Zielnik Marii Twardowskiej (1858-1907) jako pretekst do szkicu biograficznego kresowej botaniczki

• Autorzy: Korybut-Marciniak Maria , Studnicka-Mariańczyk Karolina

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.21.020.14181

Warianty tytułu

EN

Maria Twardowska’s (1858-1907) herbarium as a pretext for a biographical sketch of the borderland botanist

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article presents the figure of Maria Twardowska née Skirmunt (1858-1907), researcher of the Lithuanian flora, promoter of natural science, author of articles on botany, and social activist. Twardowska was one of the first women to conduct independent research on the Polish/Lithuanian flora. She published in ‘Wszechświat’ and ‘Pamiętnik Fizjograficzny’. She kept scientific contacts with Polish botanists - Edward Janczewski, Józef Rostafiński, Władysław Dybowski, and Antoni Rehman. She is the author of the herbarium, which was in the collection of the Poznań Society of Friends of Sciences until the Second World War.

Słowa kluczowe

PL

zielniki; Kresy w XIX w.; kobiety w botanice; kolekcje przyrodnicze

EN

herbaria; Borderlands in the 19th century; women and botany; natural collections

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, nr 3
• Strony: 85--103
• Opis fizyczny: Bibliogr. 86 poz.

Twórcy

autor

Korybut-Marciniak Maria

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii

• https://orcid.org/0000-0001-8196-5119

autor

Studnicka-Mariańczyk Karolina

• Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Instytut Historii

• https://orcid.org/0000-0002-4116-9350

Bibliografia

• Źródła rękopiśmienne
• Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka [LMAVB], f. 7-518, Listy Marii Twardowskiej ze Skirmuntów do Józefa Bielińskiego z lat 1886-1895.
• Źródła drukowane
• Gorzałka, tłum. M. ze Skirmuntów Twardowska, Warszawa 1894.
• Jankowski E., Wspomnienia ogrodnika, oprac. A. Szwejcerowa, A. Brachfogel, Warszawa 1972.
• Niesiecki K., Herbarz Polski, t. 9, Lipsk 1839-1845.
• O oszczędności słów kilka dla ludzi pracujących, tłum. M. ze Skirmuntów Twardowska, Warszawa 1895.
• Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Rok 1903/1904, Kraków 1907.
• Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Rok 1906/1907, Kraków 1907.
• Skirmunt K., Moje wspomnienia 1866-1945, oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1998.
• Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo poleskie, województwo wołyńskie, oprac. T. Epsztein, S. Górzyński, Warszawa 1996.
• X.Y.Z., Kartka z dziejów Kościoła Katolickiego w Rosyi. Biskupstwo Mińskie, Kraków 1887.
• Z ziemi pagórków leśnych, z ziemi łąk zielonych. Książka zbiorowa poświęcona pamięci Adama Mickiewicza w stuletnią rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1899.
• Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, r. 4 [Dodatki], Poznań 1882.
• Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, t. 1, Poznań 1879.
• Źródła prasowe
• „Dziennik Wileński” r. 1907, nr 268, s. 1.
• „Nowy Kurier” r. 38, 1927, nr 1, 1 I 1927 r., s. 5.
• „Przegląd Techniczny” t. 46, 1908, nr 5, s. 62.
• Chłapowski F., Śp. Maria ze Skirmuntów Twardowska, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” t. 34, 1908, s. 317-320.
• Dybowski W., O jastrzębcach nowogródzkich, „Wszechświat” t. 16, 1897, nr 10, s. 156-157.
• Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Poznaniu, „Rozwój” 1903, nr 279, 5 XII 1903 r., s. 3.
• Twardowska M., Bobry w Prusach Zachodnich, „Wszechświat” t. 20, 1901, nr 26, s. 410-413.
• Twardowska M., Ciąg dalszy spisu roślin z okolic Szemetowszczyzny i z Weleśnicy, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 10, 1890, dział III, s. 261-272.
• Twardowska M., Ciąg dalszy spisu roślin z okolic Szemetowszczyzny i z Weleśnicy, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 12, 1892, dział III, s. 199-208.
• Twardowska M., Ciepło i życie, „Wszechświat” t. 8, 1889, nr 28, s. 440-443, nr 29, s. 462-464, nr 30, s. 477-479.
• Twardowska M., Dodatek do spisu roślin znalezionych w okolicach Szemetowszczyzny na Litwie […] i dodatek do przyczynka do flory Pińszczyzny […], „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 8, 1888, dział III, s. 215-220.
• Twardowska M., Drzewo kawowe i jego uprawa w Afryce, „Wszechświat” t. 19, 1900, nr 12, s. 184-186.
• Twardowska M., Jubileusz F. Cohna we Wrocławiu, „Wszechświat” t. 17, 1898, nr 18, s. 287.
• Twardowska M., Notatka o kilku rzadszych roślinach flory litewskiej, „Wszechświat” t. 10, 1891, nr 51, s. 814-815.
• Twardowska M., Notatka o skrzypach znalezionych na Litwie w r. 1901, „Wszechświat” t. 12, 1903, nr 8, s. 122-123.
• Twardowska M., Notaty florystyczne z Szemetowszczyzny i Weleśnicy, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 19, 1907, dział III, s. 41-43.
• Twardowska M., Odmiany roślin rozmnażające się tylko przez gałęzie, „Wszechświat” t. 18, 1899, nr 2, s. 25-27.
• Twardowska M., Przyczynek do flory Pińszczyzny, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 4, 1884, dział III, s. 423-433.
• Twardowska M., Przykład przystosowania rośliny do zapylenia przez ptaki, „Wszechświat” t. 19, 1900, nr 16, s. 250-251.
• Twardowska M. Roboty jesienne bobrów, „Wszechświat” t. 17, 1898, nr 30, s. 779-780.
• Twardowska M., Rozpowszechnianie roślin przez mrówki, „Wszechświat” t. 19, 1900, nr 8, s. 123-124.
• Twardowska M., Spis roślin z Szemetowszczyzny i Weleśnicy w latach 1893-1894, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 14, 1896, dział III, s. 115-118.
• Twardowska M., Spis roślin z Szemetowszczyzny i Weleśnicy, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 17, 1902, dział III, s. 95-99.
• Twardowska M., Spis roślin znalezionych w okolicy Szemetowszczyzny na Litwie, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 3, 1883, dział III, s. 274-291.
• Twardowska M., Wiadomości o śluzowcach znalezionych w latach 1778-1883, „Pamiętnik Fizjograficzny” t. 5, 1885, dział III, s. 160-163.
• Twardowska M., Z czego robi się kauczuk, „Wszechświat” t. 18, 1899, nr 46, s. 730-732.
• Twardowska M., Z nad brzegów Jasiołdy, „Wszechświat” t. 8, 1889, nr 30, s. 480-481.
• Valigny H., La Temperature et la vie, „Revue des Deux Mondes” t. 93, 1889, nr 1, s. 176-201.
• Literatura przedmiotu
• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 2, Wrocław - Warszawa - Kraków 1992, t. 4, Wrocław - Warszawa - Kraków 1993.
• Brzoza Cz. Stepan K., Skirmunt Roman (1868-1839), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Wrocław 1997-1998, s. 184-197.
• Estreicher K., Bibliografia polska XIX stulecia. Lata 1881-1900, t. 4, Kraków 1916.
• Fokciński H., Kazimierz Skirmunt (1861-1931), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Wrocław 1997-1998, s. 177.
• Gajewski W., Bolesław Hryniewiecki (1875-1963), „Acta Societatis Botanicorum Poloniae” t. 32, 1963, nr 3, s. 463-472.
• Grabski T., Oddział Przyrodniczy Muzeum Wielkopolskiego na Jeżycach w okresie międzywojennym, „Kronika Miasta Poznania” 2000, nr 2, s. 236-238.
• Hryniewiecki B., Udział kobiety polskiej w rozwoju botaniki, Warszawa 1933.
• Ilgiewicz H., Helena Romer Ochenkowska (1875-1947) i jej pamiętniki, [w:] Polskie dziwiętnastowieczne listy i pamiętniki z Ziem Zabranych - rola i miejsce w badaniach historycznych, red. W. Caban, L. Michalska-Bracha, Warszawa 2017, s. 475-488.
• Jelski A., Weleśnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. 13, Warszawa 1893, s. 314.
• Jurkowski R., Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864-1904, Warszawa 2001.
• Köhler P., Dzieje botaniki w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1815-1952), „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności” t. 5, 2003, s. 79-94.
• Köhler P., Zielniki botaników ośrodka wileńskiego z lat 1780-1840 w Kijowie, Krakowie i Wilnie, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” t. 39, 1994, nr 1, s. 109-116.
• Konarski S., Aleksander Skirmunt 1798-1870, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Wrocław 1997-1998, s. 175-176.
• Kras J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1868-1924, Kraków 1972.
• Krasińska I., Ruch abstynencki w Wielkopolsce w latach 1840-1902, „Folia Historica Cracoviensia” t. 19, 2013, s. 247-278, DOI 10.15633/fhc.240.
• Lewkowska A., Lewkowski J., Walczak W., Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo poleskie, Warszawa 2000.
• Majewski T., Botanika w warszawskich czasopismach „Pamiętnik Fizjograficzny” i „Wszechświat”, „Analecta” t. 14, 2005, nr 1, s. 147-165.
• Majewski T., Edward Franciszek Glinka Janczewski (1846-1918), [w:] Złota Księga Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. A. Zemanek, cz. 1, Biografie Uczonych, Kraków 2000, s. 75-82.
• Marczak M., Przewodnik po Polesiu, Brześć 1935.
• Meissner R., Chłapowski Franciszek (1846-1923), [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa - Poznań 1981, s. 101.
• Niepodległość z kobiecą twarzą. Różne przejawy aktywności kobiet w drodze do niepodległości (od upadku powstania styczniowego do 1920 roku), red. T. Skoczek, Warszawa 2019.
• Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt (1861-1931), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Wrocław 1997-1998, s. 177-183.
• Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa 1998.
• Pelczar A., Marciniak S., Alexandrowicz W., Dyskusja po referacie Ryszarda Marciniaka „Związki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk z polskimi ośrodkami naukowymi w okresie zaborów, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności” t. 8, 2008, s. 309-315.
• Piekiełko-Zemanek A., Köhler P., Józefa Rostafińskiego odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin i udział w niej Marii Twardowskiej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” t. 31, 1986, nr 2, s. 471-480.
• Pijaństwo i alkoholizm w piśmiennictwie Królestwa Polskiego w XIX i na początku XX wieku.
• Aspekty społeczne, pedagogiczne i kulturowe, wyb. źródeł i oprac. A. Bołdyrew, Łódź 2019.
• Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007, red. A. Pihan-Kijasowa, Poznań 2008.
• Polanowska J., Skirmunttowa ze Skirmunttów Helena, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 38/2, Warszawa - Kraków 1998, s. 187.
• Rostafiński J., Historia Kursów Wyższych dla Kobiet im. A. Baranieckiego, Kraków 1900.
• Skirmuntt R., Panie z Muru, „Słowo” 1934, nr 125, s. 3.
• Sławiński W., Przyczynek do znajomości okolic Wilna. Cz. 1 - Historia i bibliografia, Wilno 1922.
• Słownik biologów polskich, red. S. Felisiak, Warszawa 1987.
• Szargot B., Sentymentalny profesor. Ślady lektury w listach przyrodnika, „Rocznik Komparatystyczny” 2018, nr 9, s. 253-266, DOI 10.18276/rk.2019.9-15.
• Szpoper D., Gente Lithuana, natione Lithuana. Myśl polityczna i działalność Konstancji Skirmuntt (1851-1934), Gdańsk 2009.
• Wołkowycki W., Zróżnicowanie szaty roślinnej pogranicza Europy Środkowo-Wschodniej i Północno-Wschodniej, [w:] Z Mazowsza na Polesie, Zróżnicowanie i ochrona szaty roślinnej pogranicza Europy Środkowej i Północno-Wschodniej, red. A. Obidziński, Warszawa 2010, s. 9-37.
• Wójcik Z., O Władysławie Dybowskim (1838-1910) i jego działalności naukowej, „Analecta” t. 12, 2003, nr 1, s. 165-175.
• Wróblewski A., Historia zbiorów przyrodniczych, „Roczniki Historyczne” r. 23, 1957, s. 501-508.
• Wrzosek A., Bieliński Józef, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 52.
• Wrzosek A., Chłapowski Franciszek (1845-1923), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 302-303.
• Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, t. 3, cz. 1, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1992.
• Złobin E., „Niechaj Polska zna, jakich synów ma”. Rok 1863 na Pińszczyźnie, „Echa Polesia” 2013, nr 1, s. 21-25.
• Strony internetowe
• powo.science.kew.org/taxon/224409-1 [dostęp 30.11.2020].
• compositae.landcareresearch.co.nz/?Page=NameDetails&NameId=32EFB728-F520-44EC-AC40-5EA001B5C19F [dostęp 30.11.2020].
• plants.jstor.org/search?filter=people&so=ps_group_by_genus_species+asc&Query=Twardowska [dostęp 16.08.2020].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021)