Powojenna odbudowa domu handlowego J. Mamloka we Wrocławiu – próba odczytania palimpsestu

• Autorzy: Kirschke K. , Olesińska J.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc160106

Warianty tytułu

EN

The post-war reconstruction of J. Mamlok’s Department Store in Wrocław – an attempt at the palimpsest decoding

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy specyfiki powojennej odbudowy ze zniszczeń obiektów komercyjnych znajdujących się na Starym Mieście we Wrocławiu. W wyniku II wojny światowej miasto zostało dotkliwie zniszczone, jednak zdołało uchronić czytelną strukturę urbanistyczną – sieć ulic i układ kwartałów. Przesądziło to o kierunku odbudowy nawiązującym do historycznej tradycji, zwłaszcza że było to zgodne z planem generalnego konserwatora zabytków Jana Zachwatowicza, zakładającym pełną rekonstrukcję budynków z przeznaczeniem na cele mieszkalne. W wyniku tej akcji zniknęła znaczna część z ponad stu nowoczesnych budowli handlowych wzniesionych na przełomie XIX i XX w. Dawny dom handlowy J. Mamloka, powstały w 1905 r. według projektu spółki Simon & Halfpaap, jest jednym z przykładów odbudowy połączonej ze zmianą funkcji, gdyż został w 1954 r. zaadaptowany na obiekt dydaktyczno-biurowy. Zacierając charakter komercyjny budowli, całkowicie zmieniono fasadę, upodabniając ją do wrocławskich kamienic doby baroku. Opóźniająca się realizacja projektu sprawiła, że dopiero w latach 80. XX w. główną elewację otynkowano „na gładko”, ograniczając detal do wykonania gzymsu cokołowego. Przed kilku laty budynek zmienił użytkownika i funkcjonuje jako hostel z gastronomią na parterze i w piwnicach. Wciąż można dostrzec stalową konstrukcję dawnego domu handlowego i najstarsze mury, na których został wzniesiony. Dziś można się zastanawiać, czy powojenne działania były świadomym zacieraniem starej, czy tworzeniem nowej warstwy palimpsestu miasta. Jednak z pewnością ten drobny element w skali miasta złożył się na budowę tożsamości jego dzisiejszych mieszkańców.

EN

The article refers to the after the war rebuilding of the damage of commertial objects in the Old Town in Wrocław. The nature of Wroclaw, like other cities, is constantly changing, which depends on many factors and determines the identity of the inhabitants. As a result of World War II, the city was severely damaged, but managed to protect a clear urban structure – a network of streets and the layout quarters. This prejudged the direction of reconstruction referring to the historical tradition especially since it was in line with the plan of General Conservator of Monuments Jan Zachwatowicz, assuming a full reconstruction of buildings intended for residential purposes. As a result of this action a significant portion of more than a hundred modern commercial buildings erected in the late 19th and early 20th century has disappeared. The former trading house J. Mamlok, built in 1905, designed by Simon & Halfpaap, is one example of reconstruction combined with changes in the function. In 1954 it was adapted to the object of teaching and office. The facade of the commercial building was changed completely and was similar to Wrocław Baroque townhouses. Realisation of the project was completed in the 1980s when the main facade was plastered “smooth” delimiting detail to constructing the plinth moulding. A few years ago the building has changed its user and acts as a hostel with a restaurant and pub on the ground floor and basements. It is still possible to see the steel structure of the former department store and the oldest walls on which it was built. Today one may wonder whether post-war actions were deliberate blurring of the old and creating a new layer of palimpsest city. But certainly the history of this small element of the city, took part in creation of the identity of its contemporary inhabitants.

Słowa kluczowe

PL

Wrocław; powojenna odbudowa; dom handlowy J. Mamloka; palimpsest

EN

Wrocław; post-war reconstruction; Mamlok department store; palimpsest

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 1 (45)
• Strony: 59--72
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Kirschke K.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology.

autor

Olesińska J.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology.

Bibliografia

• [1] Kaszuba E., Między propagandą a rzeczywistością. Polska ludność Wrocławia w latach 1945–1947, PWN, Warszawa–Wrocław 1997.
• [2] Małachowicz E., Stare Miasto we Wrocławiu. Zniszczenie. Odbudowa. Program, PWN, Warszawa–Wrocław 1976.
• [3] Plan Wrocławia w skali 1:5000 z oznaczeniem zniszczeń budynków, wykonany przez Oddział Techniczny Wojewódzkiego Wydziału Pomiarów we Wrocławiu w 1946.
• [4] Davies N., Moorhouse R., Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego, Znak, Kraków 2002, 493.
• [5] Dz.U. Nr 5, poz. 48, Rozporządzenie Ministra Odbudowy z dn. 12.01.1946 r., 81–82.
• [6] Małachowicz E., Stare Miasto we Wrocławiu. Rozwój urbanistyczno- architektoniczny, zniszczenia wojenne i odbudowa, PWN, Warszawa–Wrocław 1985.
• [7] Zachwatowicz J., Program i zasady konserwacji zabytków, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946, T. 8, Nr 1–2, 48–52.
• [8] Kaliski E., Wrocław wrócił do Polski, „Skarpa Warszawska” 1946, Nr 9.
• [9] Stein R., Das breslauer Bürgerhaus, Priebatschs Buchhandlung Breslau, Breslau 1931.
• [10] Breslauer Adressbuch 1886.
• [11] Kellerhoff S. F., Berlin im Krieg: Eine Generation erinnert sich, Quadriga Verlag, Koeln–Berlin–Corbis 2011.
• [12] Geschäftshaus Mamlok – Breslau, „Ostdeutsche Bau-Zeitung” 1906, Nr 45–48, 332–343.
• [13] Baugeschäft Simon & Halfpaap. Ratsbaumeister. Architektur – Atelier Eugen Halfpaap. Architekt und Ratsbaummeister, broszura reklamowa, Breslau ok. 1927.
• [14] Kirschke P., Wrocławskie zabytkowe obiekty komercyjne, których funkcja przestała się sprawdzać, [w:] Szmygin B. (red.), Wartość funkcji w obiektach zabytkowych, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Muzeum Pałac w Wilanowie, Politechnika Lubelska, Lublin 2014, 137–153.
• [15] Baumann Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, PIW, Warszawa 2000.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.