polski (typ E2, rys. 4), które w przybliżeniu odpowiadają torowi Vb wskazanemu przez van Bebbera (1891). Wykazano sezonową zmienność częstości pojawiania się niżów śródziemnomorskich w Europie Środkowo-Wschodniej; znaleziono półroczną cykliczność z maksimami w kwietniu i październiku. Maksimum wiosenne jest najbardziej rozwinięte i wiąże się prawdopodobnie z dominującymi w tej porze roku południkowymi formami cyrkulacji nad Europą, które sprzyjają wędrówce niżów znad Morza Śródziemnego na północ. Empiryczne prawdopodobieństwo dnia z niżem śródziemnomorskim w Europie Środkowo-Wschodniej zmienia się od 0,8% w styczniu i 0,9% w lipcu do 2,1% w listopadzie i 3,4% w kwietniu. Z niżami śródziemnomorskimi wiążą się ekstremalne zjawiska hydrometeorologiczne w Polsce i krajach sąsiednich – przynoszą one nawalne opady, latem powodują powodzie, w zimie – zawieje śnieżne.

EN

The study is focused on Mediterranean cyclones (MC) traveling over the area of Central and Eastern Europe (i.e. in the sector between 45° 39’ and 58º 11’ N and between 7° 32’ and 30º 44’ E) in the years 1958-2008. There have been 351 MC systems, divided into 12 types on the basis of the course of the trajectory and the location of cyclolysis site. The most common is C1 type (20.5% of cases), passing centrally through Poland (Fig. 2). Lows moving along paths situated to the south of 49 parallel (type S1, Fig. 3) are slightly less frequent (17.9%). Quite often (14.5%) lows are traveling east of the Polish border (type E2, Fig. 4), which roughly corresponds to the Vb track, indicated by van Bebber (1891). Seasonal variation in the frequency of the Mediterranean lows crossing Central and Eastern Europe has been demonstrated. Semi-annual cyclicity with peaks in April and October was found. Maximum in spring is most pronounced and likely associated with dominant in this season meridional types of circulation over Europe, which steer the cyclones movement from the Mediterranean Sea to the north. Empirical probability of the day with Mediterranean low in Central and Eastern Europe varies from 0.8% in January and 0.9% in July to 2.1% in November and 3.4% in April. Mediterranean lows trigger extreme hydrometeorological phenomena in Poland and neighboring countries – they bring torrential rains, causing fl oods in the summer, in the winter – blizzards.

Słowa kluczowe

PL

Europa Środkowo-Wschodnia; niż śródziemnomorski; trajektorie; sezonowość

EN

Central and Eastern Europe; Mediterranean lows; trajectories; seasonality

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2014
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 5--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., mapki, tab., wykr.

Twórcy

autor

Degirmendžić J.

• Katedra Geografi i Fizycznej UŁ

autor

Kożuchowski K.

• Instytut Nauk Leśnych – Filia UŁ w Tomaszowie Mazowieckim

Bibliografia

• 1. Alpert P., Neeman B. U., Shay-El Y., 1990, Intermonthly variability of cyclone tracks in the Mediterranean. J. Climate, 3, 12, 1474-1478.
• 2. Apostoł L., 2008, The Mediterranean Cyclones - The role in ensuring water resources and their potential of climatic risk in the east of Romania. Present Environment and Sustainable Development, 2, 143-164.
• 3. Bartoszek K., 2006, Niże śródziemnomorskie. Prz. Geof., 51, 1, 35-43.
• 4. Bielec-Bąkowska Z., 2010, A classification of deep cyclones over Poland (1971-2000). Physics and Chemistry of the Earth, 35, 491-497.
• 5. Defant A., 1926, Wetter und Wettervorhersage (Synoptische Meteorologie). Franz Deuticke, Lepzig und Wien, ss. 346.
• 6. Dubicka M., 1991, Opady atmosferyczne we Wrocławiu i ich związek z cyrkulacja atmosferyczną. Prace Inst. Geogr., ser. A. Geografia Fizyczna, 6, Wyd. UWr., 55-84.
• 7. Hann J., 1906, Lehrbuch der Meteorologie. Chr. Herm. Tauchnitz, Leipzig, ss. 642.
• 8. HMSO, 1962, Weather in the Mediterranean I: General Meteorology. Her Majesty’s Stationery Office, Londyn, ss. 362.
• 9. Kalnay E., Kanamitsu M., Kistłer R., Collins W., Deaven D., Gandin L., Iredell M., Saha S., White G., Woollen J., Zhu Y., Leetmaa A., Reynolds R., Chelliah M., Ebisuzaki W., Higgins W., Janowiak J., Mo K.C., Ropelewski C., Wang J., Jenne R., Joseph D., 1996, The NCEP/NCAR 40-year Reanalysis Project. Bull. Amer. Meteor. Soc., 77, 437-471.
• 10. Kendrew W. G., 1930, Climate. A treatise on the principles of weather and climate. The Clarendon Press, Oxford, ss. 329.
• 11. Kirchenstein M., 2013, Zmienność temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w Polsce Północno- Zachodniej. Wyd. Nauk. Akademii Pomorskiej, Słupsk, ss. 238.
• 12. Kóppen V., 1882, Monatliche Ubersichten der Seewarte 1877 and Osterreich. Zeit. Meteor., ss. 257.
• 13. Maheras P., 1985, Correspondences between types of Circulation and Weather Types. Application to the Area of Thessaloniki. Zeit. Meteor., 35, 1, 26-35.
• 14. Martyn D., 2000, Klimaty kuli ziemskiej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, ss. 359.
• 15. Mudelsee M., Borngen M., Tetzlaff G., Griinewald U., 2004, Extreme floods in central Europe over the past 500 years: Role of cyclone pathway “Zugstrasse Vb”. J. Geophys. Res., 109, D23101, doi: 10.1029/2004JD005034, 1-21.
• 16. Osuchowska-Klein B., 1978, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej. WKiŁ, Warszawa, ss. 192.
• 17. Serreze M. C., 2009, Northern Hemisphere Cyclone Locations and Characteristics from NCEP/NCAR Reanalysis Data. Boulder, Colorado USA: National Snow and Ice Data Center. Digital media (adres: https://nsidc.org/data/docs/daac/nsidc0423_cyclone/).
• 18. Świątek M., 2009, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na zmienność opadów na polskim wybrzeżu Bałtyku. Rozprawy i Studia 826, Wyd. Nauk. USz., Szczecin, ss. 150.
• 19. Twardosz R., 1997, Ekstremalne sumy dobowe opadów w Krakowie, [w:] Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne. Materiały Sympozjum Jubileuszowego PTGeof., 12-14.11.1997, Warszawa, 161-163.
• 20. Ulbrich U., Brücher T., Fink A. H., Leckebusch G. C., Kruger A., Pinto J. G., 2003, The central European floods of August 2002: Part 2 - Synoptic causes and considerations with respect to climatic change. Weather, 58, 434-442.
• 21. Van Bebber W. J., 1891, Die Zugstrassen der barometrischen Minima nach den Bahnenkarten der deutschen Seewarte für den Zeitraum 1875-1890. Meteor. Zeit., ss. 361.
• 22. Wibig J., 1999a, Cyrkulacja atmosferyczna nad Europą na powierzchni izobarycznej 500 hPa. Część I: zima. Prz. Geof., 44, 1-2, 15-24.
• 23. Wibig ]., 1999b, Cyrkulacja atmosferyczna nad Europą na powierzchni izobarycznej 500 hPa. Część II: wiosna, lato, jesień. Prz. Geof., 44, 1-2, 25-38.
• 24. Wibig J., Fortuniak K., 1998, The extreme precipitation conditions in the period 1931-1995. [w:] Klimat i bioklimat miast. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phys., 3, 241-250.