Losy Państwowego Instytutu Geologicznego w czasie II wojny światowej – wspominając tych, którzy odeszli

• Autorzy: Graniczny M. , Miecznik J. B. , Urban H. , Wołkowicz K. , Wołkowicz S.

Warianty tytułu

EN

The fate of the Polish Geological Institute during World War II – remembering those who have gone

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Państwowy Instytut Geologiczny w czasie II wojny światowej został zreorganizowany i przemianowany na Amt für Bodenforschung, stając się częścią niemieckiej służby geologicznej. W tym czasie zatrudnieni geolodzy polscy wykonywali prace głównie z zakresu geologii stosowanej, a badania naukowe zostały znacznie ograniczone. W okresie poprzedzającym wybuch Powstania Warszawskiego najcenniejsze materiały zostały w tajemnicy przed okupantem zakopane, niemniej część dokumentów wywieziono w głąb Niemiec. W czasie okupacji część pracowników PIG brała czynny udział w ruchu oporu, specjalizując się głównie w dostarczaniu materiałów kartograficznych oraz planów niemieckich fortyfikacji wojskowych. Sposób kierowania Instytutem przez prof. R. Brinkmanna spowodował, że w tym czasie, poza przypadkiem L. Horowitza, właściwie nie było aresztowań pracowników. Niemniej straty osobowe były dość znaczne. Pracownicy i współpracownicy Instytut ginęli w obozach zagłady w pierwszym okresie wojny, w czasie Powstania Warszawskiego, wskutek przeżyć wojennych lub, jak B. Bujalski, zostali zamordowani przez NKWD.

EN

Polish Geological Institute was reorganized during Word War II renamed for Amt für Bodenforschung and included in the German geological survey. At that time, Polish geologists employed in “Amt” were performing mainly applied geological studies and scientific investigations were very restricted. Before the Warsaw Uprising most precious materials had been secretly hidden. Unfortunately, some of the documents were carried away to Germany. During occupation, part of the PGI staff was actively engaged in underground resistance. It specialized in delivery of cartographic materials and plans of the German military constructions to the underground army. German director of the Amt, Prof. R. Brinkmann behaved in such a way no employee was arrested, besides the case of L. Horwitz. Nevertheless, the personal losses were significant. Many employees and collaborators of the Institute perished in concentration camps, during the Warsaw Uprising, due to the hard conditions of the war or were murdered by the Nazi or, like B. Bujalski, by Soviet occupants.

Słowa kluczowe

PL

Państwowy Instytut Geologiczny; II wojna światowa; historia polskiej geologii

EN

Polish Geological Institute; World War II; history of Polish geology

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 448 (2)
• Strony: 479--493
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., zdj.

Twórcy

autor

Graniczny M.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Miecznik J. B.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Urban H.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Wołkowicz K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Wołkowicz S.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] BIEDA F., 1949 - Jan Nowak jako paleontolog. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 186-190.
• [2] BOHDANOWICZ K., 1946 - Państwowy Instytut Geologiczny w latach 1939-1946, Biul. Państw. Inst. Geol., 25.
• [3] BOLEWSKI A., PIERZCHAŁA H., 1989 – Losy polskich pracowników nauki w latach 1939-1945, straty osobowe. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa.
• [4] BUKOWSKI C., BUKOWSKA H., 1960 - Kadra naukowa Instytutu Geologicznego w latach 1919-1959. Czterdzieści lat Instytutu Geologicznego 1919-1959. Część I. Pr. Inst. Geol., 30: 453-489.
• [5] DYLIK J., JURCZYŃSKI J., MŁODZIEJOWSKI J., ROMER E., 1939-1945 - Stanisław Pawłowski. Prz. Geogr., 19: 53-77.
• [6] DYLIK J., 1949 - Krótka charakterystyka morfologicznej twórczości profesora Stanisława Pawłwskiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 216-227.
• [7] GŁAZEK J., ZNOSKO J., 2003 - Profesor Roland Brinlanann (1898-1995); życie, pomówienia i fakty - przyczynek do okupacyjnej historii geologii w Polsce. Prz. Geol., 51, 4: 299-305.
• [8] GRANICZNY M., KACPRZAK J, URBAN H., 2010 - Nasi w Afganistanie, jeszcze jeden niezwykły życiorys geologa - Adam Drath (1904-1942). Prz. Geol., 58, 8: 755-757.
• [9] GRANICZNY M., URBAN H., 2010 - Okupacyjne losy pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego w relacji naocznego świadka Danuty Falkowskiej. Prz. Geol., 58, 4: 290-293.
• [10] GRANICZNY M., URBAN H., WOŁKOWICZ S., WOŁKOWICZ K., 2010 - Wkład geologów polskich w odkryciu złóż surowców mineralnych Syberii i Dalekiego Wschodu. Biul. Państw. Inst. Geol., 439: 475-489.
• [11] GOETEL W., 1949a - Ferdynand Rabowski 1884-1940. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 243-248.
• [12] GOETEL W., 1949b - Bohdan Świderski. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 263-271.
• [13] GUZIK J., 1949 - Krzysztof Beres. Rocz. Pol. Tow. Geol.,19: 9-11.
• [14] HREBNICKI S., 1949 - Arnold Makowski 1876-1943. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 125-130.
• [15] JANCZEWSKI E., 1946 - Kronika Instytutu od września 1939 do stycznia 1945. Biul. Państw. Inst. Geol., 25.
• [16] JAWOROWSKI K., 2005 - Edward Ruhle żołnierz Polski Podziemnej (1940-1945). Biul. Państw. Inst. Geol., 414: 63-70.
• [17] JURKIEWICZ W., 1949 - Alojzy Mazurek 1885-1944. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 131-135.
• [18] KONDRACKI J., 1949 - Stanisław Lencewicz 1889-1944. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 91-98.
• [19] KRAJEWSKI S., 1949 - Ludwik Horwitz 1875-1943. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 45-52.
• [20] KSIĄŻKIEWICZ M., 1949 - Jan Nowak 1880-1940. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 167-178.
• [21] MAŁKOWSKI S., 1952 - Józef Morozewicz - w dziesięciolecie zgonu 1941-1951. Wiadomości Muzeum Ziemi, 6, str. 1- 56
• [22] MIECZNIK J. B., 2010 - Profesor Józef Morozewicz - organizator i pierwszy dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego. Prz. Geol., 58, 11: 1040-1044.
• [23] MOROZEWICZ J., 1938 - Życie Polaka w zaborach i odzyskanej ojczyźnie (1865-1937). Warszawa, Nakładem Autora.
• [24] PASSENDORFER E., 1980 - Na skalnej drodze. Wyd. II. Wyd. Geol., Warszawa.
• [25] PAWŁOWSKA K., 2010 - Lata wojny i okupacji w Państwowym Instytucie Geologicznym we wspomnieniach Katarzyny Pawłowskiej. Prz. Geol., 58, 11: 1044-1049.
• [26] PAWŁOWSKI S., 1953 - Sprawozdanie z badań magnetycznych na obszarze arkusza Kielce 1:300 000. Biul. Inst. Geol ,1953; 61-70.
• [27] POŻARYSKI W., 1949 - Mieczysław Kobyłecki 1909-1944. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 65-68
• [28] RUHLE E., TYSKI S., 1989 - Wspomnienia o losach pracowników i współpracowników Państwowego Instytutu Geologicznego w czasie drugiej wojny światowej. Kwart. Geol., 33, 1: 13-27.
• [29] SKOCZYLAS J., 2011 - Dzieje badań geologicznych w Wielkopolsce do 1939 roku. Wyd. Nauk. UAM.
• [30] SMULIKOWSKI K., 1994 - Droga po kamieniach. Wspomnienia. Wyd. E. i W. Smulikowscy, Warszawa.
• [31] SOKOŁOWSKI S., 1949 — Działalność prof. Nowaka na polu geologii Karpat. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 178-186.
• [32] ŚWIDZIŃSKI H., 1949 — Adam Łuniewski 1887-1945. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19, 1: 118-124.
• [33] SZAFER W., 1949 — Garść wspomnień o Janie Nowaku. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 190-194.
• [34] TOKARSKI J., 1949a — Jan Nowak, wspomnienia czterdziestoletniej przyjaźni. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19, 1: 194-202.
• [35] TOKARSKI J., 1949b — Zdzisław Opolski 1884-1941. Rocz. Pol. Tow. Geol., 19, 1: 205-214.
• [36] URBAN H., GRANICZNY M., 2009 — Dziewięćdziesiąta rocznica utworzenia Państwowego Instytutu Geologicznego na tle zarysu nauk o Ziemi w Polsce. Biul. Państw. Inst. Geol., 433.
• [37] WÓJCIK Z., 2004 — Józef Morozewicz, uczony i współorganizator Akademii Górniczej w Krakowie, Stow. Wychowanków AGH im. S. Staszica, Kraków.

Uwagi

PL

Artykuł w części siódmej pt. Historia górnictwa i geologii