Celowość interdyscyplinarnych badań obiektów pogórniczych na przykładzie reliktów przemysłu wapienniczego

Kasprzyk, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Celowość interdyscyplinarnych badań obiektów pogórniczych na przykładzie reliktów przemysłu wapienniczego

Autorzy

Kasprzyk P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The advisability of interdisciplinary investigations of post-mining objects on the example of relicts of the lime industry

Języki publikacji

Abstrakty

Tereny pogórnicze, powstałe w wyniku odkrywkowej eksploatacji surowców mineralnych, budzą coraz większe zainteresowanie jako przestrzeń, która wprawdzie została mocno przekształcona, ale obok pewnej przyrodniczej degradacji wykazuje również specyficzne, nowe korzystne właściwości. Wraz z odkrywaniem tych walorów i przemianami społecznymi zmienia się również nastawienie do obszarów zdegradowanych i ich ponownego zagospodarowania. Wyraża się to w coraz bardziej kreatywnym podejściu do tego zagadnienia, widocznym w liczbie kierunków rekultywacji, proponowanych przez literaturę przedmiotu i akty prawne. Wyrobiska powstałe w wyniku wydobycia surowców skalnych stanowią niekiedy bardzo sprzyjające środowisko dla rozwoju wielu gatunków roślin i zwierząt, nierzadko chronionych. Odsłonięcia przekrojów geologicznych w ścianach tych wyrobisk dają możliwość tworzenia stanowisk z cennymi poznawczo i edukacyjnie strukturami geologicznymi. Niemniej cenne, a niejednokrotnie przewyższające wartości przyrodnicze, są zasoby kulturowe związane z dawnym wykorzystaniem surowców naturalnych. Do przykładów takiej działalności zalicza się, chyba nie zawsze doceniane przez badaczy krajobrazu i przeszłości, wydobycie i wykorzystanie wapieni, głównie jako materiału kamiennego i do produkcji wapna. Z diagnozowanie (niejednokrotnie wręcz wykrycie) walorów kulturowych reliktów tej działalności wymaga prowadzenia badań wykorzystujących wiadomości i metody z różnych dyscyplin naukowych i technicznych, a ich wyniki mają potencjał wzbogacający wiedzę w wielu dziedzinach, niejednokrotnie odległych od stricte górniczego fachu. Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie bogactwa poznawczego i utylitarnego obiektów pozostałych po zakończeniu eksploatacji górniczej oraz przydatności ich badań o interdyscyplinarnym charakterze, na przykładach związanych z przemysłem wapienniczym.

Post-mining areas are becoming increasingly popular as a space that has been heavily transformed, but in addition to some natural degradation it also exhibits specific new beneficial properties. With the discovery of these values and social changes, the attitude towards degraded areas and their redevelopment has also changed. This is expressed in an increasingly creative approach to this issue, which is evident in the number of rehabilitation directions proposed by the literature and the legal acts. Quarries created by the extraction of mineral resources are sometimes a very favorable environment for the development of many species of plants and animals, often protected. Exposures of geological sections in the walls of these excavations give the opportunity to create posts with valuable cognitive and educational geological structures. Nevertheless valuable, and sometimes exceeding natural values, are the cultural resources associated with the former use of natural resources. Examples of such activities are, perhaps not always appreciated by landscape and past researchers, the extraction and use of limestone, mainly as a stone material and for the production of lime. Diagnosing (and often detecting) the cultural values of relics of this activity requires research using the knowledge and methods of various scientific and technical disciplines, and their results have the potential to enrich knowledge in many areas, often far from strictly the mining industry. This article aims to show the cognitive and utilitarian wealth of the remaining mining facilities and the relevance of their interdisciplinary research, on examples from the lime industry.

Słowa kluczowe

rekultywacja kamieniołomy tereny pogórnicze przemysł wapienniczy

land rehabilitation stone quarries post-mining areas lime industry

Wydawca

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

Czasopismo

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

Rocznik

2017

Tom

nr 101

Strony

323--334

Opis fizyczny

Bibliogr. 54 poz., wykr., tab., zdj.

Twórcy

autor

Kasprzyk P.

pakas18@wp.pl

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Bibliografia

1. Albrycht, J. 1901. Opisanie i eksploatacyja skał wapiennych kazimierskich. Gubernia lubelska pod. m. Kazimierzem nad Wisłą. Warszawa: druk J. Nowickiego, 22 s.
2. Bartkowski, T. 1949. Z obserwacji nad „oczkami” Równiny Koźmińskiej. Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 16, s. 299–300.
3. Besarowski, A. 2013. Zapiski z codzienności „Kamieniołomy”. [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz. pl [Dostęp: 6.11.2017].
4. Cymerman, R. 1988. Rekultywacja gruntów zdewastowanych. Olsztyn: Wyd. ART, 131 s.
5. Gołda, T. 2005. Rekultywacja. Kraków: Wyd. AGH, 108 s.
6. Greszta, J. 1978. Rekultywacja terenów poprzemysłowych. [W:] W. Michajłow W., Zabierowski K. red., Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego t. 2, Warszawa–Kraków: PWN, s. 517–555.
7.Greszta, J. i Morawski, S. 1972. Rekultywacja nieużytków poprzemysłowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 264 s.
8. Grzebałkowska, M. 2009. Gwałt na Kazimierzu D. Duży Format (10), 9 III 2009 r., s. 6–7.
9. Gurmińska, K. 2017. Walka o wspólne dobro [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 8.11.2017].
10. Janowski, J. 2017. Geopark. Co to takiego? [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 8.11.2017].
11. Kasztelewicz, Z. 2010. Rekultywacja terenów pogórniczych w polskich kopalniach odkrywkowych. Kraków: Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze z siedzibą Wydział Górnictwa i Geoinżynierii AGH, 464 s.
12. Kazimierz 2017 – Aktualności dla „kamieniołomy w Kazimierzu” [Online] Dostępne w: Kazimierz Dolny.pl, https:// www.kazimierzdolny.pl/tagi/kamieniolomy_w_kazimierzu/ [Dostęp: 14.07.2017].
13. Kaźmierczak, U. i Malewski, J. 2001. Koncepcja systematyki kierunków rekultywacji. Kopaliny Pospolite (7), s. 9–10.
14. Kopciowski, D. 2010. Ochrona zabytkowych wartości Kazimierza Dolnego. Przestrzeń i Forma 13, s. 99–134.
15. Kowalski, J. 2011a. „Czarna sotnia”? czyli o co chodziło z kamieniołomami? [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz. pl [Dostęp: 7.11.2017].
16. Kowalski, J. 2011c. Centrum… nie powstanie (sic)! [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 3.11.2017].
17. Kozak, L. 1997. Obszary górnictwa odkrywkowego jako dynamiczne elementy w kształtowaniu środowiska przyrodniczego. [W:] Górnictwo odkrywkowe a ochrona środowiska. Fakty i mity. Kraków: AGH, Zarząd Główny SITG, s. 135–145.
18. Król-Korczak, J. 2007. Ochrona szczególnych wartości likwidowanych zakładów górniczych surowców skalnych oraz potencjalnych możliwości zagospodarowania terenów pogórniczych. Kopaliny Podstawowe i Pospolite Górnictwa Skalnego (6), s. 8–12.
19. Królikowski, J.T. 2016. Architektura współczesna jako zagrożenie piękna polskiego krajobrazu. [W:] Kobylińska- Bunsch W. red. Preventive conservation of the human environment 6. Architecture as part of the landscape. Book of abstracts. Warszawa: Institute of Art History, University of Warsaw 2016, s. 82–83.
20. KW i RR 2017. Burzliwe obrady nad przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi, Kamieniołom i nie tylko. [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 8.11.2017].
21. Leszczyńska, M. 2011. Współczesny model rozwoju społecznego z perspektywy rewolucji informacyjnej. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy 32, s. 125–134.
22. Maciejewska, A. 2000. Rekultywacja i ochrona środowiska w górnictwie odkrywkowym. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 100 s.
23. Michalska, G. i Niedźwiedź, J. 2010. Kamieniołom kazimierski – ochrona krajobrazu kulturowego. Budownictwo i Architektura (6), s. 71–76.
24. Mikłaszewski, A. 1988. Dziś i jutro zagospodarowania terenów pogórniczych w górnictwie skalnym. Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica 1222, Sozologia i Sozotechnika 26, s. 325–329.
25. Molenda, D. 1963. Górnictwo kruszcowe na terenie złóż ślas̨ko-krakowskich do połowy XVI wieku, Wrocław-Warszawa- Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wyd. PAN, 425 s.
26. MPZP 2003 – Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego m. Kazimierz Dolny, Uchwała Nr VI/29/2003 z dn. 28 marca 2003 r.
27. Nita, J. i Myga-Piątek, U. 2006. Krajobraz poeksploatacyjny – aspekty geologiczne, kulturowe, turystyczne, społeczne, dydaktyczne. [W:] Myga-Piątek U. red. Krajobrazy przemysłowe, poprzemysłowe i poeksploatacyjne. VIII Seminarium Krajobrazowe 11–12 maja 2006 Sosnowiec – Będzin – Zabrze. Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, s. 40–41.
28. Norma 2002 – Polska Norma PN-G-07800. Górnictwo odkrywkowe. Rekultywacja. Ogólne wytyczne projektowania. Polski Komitet Normalizacyjny, luty 2002.
29. Ostręga, A. i Uberman, R. 2010. Kierunki rekultywacji i zagospodarowania – sposób wyboru, klasyfikacja i przykłady. Górnictwo i Geoinżynieria 34 (4), s. 445–461.
30. Ozimek, A. 2017. Geoturystyczne skarby Krainy Lessowych Wąwozów. [Online] Dostępne w: http://sztukaodpoczynku. pl/kazimierz-dolny/geoturystyczne-skarby-krainy-lessowych-wawozow/ [Dostęp: 20.10.2017].
31. Pastuszko, M. i Ptasiński, J. 1978. Eksploatacja kopalin. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 159 s.
32. Paulo, A. 2008. Przyrodnicze ograniczenia wyboru kierunku zagospodarowania terenów pogórniczych. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 24, z. 2/3, s. 9–40.
33. Pietrzak, L. 1957. Kazimierz. Miasto polskiego Renesansu. Warszawa: Wydaw. „Sport i Turystyka”, Wyd. 2, 112 s.
34. Pismo 2011 – Pismo z dn. 17.10.2011 r. skierowane do Burmistrza Kazimierza Wielkiego i podpisane przez prezesów Obywatelskiego Komitetu Ochrony Krajobrazu Kamieniołomów, kazimierskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami i Towarzystwa Miłośników Miasta Kazimierza Dolnego. [Online] Dostępne w: http://www.januszkowalskikazimierz.pl/z-miasta/grupa-trzymajaca-wladze.html [Dostęp: 7.11.2017].
35. Protokół 2011 – Protokół nr XVII/11 sesji Nadzwyczajnej Rady Miejskiej w Kazimierzu Dolnym w dniu 26 listopada 2011 r. [Online] Dostępne w: http://www.januszkowalskikazimierz.pl/aktualnosci/protokol-nr-xvii/11- sesji-rady-miejskiej-w-kazimierzu-dolnym-w-dniu-26-listopada-2011r.html [Dostęp: 8.11.2017].
36. Prus, A. 2017. Minister nie zgadza się na SPA w kamieniołomach. Sprawa ma trafić do sądu. [Online] Dostępne w: Dziennik Wschodni, www.dziennikwschodni.pl/pulawy/ [Dostęp: 8.11.2017].
37. Rupiewicz, R. 2016. Sprawa „Zana House” pod lupą Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków. [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 8.11.2017].
38. Rupiewicz, R. 2017. Rewitalizacja trwa. Powstaje koncepcja zagospodarowania Małego Rynku! [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 3.11.2017].
39. Schölmerich, U. 1998. 70 Jahre forstliche Rekultivierung – Erfahrungen und Folgerungen. [W:] Pflug W. red. Braunkohlentagebau und Rekultivierung. Landschaftsökologie, Folgenutzung, Naturschutz. Berlin-Heidelberg: Springer-Verlag, s. 142–156.
40. Skoczylas, J. 2001. Zróżnicowanie użytkowania czwartorzędowych surowców skalnych w Wielkopolsce w neolicie i we wczesnym średniowieczu. [W:] Karczewski A. i Zwoliński Z. red. Funkcjonowanie geosystemów w zróżnicowanych warunkach morfoklimatycznych- Monitoring, Ochrona, Edukacja. Poznań: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, s. 491–501.
41. Skoczylas, J. i Jochemczyk, L. 1987. Występowanie osadów martwicowych w Wielkopolsce i na Kujawach oraz ich wykorzystanie we wczesnośredniowiecznym budownictwie. [W:] Perspektywy zagospodarowania złóż kredy i gytii jeziornych oraz kopalin towarzyszących w Polsce. Materiały II Konferencji Naukowo-Technicznej. Zielona Góra: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi. Oddział Ziemi Lubuskiej, s. 287–296.
42. Skoczylas, J. i Gunia, P. 2016. Zastosowanie wiedzy geologicznej w archeologii. Przegląd Geologiczny 64(9), s. 734–738.
43. Sokołowski, M. 2016. Bezduszna kupa betonu w Kazimierzu. [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz. pl [Dostęp: 8.11.2017].
44. Strzępek, T. 2016. Ratowanie pejzażu polskiego na przykładzie Kazimierza Dolnego. [Online] Dostępne w: www. januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 3.11.2017].
45. Śliwińska-Wyrzychowska, A. 2013. „Lipówka”. Kopalnia przywrócona naturze. Przewodnik po przyrodniczej ścieżce dydaktyczno-edukacyjnej w Rudnikach koło Częstochowy. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, 112 s.
46. Truszczyński, S. 2016. Straszydło [Online] Dostępne w: www.januszkowalskikazimierz.pl [Dostęp: 7.11.2017].
47. Uberman, R. i Ostręga, A. 2003. Metoda projektowania zagospodarowania dużych i zróżnicowanych kompleksów poeksploatacyjnych. [W:] Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Kraków 10, 11, 12 grudnia 2003 r., Kraków: AGH Kraków, Politechnika Krakowska, Komisja Urbanistyki i Architektury PAN O/Kraków, s. 243–253.
48. Uchwała 1966 – Uchwała nr 301 Rady Ministrów z dnia 6 września 1966 r. w sprawie rekultywacji i zagospodarowania gruntów przekształconych w związku z poszukiwaniem i eksploatacją kopalin. Monitor Polski 50, poz. 247.
49. Ustawa 1971 – Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów. Dziennik Ustaw 27, poz. 249.
50. Ustawa 1982 – Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dziennik Ustaw 11, poz. 79.
51. Ustawa 1995 – Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dziennik Ustaw 16, poz. 78.
52. Witt, A. 2004. Rekultywacja wybranych odkrywkowych wyrobisk poeksploatacyjnych na terenie Dolnego Śląska. Kopaliny 54–55, s. 8–11.
53. Wronikowska J. 2017. Nie sprzedawajcie jeszcze kamieniołomu. [Online] Dostępne w: w Kazimierzu Dolnym.pl, www.wkazimierzudolnym.pl [Dostęp: 7.11.2017].
54. Zarządzenie 1994 – Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania z pomnik historii, M.P. nr 50, poz. 417.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-554157f1-629e-48fd-bf5d-b770d667706e