Kaplica wczesnośredniowiecznej rezydencji książęcej w Poznaniu

• Autorzy: Kóčka-Krenz H.

Warianty tytułu

EN

The chapel of early medieval prince residence in Poznań

• Konferencja: Forum Architecturae Poloniae Medievalis (2 ; 2009 ; Kraków)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Prace wykopaliskowe Instytutu Prahistorii UAM na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, skierowane na rozpoznanie przedromańskiego zespołu pałacowo-sakralnego w książęcej części grodu, doprowadziły w 2008 i 2009 roku do odsłonięcia reliktów jego sakralnego członu. Istnienie świątyni pałacowej in castro Ostrow, dedykowanej Najświętszej Marii Pannie, o której mowa w XIII-wiecznej Kronice polskiej, jako fundacji księżnej Dobrawy, było podważane wobec braku wcześniejszych źródeł oraz przesłanek archeologicznych. Ostatnie badania potwierdziły wiarygodność kronikarskiej zapiski i doprowadziły do rozpoznania książęcej kaplicy niemal w całości. Kaplica pałacowa poznańskiego grodu jest jednak odmienna od innych tego typu budowli epoki wczesnopiastowskiej – innego kształtu budowlą, będąc niewielkim kościołem salowym zamkniętym, inaczej połączoną z domem książęcym, co w sumie czyni ją wyjątkową wśród dotychczas znanych form z terenu Polski.

EN

The excavation works in Ostrów Tumski carried out by the Institute of Prehistory of Adam Mickewicz Univesity (Poznań) were aimed at identifying a Pre-Romanesque palace and church complex in the princely part of the town, and led to discovering relics of a sacred segment of the area. The existence of a palace church in castro Ostrow dedicated to the Blessed Virgin Mary, which is mentioned in the 13th-century Chronicle of Poland as foundation by princess Dobrawa of Bohemia, was undermined due to lack of any earlier sources or archaeological premises. The latest research have shown that the chronicle records are true, and led to an almost entire identification of the prince chapel. However, the palace chapel in Ostrów Tumski is different from other constructions from the early-Piast era, as it is a more room-like, closed church, connected to the prince house in a totally unique fashion, which makes the church special among other buildings in Poland.

Słowa kluczowe

PL

Ostrów Tumski; kaplica książęca; kościół salowy

EN

Ostrów Tumski; prince chapel; aisleless church

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 108, z. 7-A
• Strony: 143--158
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., il.

Twórcy

autor

Kóčka-Krenz H.

• Instytut Prahistorii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• [1] Elbern V.H., Das Beinkästchen im Essener Münsterschatz, „Aachener Kunstblätter des Museumsvereins“, t. 44, Aachen 1973, 87-100.
• [2] Gabriel I., Christentum und Heidentum, [w:] Starigard/Oldenburg. Ein slawischer Herrschersitz des frühen Mittelalters in Ostholstein, red. M. Müller-Wille, Neumünster 1991, 279-297.
• [3] Górecki J., Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej monarchii piastowskiej, Poznań 2002.
• [4] Janiak T., Problematyka wczesnych faz kościoła katedralnego w Gnieźnie, [w:] Początki architektury monumentalnej w Polsce, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2004, 85-130.
• [5] Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004.
• [6] Kóčka-Krenz H., Dzieje Ostrowa Tumskiego w Poznaniu przed lokacją miasta, „Kronika Miasta Poznania”, z. 1, 2003, 7-26.
• [7] Kóčka-Krenz H., Rezydencja pierwszych Piastów na poznańskim grodzie, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. V, red. H. Kóčka-Krenz, Poznań 2005, 59-81.
• [8] Kóčka-Krenz H., Z badań nad średniowieczną architekturą Ostrowa Tumskiego w Poznaniu, [w:] I Forum Architecturae Poloniae Medievalis, red. K. Stala, Kraków 2007, 19-32.
• [9] Kóčka-Krenz H., Die Gemmen von der Dominsel in Posen als Zeugnisse der Kulturkontakte des Staates der Piasten im Frühmittelalter, [w:] „Die Dinge beobachten...“. Archäologische und historische Forschungen zur frühen Geschichte Nord- und Mitteleuropas. Festschrift für Günter Mangelsdorf zum 60. Geburtstag, red. F. Biermann, U. Müller, Th. Terberger, Rahden/Westf., Leidorf 2008, 189-197.
• [10] Kóčka-Krenz H., Palatia wczesnopiastowskie, [w:] Średniowiecze w rozjaśnieniu, red. K. Skupieński, Warszawa 2010, 119-132.
• [11] Kronika polska, wyd. L. Ćwikliński, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. III, Lwów 1878, 622.
• [12] Krysztofiak T., Giecz – Grodziszczko, stan. 1, gm. Dominowo, [w:] Civitates principales.
• [13] Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej, red. D. Stryniak, Gniezno 1998, 45-47.
• [14] Krysztofiak T., Palatium w Gieczu – archeologiczne podstawy datowania reliktów, [w:] Lapides viventes. Księga dedykowana prof. dr hab. Klementynie Żurowskiej, red. T. Rodzińska-Chorąży, A. Włodarek, Kraków 2006, 286-301.
• [15] Kurnatowska Z., Jeszcze raz o grobowcach poznańskich, [w:] Scriptura custos memoriae, red. D. Zydorek, Poznań 2001, 503-510.
• [16] Kurnatowska Z., Kara M., Początki architektury sakralnej na grodzie poznańskim w świetle nowych ustaleń archeologicznych, [w:] Początki architektury monumentalnej w Polsce, red.) T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2004, 47-70.
• [17] Lazarev V.N., Drevnerusskie mozaiki i freski XI-XV vv., Moskva 1973.
• [18] Leopold G., Schubert E., Der Dom zu Halberstadt bis zum gotischen Neubau, Berlin 1984.
• [19] Maślankiewicz K., Kamienie szlachetne, Warszawa 1983.
• [20] Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. I, Kościół katedralny w Poznaniu, Poznań 1959.
• [21] Nowicka M., Mozaika, [w:] Kultura materialna starożytnej Grecji, t. II, red. K. Majewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977, 695-727.
• [22] Olczak J., Wystrój mozaikowy wczesnośredniowiecznej architektury murowanej w Polsce – fikcja czy rzeczywistość?, „Archaeologia Historica Polona”, t. 13, 2003, 129-145.
• [23] Oswald F., In medio Ecclesiae. Die Deutung der literarischen Zeugnisse im Lichte archäologischer Funde, „Frühmittelalterliche Studien“, t. 3, 1969, 313-326.
• [24] Pianowski Z., Proksa M., Przedromańskie palatium i rotunda na Wzgórzu Zamkowym w Przemyślu, Przemyśl 2003.
• [25] Das Reich der Salier 1024-1125. Katalog zur Ausstellung des Landes Rheinland-Pfalz, Sigmaringen 1992.
• [26] Schulze-Dörrlamm M., Bestattungen in den Kirchen Grossmährens und Böhmens während des 9. und 10. Jahrhunderts, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz“, t. 40 (1993), 1995, 557-621.
• [27] Skubiszewski P., Malarstwo karolińskie i przedromańskie, Warszawa 1973, 142.
• [28] Skubiszewski P., Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001.
• [29] Skubiszewski P., Katedra w Polsce około roku 1000, [w:] Polska na przełomie I i II tysiąclecia, red. S. Skibiński, Poznań 2001, 139-196.
• [30] U progu chrześcijaństwa w Polsce. Ostrów Lednicki, red. K. Żurowska, Kraków 1993.
• [31] Vorromanische Kirchenbauten. Katalog der Denkmäler bis zum Ausgang der Ottonen, red. F. Oswald, L. Schaefer, H.R. Sennhauser, München 1966.
• [32] Vorromanische Kirchenbauten. Katalog der Denkmäler bis zum Ausgang der Ottonen. Nachtragsband, red. W. Jacobsen, L. Schaefer, H.R. Sennhauser, München 1991.
• [33] Żak J., Badania w ogrodzie przy ul. Ostrów Tumski 10 w 1946 r., [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. I, red. W. Hensel, Warszawa–Wrocław 1959, 81-129.