Park Kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury 2. połowy XX wieku

• Autorzy: Myczkowski Z. , Siwek A.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK49NOWAHUTA

Warianty tytułu

EN

Cultural Park Nowa Huta – a new formula for the protection of urban planning and architecture of the 2nd half of the 20th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nowa Huta to fenomen urbanistyczny i architektoniczny w granicach współczesnego Krakowa. Wyjątkową wartość kulturową współtworzą układ urbanistyczny miasta idealnego, unikalna „galeria” rozwiązań architektonicznych reprezentujących kolejne nurty stylowe z drugiej połowy XX w. oraz dziedzictwo niematerialne – historia i społeczność dzielnicy. Uchwała NR CIX/1642/14 Rady Miasta Krakowa z 11 czerwca 2014 r. otwarła drogę do utworzenia parku kulturowego. Sięgnięto po formę ochrony cennego krajobrazu historycznego wprowadzoną w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Plan ochrony parku kulturowego jest dokumentem, w którym zawiera się diagnoza wartości i zagrożeń oraz prognoza procesów ochrony. Plan ochrony parku kulturowego Nowa Huta to dokument wyznaczający nowe standardy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX w. Jego analiza jest instruktywna dla dalszych działań tego typu w Polsce. Stanowi również próbę odpowiedzi na pytania o nową formułę ochrony dziedzictwa architektonicznego XX wieku.

EN

Nowa Huta is a town-planning phenomenon within the borders of contemporary Cracow. Its outstanding cultural value has been co-created by the urban layout of an ideal town, a unique “gallery” of architectural phenomena representing subsequent stylistic trends of the second half of the 20th century, as well as the unattached heritage – the history and the community of the district. The recommendation no CIX/1642/14 from June 11, 2014, of the City Council opened the way to create a Cultural Park here. This is a formula for protecting valuable historic landscape, which was introduced by the Monument Protection Law in 2003. The plan for protection of the Cultural Park is a special document which includes the diagnosis of values and hazards, together with a prognosis of protection processes. The plan for protection of the Nowa Huta Cultural Park is a document which shows new standards of protecting the heritage of the second half of the 20th century. Its analysis is an instruction for further such activities in Poland. It is also an attempt to answer the question about a new formula for protecting the architectural heritage of the 20th century.

Słowa kluczowe

PL

Nowa Huta; miasto idealne; socrealizm; socmodernizm; ochrona konserwatorska; park kulturowy

EN

Nowa Huta; ideal city; socialist realism; socialist modernism; conservation protection cultural park

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 49
• Strony: 113--124
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Myczkowski Z.

• Zakład Krajobrazu Otwartego i Budowli Inżynierskich, Instytut Architektury Krajobrazu, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska. Narodowy Instytut Dziedzictwa, OT Kraków

autor

Siwek A.

• Zakład Ochrony Dóbr Kultury, Instytut Historii Sztuki, Wydział Historyczny, Uniwersytet Jagielloński. Narodowy Instytut Dziedzictwa, OT Kraków

Bibliografia

• [1] Beiersdorf Z. Wartości kulturowe Nowej Huty. In: Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków, 1997, 81–89.
• [2] Fabiański M., Purchla J. Historia architektury Krakowa w zarysie. Kraków, 2001.
• [3] Fortuna-Marek A., Siwek A. Plany działania jako element systemu zarządzania miejscem światowego dziedzictwa. Rozważania na przykładzie Krakowa i drewnianych kościołów południowej Małopolski. In: Wybrane zagadnienia zarządzania dobrami UNESCO w Polsce. Szmygin B. (ed.), Warszawa, 2015, 75–101.
• [4] Juchnowicz S. Nowa Huta, przeszłość i wizja – z doświadczeń warsztatu projektowego. In: Nowa Huta, przeszłość i wizja. Studium muzeum rozproszonego. Salwiński J., Sibila L.J. (ed.), Kraków, 2008, 177–219.
• [5] Golonka-Czajkowska M. Nowe miasto nowych ludzi. Mitologie nowohuckie. Kraków, 2013.
• [6] Komorowski W. Wartości kulturowe Nowej Huty. Urbanistyka i architektura. In: Nowa Huta – przeszłość i wizja. Studium muzeum rozproszonego. Salwiński J., Sibila L.J. (ed.), Kraków, 2008, 97–142.
• [7] Marcinek R. Studium historyczne /w:/ Plan Ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, Etap I. Kraków, 2015 [mpis w dyspozycji Urzędu Miasta Krakowa, Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego].
• [8] Miezian M. Nowa Huta. Socjalistyczna w formie, fascynująca w treści. Kraków, 2004.
• [9] Myczkowski Z., Forczek-Brataniec U., Wielgus Forczek-Brataniec U., Latusek K., Nosalska P., Rymsza-Mazur W., Siwek A., Wielgus K. Plan Ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, Etap. I (2015), Etap II (2016). Kraków [mpis w dyspozycji Urzędu Miasta Krakowa, Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego].
• [10] Myczkowski Z. (kierownictwo naukowe, generalny projektant), Marcinek R. (koordynacja merytoryczna, głowny projektant), Chajdys K.,Forczek-Brataniec U., Latusek K., Nosalska P., Rymsza-Mazur W., Siwek A., Wielgus K. Plan Ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, Etap. I (2015), Etap II (2016). Kraków [mpis w dyspozycji Urzędu Miasta Krakowa, Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego].
• [11] Nowa Huta – miasto walki i pracy. Terlecki R. Lasota M., Szarek J. (ed.), Kraków, 2002.
• [12] Szmygin B. Rekomendacja o Historycznym Krajobrazie Miejskim – wdrożenie zmiany paradygmatu w ochronie miast historycznych. Budownictwo i Architektura 2013;12(4):117–126.
• [13] Uchwała nr 1 Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 29 kwietnia 2016 w sprawie ochrony dziedzictwa architektury i urbanistyki XX wieku w Polsce, http://konserwacja.pk.edu.pl/archXXpl/ (access: 20.10.2016).
• [14] Włodarczyk M. Architektura Nowej Huty lat 1949–1980. Kraków, 2013. K. Plan ochrony Parku Kulturowego Stare Miasto w Krakowie w kontekście ochrony i planowania krajobrazu miasta. In: Planowanie krajobrazu: wybrane zagadnienia. Przesmycka E. (ed.), Lublin 2013, 38–60.