Uwarunkowania środowiskowo-przestrzenne zagospodarowania złóż kopalin w wybranych gminach województwa małopolskiego

• Autorzy: Gałaś S. , Gałaś A.

Warianty tytułu

EN

Conditions of environmental and spatial development of mineral deposits in selected communes in the Małopolska (Lesser Poland) province

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest prezentacja wyników oceny realizowania ochrony złóż kopalin wskazanych do ochrony w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego (2003) na tle uwarunkowań środowiskowo-przestrzennych. W ocenie uwzględniono strukturę funkcjonalno-przestrzenną gmin, w których te złoża występują. Określono stabilność ekologiczną gmin oraz konfliktowość przyszłego zagospodarowania złóż. W badaniach skoncentrowano się na złożach dotychczas niezagospodarowanych oraz złożach z zaniechaną eksploatacją (31 złóż). Ocenie poddano 23 gminy województwa małopolskiego. Z przeprowadzonych badań wynika, że większość ocenianych gmin uzyskało bardzo niską lub niską ocenę stabilności ekologicznej krajobrazu. Tylko gmina Bystre Sidzina odznacza się średnią stabilnością. Na tak niską ocenę wpływa znaczący udział niestabilnych elementów krajobrazu (uprawy rolne, tereny zabudowane oraz przemysłowe) w strukturze użytkowania gruntów. W badaniu konfliktowości złóż ze środowiskiem, ocenie poddano czynniki związane z użytkowaniem terenu, formami ochrony przyrody oraz planowanym zagospodarowaniem terenu. Zaproponowano 5 klas konfliktu zagospodarowania złóż. Spośród badanych 31 złóż aż 17 znajduje się w klasach charakteryzujących średni (9 złóż) oraz duży (8 złóż) konflikt. W wielu przypadkach konfliktowość ta jest dodatkowo powiększona poprzez ograniczenia zagospodarowania złóż związane z przebiegiem inwestycji drogowych i technicznych oraz z powodu przewidywanego znaczącego wpływu eksploatacji na środowisko. Na możliwość zagospodarowania złóż znaczący wpływ ma także rodzaj przeznaczenia terenu ustalony w dokumentacjach planistycznych gmin. W wielu przypadkach dopatrzono się nieprawidłowości, np.: błędnie naniesionych granic złóż w załącznikach graficznych dokumentacji oraz przeznaczenia obszarów ich występowania na cele niegórnicze, uniemożliwiające późniejsze ich zagospodarowanie. Z 31 złóż tylko dla 12 zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dopuszczają potencjalną działalność górniczą, w przypadku 4 złóż w dokumentach planistycznych gmin brak jest jakiejkolwiek informacji o ich istnieniu.

EN

The aim of this article is to present results of an assessment of conditions of environmental and spatial development of mineral deposits designated for protection according to the of Spatial Development Plan of the Małopolska Province (2003). The assessment takes functional and spatial structures of the communes where the discussed deposits occur into account. Ecological stability of the communes and conflictuality of the future development of the mineral deposits has been determined. The studies have been focused on previously undeveloped min-eral deposits and the deposits where exploitation has been terminated (31 deposits). A total of the 23 communes from the Małopolska Province have been assessed. The study shows that the majority of the assessed communes have a very low or low evaluation of ecological stability of the landscape. Only the Bystre Sidzina commune is characterized by an average stability. Such a low result of the assessment is caused by a significant share of unstable parts of the landscape (agriculture, built-up areas and industrial ones) in the structure of land use. The study of the conflictuality of development of the mineral deposits with the environment included the evaluation of factors related to land use, forms of nature protection and planned land development. Five classes of conflict arising the from development of the deposits have been proposed. Among the 31 deposits as many as 17 are located in the classes of an average (9 deposits) or a large (8 deposits) conflict. In many cases, the conflictuality of the deposits is additionally increased by the hindering development of the deposits by road and technical investments or due to the expected significant impact of the exploitation on the environment. The possibility of development of the deposits is also significantly affected by the type of land use of a particular area determined in the planning documentation of the communes. In the case of many deposits, improprieties in marking the limits of the deposits in graphic attachments to the documentation and designation of the deposits for non-mining purposes were noted and even improprieties preventing the further development of the deposits were also present. Only 12 out of the 31 deposits had provisions in the local spatial development plans which allowed for potential mining activities. In the case of four deposits, there was a lack of any information about their existence in the planning documents of the communes.

Słowa kluczowe

PL

złoża kopalin; ochrona; dostępność; konfliktowość

EN

mineral deposits; protection; availability; conflictuality

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 96
• Strony: 57--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gałaś S.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków

autor

Gałaś A.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków

Bibliografia

• [1] Balon, J. 2006. Stability of the natural environment as a subject of geoecological research. Problemy Ekologii Krajobrazu, Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe T. XVI, s. 101–114.
• [2] Bloodworth i in. 2009 – Bloodworth, A.J., Scott, P.W. i McEvoy, F.M. 2009. Digging the backyard: Mining and quarrying in the UK and their impact on future land use. Land Use Policy 26S, S317–S325. doi:10.1016/j. landusepol.2009.08.022.
• [3] Gałaś, S. 2014. Environmental valorisation of mineral deposits. Conference proceedings: Ecology and environmental protection. International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM. Albena, Bulgaria, s. 267–274.
• [4] Gałaś, S. i Gałaś, A. 2014. Ochrona złóż kopalin w gospodarce przestrzennej na przykładzie wybranych gmin województwa małopolskiego. [W]: Maciejewska A. (ed.) Współczesne uwarunkowania gospodarowania przestrzenią – szanse i zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju. Organizacja gospodarowania przestrzenią. Tom V serii Monografii Naukowych WGiK Politechniki Warszawskiej „Gospodarka Przestrzenna”. s. 160–172.
• [5] Król, E. i Gałaś, S. 2008. Ocena stabilności ekologicznej krajobrazu gminy uzdrowiskowej Busko-Zdrój. Problemy Ekologii Krajobrazu T. XXII, s. 223–232.
• [6] Lamelas i in. 2008 – Lamelas, M.T., Marinoni, O., Hoppe, A. i de la Riva, J., 2008 – Suitability analysis for sand and gravel extraction site location in the context of a sustainable development in the surroundings of Zaragoza (Spain). Environ. Geol. (2008) 55:1673–1686. doi: 10.1007/s00254-007-1116-9.
• [7] MIDAS, 2016 [Online] Dostępne w: http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS/start [Dostęp: 04.2016].
• [8] Nieć, M. red. 2013. Waloryzacja niezagospodarowanch złóż kopalin skalnych w Małopolsce. Wrocław–Kraków.
• [9] Nieć i in. 2014 – Nieć, M., Galos, K. i Szamałek, K. 2014. Main challenges of mineral resources policy of Poland. Resour. Policy 42, s. 93–103.
• [10] Nieć, M. i Radwanek-Bąk, B. 2014. Ochrona i racjonalne wykorzystywanie złóż kopalin. Kraków: Wyd. IGSMiE PAN.
• [11] Pavličková, K. i Vyskupová, M. 2015. A method proposal for cumulative environmental impact assessment based on the landscape vulnerability evaluation. Environ. Impact Assess. Rev. 50, s. 74–84 [Online] Dostępne w: http://dx-1doi-1org-1atoz.wbg2.bg.agh.edu.pl/10.1016/j.eiar.2014.08.011 [Dostęp: 01.09.2016].
• [12] Plan, 2003 – Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, Uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r.
• [13]Radwanek-Bąk, B. i Koźma, J. 2011. Przestrzenna ocena perspektyw surowcowych obszaru krakowskiego (północno- zachodnia część województwa małopolskiego). Górnictwo odkrywkowe 6, s. 26–37.
• [14] Rehačková, T. i Pauditšová, E. 2007. Methodology of landscape ecological stability coefficient establishment (In Slovak). Acta Envir Univ Comenianae 15, s. 26–38.
• [15] Richling, A. i Solon, J. 1998. Ekologia krajobrazu. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, s. 1–320.
• [16] Saaty, T.L. 1990. How to make a decision: The Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operational Research 48, s. 9–26.
• [17] Sobczyk, E.J. i Badera J. 2013. The problem of developing prospective hard coal deposits from the point of view of social and environmental conflicts with the use of AHP method. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 29, z. 4, s. 5–24, doi: 10.2478/gospo-2013-0040.
• [18] Studium, 2002 – Uchwała Rady Miejskiej w Wolbromiu Nr XXII/239/02 z dnia 22 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolbrom.
• [19] Uberman, R. i Ostręga, A. 2008. Wykorzystanie metody Analitycznego Procesu Hierarchicznego dla waloryzacji (rankingu) polskich złóż węgla brunatnego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 24, z. 2/4, s. 73–95.
• [20] Uchwała, 2008a – Uchwała nr XV/125/2008 Rady miejskiej w Wadowicach z dnia 14 marca 2008 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru obejmującego części Choczni, część Wadowic, część Gorzenia Dolnego oraz część Jaroszowic.
• [21] Uchwała, 2008b – Uchwała Nr XXIV/228/08 Rady Miejskiej w Wolbromiu z dnia 27 października 2008 r. w sprawie uchwalenia Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i Gminy Wolbrom.
• [22] Uchwała, 2012a – Uchwała nr XXV/274/12 Rady Miasta Bochnia z dnia 28 grudnia 2012 r. sprawie uchwalenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Bochnia.
• [23] Uchwała, 2012b – Uchwała Nr XIV/86/2012 Rady Gminy Rzezawa z dnia 16 marca 2012 r. w sprawie uchwalenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Rzezawa.
• [24] Uchwała, 2013 – Uchwała Nr XXVI/181/2013 Rady Gminy Rzezawa z dnia 29.10.2013 r. w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzezawa w zakresie dotyczącym obszaru „ul. Przemysłowa-Północ”.
• [25] Ustawa, 2003 – Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z późniejszymi zmianami. Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717.
• [26] Valle Junior i in. 2014 – Valle Junior, R.F., Varandas, S.G.P., Sanches Fernandes, L.F. i Pacheco, F.A.L. 2014. Environmental land use conflicts: A threat to soil conservation. Land Use Policy 41, s. 172–185, doi: 10.1016/j.landusepol.2014.05.012.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).