Wartość przyrodnicza i paszowa użytkowanych ekstensywnie łąk w dolinie Golionki (Bory Tucholskie)

• Autorzy: Stosik T.

Warianty tytułu

EN

Natural and animal-feed value of the meadows under extensive use in the Golionka river valley (the Tuchola Pinewoods)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Optymalne ze względów produkcyjnych uwilgotnienie gleb łąkowych nie jest dzisiaj częstym zjawiskiem, a nadmiernie przesuszone przez lata pokłady torfu straciły bezpowrotnie swoje właściwości. Konsekwencją degradacji gleby są zmiany jakościowe i ilościowe w składzie gatunkowym runi. Niekorzystne zmiany struktury fitocenoz użytków zielonych obserwuje się również w Borach Tucholskich, gdzie jeszcze w połowie XX wieku notowano dobrze zachowane zbiorowiska łąk wilgotnych, zmiennowilgotnych i fitocenozy z dużym udziałem turzyc. W pracy przedstawiono strukturę fitosocjologiczną, wartość użytkową i przyrodniczą użytków zielonych w dolinie Golionki, a także warunki siedliskowe, określone za pomocą liczb wskaźnikowych Ellenberga. Łącznie wyróżniono 12 syntaksonów o różnej randze. Określone dla nich cechy, jak średnia liczba gatunków w zdjęciu i współczynnik różnorodności gatunkowej, nie w pełni odzwierciedlają wartość przyrodniczą fitocenoz. Za bardziej obiektywny wyznacznik należy uznać udział gatunków rzadkich i chronionych, które zazwyczaj utrzymują się w siedlisku mało przekształconym. W kompleksie łąkowym nad Golionką występują one na glebie wilgotnej lub skrajnie suchej, kwaśnej lub zasadowej i mało żyznej w zbiorowiskach wysokich turzyc, zbiorowisku z Carex nigra oraz w zbiorowisku z Origanum vulgare. Utrzymaniu dużej wartości przyrodniczej fitocenoz nie sprzyjają odwadnianie i inne zabiegi prowadzące do ujednolicania siedliska.

EN

The optimal, from the production point of view, meadow soil moisture is not a frequent phenomenon today and the peat deposits excessively dewatered over years have lost their properties irrevocably. The soil degradation resulted in qualitative and quantitative changes in the species composition of the sward. Unfavourable changes in the phytocenosis structure of grasslands are also observed in the Tuchola Pinewoods where still in the mid 20th century there were noted well-preserved communities of wet meadows, of variable moisture content and phytocenoses with a large share of sedges. The paper demonstrates the phytosociological structure, functional and natural value of grasslands in the Golionka River Valley, as well as habitat conditions, determined with Ellenberg's indicator values. In total there were differentiated between 2 syntaxa different in weight: the plant community with Urtica dioica, reed beds (Magnocaricion), Scirpetum sylvatici), the plant communities with Deschampsia caespitosa, the plant communities with Bromus hordeaceus, the plant communities with Potentilla anserina, Ranunculo-Alopecuretum geniculati, the plant communities with Antoxanthum odoratum, the plant communities with Holcus lanatus, the plant community with Poa pratensisFestuca rubra, the plant community with Carex nigra, and the plant community with Origanum vulgare. The parameters, such as the number of species per relevé and the species diversity coefficient, do not fully reflect the natural value. One shall consider the share of habitat-compatible rare and protected species a more objective indicator. Usually they persist in the habitat almost optimal. As for the meadow complex on the Golionka River they occur on a more moist soil and extremely dry, acid or alkaline as well as low fertility soil; in the communities of tall sedge, the community with Carex nigra as well as the community with Origanum vulgare. Preserving a high natural value of phytocenoses is not helped by dewatering and other treatments leading to making the habitat homogeneous. In such conditions there develop the communities with a slightly higher functional value, represented in a given area by the community with Anthoxanthum odoratum, with Holcus lanatus, Poa pratensis-Festuca rubra as well as the community with Origanum vulgare.

Słowa kluczowe

PL

Bory Tucholskie; łąki ekstensywne; struktura fitocenotyczna; wartość paszowa; wartość przyrodnicza

EN

animal feed value; extensive meadows; natural value; phytocenosis structure; Tuchola Pinewoods

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 14, z. 4
• Strony: 77--94
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Stosik T.

• Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Katedra Botaniki i Ekologii, al. Prof. S. Kaliskiego 7, 85-796 Bydgoszcz

Bibliografia

• 1. BARABASZ B. 1997. Zmiany roślinności łąk w północnej części Puszczy Niepołomickiej w ciągu 20 lat. Studia Naturae. Ser. A. Nr 43. ISNN 0081-6760 ss. 99.
• 2. BATOR I. 2005. Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Supplementum. Nr 7. ISSN 0015-931X ss. 97.
• 3. ELLENBERG H., WEBBER H. E., DÜLL R., WIRTH V., WERNER W., PAULISSEN D. 1991. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica. Vol. 18. Iss. 2. ISBN 3-88452-518-2 ss. 248.
• 4. FILIPEK J. 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych na podstawie liczb wartości użytkowej. Postępy Nauk Rolniczych. Nr 4 s. 59–68.
• 5. GRYNIA M. 1996. Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Rolnictwo. Nr 47 s. 15–27.
• 6. GRYNIA M., KRYSZAK A. 1996. Zagrożenie osobliwości florystycznych zbiorowisk siedlisk bagiennych i łąkowych Wielkopolski. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Rolnictwo. Nr 47 s. 133–140.
• 7. GRZEGORCZYK S., GRABOWSKI K., BIENIEK B. 2000. Zbiorowiska roślinne na zdegradowanych glebach murszowych obiektu Siódmak. Biuletyn Naukowy. Olsztyn. UWM. Nr 9 s. 171–179.
• 8. GRZYB S. 1969. Charakterystyka gleb i szaty roślinnej na łąkach czerskich. Materiały Seminaryjne. Nr 8. Falenty. IMUZ s. 14–26.
• 9. JASIEWICZ A. 1981. Wykaz gatunków rzadkich i zagrożonych flory polskiej. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Nr 27. Vol. 3 s. 401–414.
• 10. JASNOWSKA J., JASNOWSKI M. 1977. Zagrożone gatunki flory torfowisk. Chrońmy Przyrodę Ojczystą. T. 33. Nr 4 s. 5–20.
• 11. KAMIŃSKI J. 2008. Zróżnicowanie florystyczne i walory przyrodnicze łąk 2-kośnych na zagospodarowanym torfowisku w zależności od warunków wilgotnościowych. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 2a(23) s. 87–104.
• 12. KIRYLUK A. 1995. Wpływ wieloletniego użytkowania łąkowego torfowiska niskiego na produkcję biomasy i kształtowanie się zbiorowisk roślinnych w dolinie rzeki Supraśli. Materiały Seminaryjne. Nr 34. Falenty. IMUZ s. 149–154.
• 13. KIRYLUK A. 2009. Proces grądowienia w pobagiennych ekosystemach łąkowych. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 4(28) s. 59–69.
• 14. KLARZYŃSKA A., STRYCHALSKA A. 2011. Bioróżnorodność zbiorowisk łąkowych w dolinie Bogdanki. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych PTPN. T. 102 s. 133–146.
• 15. KOZŁOWSKA T., FRĄCKOWIAK H. 1995. Degradacja siedlisk i zbiorowisk łąkowych na glebach organicznych w wyniku wzrastającego uprzemysłowienia. Materiały Seminaryjne. Nr 34. Falenty. IMUZ s. 201–208.
• 16. KREBS CH.J. 1997. Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Warszawa. PWN. ISBN 83-01-14047-X ss. 735.
• 17. KRYSZAK A., DESZCZYKÓW K., KRYSZAK J., KLARZYŃSKA A. 2009. Walory przyrodnicze i rekreacyjne zbiorowisk trawiastych doliny Bogdanki. Nauka Przyroda Technologie. T. 3. Z. 1 s. 1–7.
• 18. KRYSZAK A., GRYNIA M. 2005. Zbiorowiska trawiaste siedlisk nadmiernie uwilgotnionych w dolinach rzecznych. Łąkarstwo w Polsce. Nr 8 s. 97–106.
• 19. KRYSZAK A., KRYSZAK J., KLARZYŃSKA A. 2007. Walory przyrodniczo-użytkowe łąk doliny Środkowej Mogilnicy. Acta Scientarum Polonorum. Ser. Agricultura. Z. 6(4) s. 15–24.
• 20. KUCHARSKI L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Łódź. Wydaw. UŁ. ISBN 837171260X ss. 168.
• 21. KUTYNA I., NECZKOWSKA M. 2009. Zbiorowiska seminaturalne z rzędu Arrhenatheretalia, klasy Molinio-Arrhenatheretea występujące na terenie byłej Akademii Rolniczej w Szczecinie przy ulicach J. Słowackiego i Papieża Pawła VI. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Argicultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica. Nr 271 (10) s. 87–96.
• 22. LINUSSON A.C., BERLIN G.A.I., OLSSON E.G.A. 1998. Reduced community diversity in seminatural meadows in southern Sweden, 1965–1990. Plant Ecology. No. 136 s. 77–94.
• 23. LORENC K. 1969. Zmiany w strukturze zbiorowisk roślinnych na łąkach czerskich w ujęciu fitosocjologicznym. Materiały Seminaryjne. Nr 8. Falenty. IMUZ s. 79–84.
• 24. MATUSZKIEWICZ W. 2002. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa. PWN. ISBN 83-01-14439-4 ss. 537.
• 25. MICHALSKA-HEJDUK D., KOPEĆ D. 2012. Dynamics of semi-natural vegetation with a focus on Molinion meadows after 50 years of strict protection. Polish Journal of Environmental Studies. Nr 21(6) s. 1731–1741.
• 26. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Kraków. W. Szafer Institute of Botany PAS. ISBN 83-85444-83-1 ss. 442.
• 27. MOSEK B. 2000. Wpływ składu florystycznego zbiorowisk pastwiskowych dolin rzecznych Lubelszczyzny na ich wartość paszową. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie. Sesja Naukowa. Nr 73 s. 235–241.
• 28. NADOLNA L. 2013. Znaczenie sudeckich pastwisk w ochronie różnorodności florystycznej i wartości użytkowej. Inżynieria Ekologiczna. Nr 33 s. 77–85.
• 29. OKLEJEWICZ K., TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P. 2005. Trawy w zbiorowiskach roślinnych siedlisk skrajnie mokrych w dolinie Sanu. Łąkarstwo w Polsce. Nr 8 s. 131–139.
• 30. OKRUSZKO H. 1993. Transformation of fen-peat soils under the impact of draining. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 406 s. 3–73.
• 31. PAPKE R. 1958. Kształtowanie się zbiorowisk roślinnych Łąk Czerskich w zależności od stosunków wodnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 13 s. 97–118.
• 32. PIERNIK A. 2008. Metody numeryczne w ekologii na przykładzie zastosowań pakietu MVSP do analizy roślinności. Toruń. Wydaw. UMK. ISBN 978-83-231-2279-1 ss. 98.
• 33. PODLASKA M. 2011. Flora rowów melioracyjnych nieużytkowanych łąk pobagiennych Dolnego Śląska. Woda-Środowisko Obszary Wiejskie. T. 11. Z. 2(34) s. 109–124.
• 34. PROŃCZUK J., PAWŁAT H. 1978. Zmiana składu i wartości runi łąkowej pod wpływem zróżnicowanego uwilgotnienia i nawożenia. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 210 s. 111–123.
• 35. RADKOWSKI A., BARABASZ-KRASNY B. 2008. Zbiorowiska roślinne pastwisk gromadzkich na Pogórzu Bocheńskim. Łąkarstwo w Polsce. Nr 11 s. 167–175.
• 36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. 2012 poz. 81.
• 37. STOSIK T. 2009. Możliwości ochrony walorów przyrodniczych łąk na przykładzie gminy Śliwice w Borach Tucholskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi PAN. Nr 6 s. 161–170.
• 38. STOSIK T. 2010. Stan i uwarunkowania ochrony różnorodności biologicznej w przestrzeni rolniczej obszaru o niskim potencjale produkcyjnym. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 556 s. 975–985.
• 39. STOSIK T., KRASICKA-KORCZYŃSKA E. 2012. Łąki „Linice” w Borach Tucholskich – historia, struktura fitocenoz i zagrożenia. Ekologia i Technika. Nr 20(4) s. 217–226.
• 40. SZCZYGIELSKI T. 1991. Wstępna ocena trwałości i zdolności plonowania wybranych gatunków i odmian traw na zasiewach polowych, zależnie od intensywności użytkowania. Biuletyn Oceny Odmian. Nr 23 s. 23–40.
• 41. TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K. 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Annales UMCS. Sect. E. Vol. 61 s. 267–275.
• 42. Wojew. Biuro Bud. Wiejsk. 1964. Ekspertyza przedmelioracyjna użytków zielonych w zlewni rzeki Prusiny. Część opisowa. Maszynopis. Toruń ss. 84.
• 43. WYŁUPEK T. 2006. Wartość gospodarcza zbiorowisk roślinnych w dolinie Huczwy. Annales UMCS. Sect. E. Vol. 61. s. 215–223.
• 44. WYSOCKI CZ., SIKORSKI P. 2002. Fitosocjologia stosowana. Warszawa. Wydaw. SGGW. ISBN 83-7244-346-7 ss. 449.
• 45. ZARZYCKI K., WOJEWODA W., HEINRICH Z. 1992. Lista roślin zagrożonych w Polsce. Kraków. Inst. Bot. PAN. ISBN 83-85444-05-X ss. 98.
• 46. ŻOŁNIERZ L., WOJTUŃ B., RAJ A. 2000. Śródleśne łąki w dolnym reglu Karkonoskiego Parku Narodowego– ich wartość przyrodnicza i problemy ochrony. Opera Corcontica. Vol. 37 s. 602–606.
• 47. ŻÓŁKOŚ K., BLOCH-ORŁOWSKA J., MARKOWSKI R. 2006. Szata roślinna terenu rezerwatu „Mechelińskie Łąki” w warunkach stałej antropopresji. W: Contemporary trends of botanical research – on Professor Hanna Piotrowska 80th birthday anniversary. Pr. zbior. Red. T.S. Olszewski, R. Afranowicz, K. Bociąg. Acta Botanica Cassubica. Vol. 6 s. 107–119.
• 48. ŻUKOWSKI W., JACKOWIAK B. (red.) 1995. Ginące i zagrożone rośliny Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu. Nr 3. Poznań. Bogucki Wydaw. Nauk. ISBN 83-86001-10-0 ss. 141.
• 49. ŻYSZKOWSKA M., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A. 2010. Różnorodność florystyczna zbiorowisk użytków zielonych i gruntów ornych Pogórza Złotoryjskiego. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 4(32) s. 307–318.