Wybrane ośrodki edukacji górniczej i nauk o Ziemi w Europie Środkowej i ich związki z Polską

• Autorzy: Graniczny M. , Kacprzak J. , Urban H. , Zdanowski A.

Warianty tytułu

EN

Selected centers of mining and Earth’s sciences education in the Middle Europe and their connections with Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pierwsze szkoły kształcące dla potrzeb górnictwa i nauk o Ziemi zaczęły powstawać na terenie Europy w XVIII wieku. Za najstarszą wyższą szkołę uznawana jest Akademia Górnicza we Freibergu, a następnie Akademia Górnicza i Leśna w Bańskiej Szczawnicy, Instytut Górniczy w Sankt-Petersburgu, Ecoles de Mines w Paryżu, Wyższa Szkoła Górnicza w Clausthal oraz Najwyższa Szkoła Górnicza w Kielcach. Zachowane dokumenty wskazują jednak, że nauczanie w Bańskiej Szczawnicy rozpoczęto co najmniej kilkanaście lat wcześniej. Na terenie Cesarstwa Austro–Węgierskiego za przełomowy dla edukacji górniczej należy uznać rok 1735, kiedy zapoczątkowano szkolenie ekspertów górniczych w wielu ośrodkach. Zasadniczym przełomem w tym zakresie był dekret cesarzowej Marii Teresy, w następstwie którego rok później utworzono Wyższą Szkołę Górniczą w Bańskiej Szczawnicy, przekształconą w 1770 r. w Cesarsko-Królewską Akademię Górniczą. Innym niezwykle ważnym europejskim ośrodkiem edukacji górniczej była Szkoła Górnicza w Petersburgu powołana w listopadzie 1773 r. przez carycę Katarzynę II. Od początku działalności szkoła ta była również ośrodkiem badań naukowych z zakresu górnictwa i geologii. Wielu polskich absolwentów – geologów wielce zasłużyło się później w rozwój nauki oddając swoje usługi zarówno na rzecz państwa rosyjskiego jak i Polski. Jeden z absolwentów Instytutu Górniczego w Petersburgu, Stanisław Kontkiewicz rozpoczął intensywne zabiegi mające na celu otwarcie szkoły górniczej w Królestwie Polskim na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Ostatecznie zabiegi grupy inicjatywnej powiodły się i w lutym 1889 nastąpiło oficjalne otwarcie Szkoły Górniczej „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Szkoła ta funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Niewiele osób jednak wie, że na terenie ówczesnych Prus, a obecnie na terytorium naszego kraju — w Wałbrzychu (Waldenburg) — działała szkoła o podobnym profilu. Na podstawie wniosku Naczelnego Urzędu Górniczego w dniu 1 lipca 1838 r. utworzono Dolnośląską Szkołę Górniczą w Wałbrzychu oraz jej filię w Tarnowskich Górach. Działalność szkoły przerwał wybuch II Wojny Światowej.

EN

The first schools for miners, dealing with education of miners and earth scientist, began to appear in Europe in the 18th century. This was due to the growing demand for professionals dealing with acquisition of various types of mineral resources. In general, the oldest institution of higher education is recognized in Freiberg Mining Academy, founded in 1765, and then the Academy of Mining and Forestry in Banská Štiavnica – 1770 (in Slovak, Schemnitz – German, Szelmeczbánya – in Hungarian), and Institute of Mining in St. Petersburg – 1773. The studies of preserved documents indicate, however, that teaching in Banská Štiavnica started at least a dozen years earlier. The breakthrough for mining education in Austro-Hungarian Empire took place in 1735. The next stage of this development was the transformation of the school in Banská Štiavnica in 1770 into the Imperial-Royal Academy of Mining. The other very important centre of mining and geological education was organized in St. Petersburg. The first mention of the creation of the mining school in Russia is attributed to the reformist Tsar Peter I and the scientist Michael Lomonosow in the early 18th century. These ideas have been realized by the Empress Catherine II, who signed the relevant edict in November 1773, establishing St. Petersburg School of Mining (Gornoje Ucziliszcze) for the engineering personnel. Many graduates of this institution were Polish, later distinguished professionals miners and geologists, who later gave great merits to the Russian and Polish states. Stanisław Kontkiewicz, the geologist graduated from the St. Petersburg Institute of Mining was one of the initiators of the Mining School “Sztygarka” in Dąbrowa Górnicza. It was founded in 1889 and still operates. Only a few people know that then in Prussia (now on the territory of Poland), in Wałbrzych (Waldenburg) acted a school with a similar profile. July 1st 1838 is recognized as a day of the creation of the Lower Silesian School of Mines in Waldenburg. Since 1860, the School accepted also miners from ore and lignite mining in Glogau (Głogów) and Hirschberg (Jelenia Góra) and later also from lignite mining district in Grünberg (Zielona Góra).

Słowa kluczowe

PL

edukacja górnicza; nauki o Ziemi; Akademia Górnicza i Leśna w Bańskiej Szczawnicy; Instytut Górniczy w Sankt-Petersburgu; Szkoła Górnicza „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej; Dolnośląska Szkoła Górnicza w Wałbrzychu (Waldenburg); szkoła wyższa; Europa Środkowa; Polska; historia

EN

mining education; Earth sciences; Mining and Forest Academy in Banská Štiavnica; Institute of Mining in St. Petersburg; Mining School “Sztygarka” in Dąbrowa Górnicza; Mining School in Wałbrzych (Waldenburg); higher school; Middle Europe; Poland; history

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 71, nr 6
• Strony: 64--71
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., fot.

Twórcy

autor

Graniczny M.

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

autor

Kacprzak J.

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

autor

Urban H.

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

autor

Zdanowski A.

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• 1. Górecki J., Sermet E.: 2009 – O najstarszej uczelni górniczej na świecie i srebrno – złotych salamandrach w Bańskiej Szczawnicy, Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 2, pod. red. P. P Zagwożdżona i M. Magdziarza, Wrocław, s. 105 ÷ 116
• 2. Graniczny M., Marks L., Urban H.: 2006 - Witold Zglenicki (1850 – 1904) – niezwykły geolog i filantrop, Prz. Geol. Nr. 6, t. 54
• 3. Graniczny M., Urban H., Wołkowicz S., Wołkowicz K.: 2010 – Wkład geologów polskich w odkryciu złóż surowców mineralnych Syberii i Dalekiego Wschodu, Biuletyn PIG, Warszawa, Nr 439 (2), 2010: 475 ÷ 489
• 4. Graniczny M., Rejman A., Urban H., Zdanowski A.: 2011a, Stanisław Doktorowicz – Hrebnicki (1888 – 1974), Stanisław Doktorowicz - Hrebnicki – życie i podróże geologiczne w świetle dzienników żony – M. Hrebnicka, Wokół Geologii ISBN 978-83-7538-808-4: 11÷21
• 5. Graniczny M., Urban H., Wołkowicz S., Wołkowicz K.: 2011b – Służba Geologiczna Rosji – wczoraj i dziś, Przegląd Geologiczny, nr 5, Tom 59, 2011: 400÷404
• 6. Graniczny M., Miecznik J. B., Urban H., Wołkowicz S., Wołkowicz K.: 2012 – Losy Państwowego Instytutu Geologicznego w czasie II wojny światowej – wspominając tych, którzy odeszli, Biuletyn PIG nr 448 (2): 479÷493
• 7. Graniczny M., Wołkowicz S., Wołkowicz K., Urban H., Kowalski Z., Zdanowski A.: 2013 – Postęp kartografii geologicznej na górnym Śląsku w świetle wybranych map historycznych od Leopolda von Bucha do Stanisława Doktorowicz – Hrebnickiego, 2013, LXXXII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ustroń 19 – 21 września 2013: 21÷23
• 8. Graniczny M., Urban H., Wołkowicz S., Wołkowicz K.: 2014 – Karol Bohdanowicz (1864÷1947) – Dyrektor dwóch służb geologicznych: rosyjskiej i polskiej (w 150. rocznicę urodzin), Przegląd Geologiczny, nr 2, vol. 62, 2014: 130÷134
• 9. Jaros J.: 1972 – Polacy w Leningradzkim Instytucie Górniczym, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, Rok XVII, nr 3; 505÷510
• 10. Kaňa R.: 2011 – Hondruša v zemi banikov, Banska Štiavnica
• 11. Konečny P.: 2012 – 250th Anniversary of the Mining and Forestry Academy in Banska Štiavnica, Košice
• 12. Mitkowski J.: 2010 – Jubileusz Stowarzyszenia Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica, Vivat Akademia, nr 5: 5÷8
• 13. Sylwestrzak U.: 1974 – 200 lat Leningradzkiego Instytutu Górniczego Przegląd Geologiczny, nr 11: 559÷561
• 14. Urban H., Graniczny M.: - 2009 – Dziewięćdziesiąta rocznica utworzenia Państwowego Instytutu Geologicznego na tle zarysu nauk o Ziemi w Polsce, Biuletyn PIG, nr 433: 1÷109
• 15. Wójcik A.J.: - 2007 - Jan Mieroszewski – Górnik z „Terra banensium”. Bud. Górn. i Tunel., 2, 35÷49.
• 16. http://sztygarka.republika.pl/start.html - Zespól Szkół Zawodowych „SZTYGARKA” w Dąbrowie Górniczej
• 17. Zdanowski A., Rejman A.: 2010 Badania geologiczne Profesora Stanisława Doktorowicz-Hrebnickiego (1888–1974) w regionie zabajkalskim. Przegląd Geologiczny, tom 58 nr 1/2010, 31÷41

Uwagi

Druk artykułu współfinansował Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie - temat nr 62.9611.1401.00.1