Wpływ wiatrowałów na zróżnicowanie cech osadów aluwialnych w dolinach tatrzańskich o różnym stopniu wylesienia

• Autorzy: Michno A. , Wasak K. , Stolarczyk M. , Strzyżowski D. , Wrońska-Wałach D. , Fidelus J. , Sobucki M. , Żelazny M.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.031.003

Warianty tytułu

EN

Impact of windthrows on the diversity of alluvial sediment characteristics in the valleys of the Tatra Mts. with different degree of deforestation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań było poznanie zróżnicowania cech teksturalnych oraz cech chemicznych osadów odprowadzonych ze zlewni tatrzańskich objętych wiatrowałem w 2013 roku. Zróżnicowanie to powiązane zostało z energią rzeźby zlewni oraz skutkami wiatrowału. W zlewniach dominowały osady złożone podczas małej dynamiki transportu, jednak dwie zlewnie charakteryzowały się pewnym udziałem (do 10%) osadów deponowanych w środowisku o większej energii. Jednak zróżnicowanie to związane jest z energią rzeźby badanych zlewni, natomiast wpływ wiatrowałów nie zaznaczył się jeszcze wyraźnie w cechach teksturalnych osadów.

EN

The aim of the research was to recognize the diversity of the textural and chemical characteristics of the sediments removed from the catchments of the Tatra Mts., which were affected by the windthrow event in 2013. The diversity was related to the morphometry of the catchments and the effects of the windthrow event. In catchments sediments deposited during low transport dynamics dominated, two of the catchments were characterized by some percentage (up to 10%) of the sediments deposited in the high-energy environment. However, this diversity is connected to the morphometry of the studied catchments and up to this time impact of the windthrows is not clearly reflected in the textural characteristics of the sediments.

Słowa kluczowe

PL

wiatrował; cechy osadów aluwialnych; denudacja; Tatry

EN

windthrow area; aluvial sediment characteristics; denudation; Tatra Mts.

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 31
• Strony: 35--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 61 poz., rys.

Twórcy

autor

Michno A.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Wasak K.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Stolarczyk M.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Strzyżowski D.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Wrońska-Wałach D.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Fidelus J.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

autor

Sobucki M.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

autor

Żelazny M.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Bibliografia

• Bac-Moszaszwili M., Burchart J., Głazek J., Iwanow A., Jaroszewski W., Kotański Z., Lefeld J., Mastella L., Ozimkowski W., Roniewicz P., Skupiński A., Westwalewicz-Mogilska E., 1979. Mapa geologiczna Tatr Polskich (Geological Map of the Polish Tatra), skala 1:30 000. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Clinton B., Baker C., 2000. Catastrophic windthrow in the southern Appalachians: characteristics of pits and mounds and initial vegetation responses. Forest Ecology and Management 126(1): 51–60.
• Constantine J.A., Schelhaas M.J., Gabet E., Mudd S.M., 2012. Limits of windthrow-driven hillslope sediment flux due to varying storm frequency and intensity. Geomorphology 175–176: 66–73.
• Delong M.D., Brusven M.A., 1993. Storage and decomposition of particulate organic matter along the longitudinal gradient of an agriculturally-impacted stream. Hydrobiologia 262(2): 77–88.
• Dokumentacja urządzeniowa Lasów Skarbu Państwa Tatrzańskiego Parku Narodowego na okres od 1 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2025 roku. Opisy taksacyjne, obwód ochronny Kościeliska, 2005. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Krameko sp. z o.o., Archiwum TPN, Zakopane.
• Dudziak J., 1974. Obserwacje nad rozwojem rynien stokowych na polanach tatrzańskich. Czasopismo Geograficzne 45(1): 31–45.
• Folk R.L., Ward W.C., 1957. Brazos bar, a study in the significance of grain-size parameters. Journal of Sedimentary Petrology 29: 3–27.
• Froehlich W., Słupik J., 1986. Rola dróg w kształtowaniu spływu i erozji w karpackich zlewniach fliszowych. Przegląd Geograficzny 58(1–2): 67–87.
• Gabet E.J., Reichman O.J., Seabloom E.W., 2003. The effect of bioturbation on soil processes and sediment transport. Annual Review of Earth and Planetary Sciences 31: 249–273.
• Gallaway J.M., Martin Y.E., Johnson E.A., 2009. Sediment transport due to tree root throw: integrating tree population dynamics, wildfire and geomorphic response. Earth Surface Processes and Landforms 34(9): 1255–1269.
• Gerber W., Rickli Ch., Graf F., 2002. Surface erosion in cleared and uncleared mountain windthrow sites. Forest Snow and Landscape Research 77(1–2): 109–116.
• Gerlach T., 1960. W sprawie genezy kopczyków ziemnych na Hali Długiej w Gorcach. Przegląd Geograficzny 32(1–2): 86–93.
• Gorczyca E., Krzemień K., 2010. Rola dróg i ścieżek turystycznych w modelowaniu rzeźby gór strefy umiarkowanej. Roczniki Bieszczadzkie 18: 228–242.
• Gorczyca E., Krzemień K., Wrońska-Wałach D., Boniecki M., 2014. Significance of extreme hydro-geomorphological events in the transformation of mountain valleys (Northern Slopes of the Western Tatra Range, Carpathian Mountains, Poland). Catena 121: 127–141.
• Hancock G.R., Evans K.G., McDonnell J., Hopp L., 2011. Ecohydrological controls on soil erosion and landscape evolution. Ecohydrology 5(4): 478–490.
• Hasiński W., 1971. Wpływ wiatrołomów karkonoskich na przebieg denudacji. Czasopismo Geograficzne 42(3): 301–303.
• Hess M., 1974. Piętra klimatyczne Tatr. Czasopismo Geograficzne 45(1): 75–94.
• Holtan H., Kamp-Nielsen L., Stuanes A.O., 1988. Phosphorus in soil, water and sediment: an overview. Hydrobiologia 170: 19–34.
• Jarvie H.P., Jürgens M.D., Williams R.J., Neal C., Davies J.J.L., Barrett C., White J., 2005. Role of river bed sediments as sources and sinks of phosphorus across two major eutrophic UK river basins: the Hampshire Avon and Herefordshire Wye. Journal of Hydrology 304(1–4): 51–74.
• King J.M., Day J.A., Davies B.R., Henshald-Howard M.P., 1987. Particulate organic matter in a mountain stream in the south-western Cape South Africa. Hydrobiologia 154(1): 165–187.
• Klementowski J., 1996. Degradacja pokryw stokowych w warunkach antropopresji. Procesy kriogeniczne, spłukiwanie i erozja żłobinowa. w: A. Jahn, S. Kozłowski, M. Pulina (red.), Masyw Śnieżnika: zmiany w środowisku przyrodniczym, PAE, Warszawa: 121–142.
• Klimaszewski M., 1988. Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa.
• Kotarba A., 1970. The morphogenetic role of foehn wind in the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 4: 171–188.
• Kotarba A., Migoń P., 2010. Góry wysokie a góry średnie Europy – spojrzenie geomorfologa. Czasopismo Geograficzne 81(1–2): 3–19.
• Krzemień K., 1991. Dynamika wysokogórskiego systemu fluwialnego na przykładzie Tatr Zachodnich. Rozprawy Habilitacyjne UJ 215: 1–160.
• Kuo S., 1996. Phosphorus. W: D.L. Sparks (red.), Methods of soil analysis. Part 3, Chemical methods, Soil Science Society of America, Madison: 894–897.
• Laskowski L., 1996. Prace zrywkowe a erozja w lasach Gór Sowich. Las Polski 17: 8–9.
• Lehotský M., Grešková A., 2007. Morphological response of the high-gradien river to the windblown forest – ecological aspect. Geomorphologia Slovaca et Bohemica 7(2): 79–84.
• Liechty H.O., Jurgensen M.F., Mroz G.D., Gale M.R., 1997. Pit and mound topography and its influence on storage of carbon, nitrogen, and organic matter within an old-growth forest. Canadian Journal of Forest Research 27(12): 1992–1997.
• Madej M.A., 2001. Erosion and sediment delivery following removal of forest roads. Earth Surface Processes and Landforms 26: 175–190.
• Mainstone C.P., Parr W., 2002. Phosphorus in rivers – ecology and management. Science of the Total Environment 282–283: 25–47.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych: wybrane metody i interpretacja wyników, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa: 29–105.
• Naiman R.J, Sedell J.R., 1979. Characterization of Particulate Organic Matter Transported by Some Cascade Mountain Streams. Journal of the Fisheries Research Board of Canada 36: 17–31.
• Neal C., Jarvie H.P., Neal M., Love A.J., Hill L., Wickham H., 2005. Water quality of treated sewage effluent in a rural area of the upper Thames Basin, southern England, and the impacts of such effluents on riverine phosphorus concentrations. Journal of Hydrology 304(1–4): 103–117.
• Niedźwiedź T., 1992. Climate of the Tatra Mountains. Mountain Research and Development 12(2): 131–146.
• Norman S.A., Schaetzl R.J., Small T.W., 1995. Effects of slope angle on mass movement by tree uprooting. Geomorphology 14(1): 19–27.
• Passega R., 1957. Significance of CM diagrams of sediments deposited by suspension. Sedimentology 24(5): 723–733.
• Passega R., 1964. Grain-size representation by CM patterns as a geological tool. Journal of Sedimentary Petrology 34(4): 830–847.
• Passega R., Byramjee R., 1969. Grain size image of clastic deposits. Sedimentology 13(3–4): 830–847.
• Pawlik Ł., 2012. Przekształcenia powierzchni stokowych w Sudetach w wyniku procesu saltacji wykrotowej. Landform Analysis 20: 79–94.
• Pawlik Ł., 2013. Implikacje procesu saltacji wykrotowej w biomechanicznym przekształcaniu pokryw stokowych i mikrorzeźby stoku w piętrze regla górnego Karkonoszy Polskich. Prace Geograficzne 135: 41–55.
• Pawlik Ł., Migoń P., Owczarek P., Kacprzak A., 2013. Surface processes and interactions with forest vegetation on a steep mudstone slope. Stołowe Mountains, SW Poland, Catena 109: 203–216.
• Quinn J.M., Phillips N.R., Parkyn S.M. 2007. Factors influencing retention of coarse particulate organic matter in streams. Earth Surface Processes and Landforms 32(8): 1186–1203.
• Riipinen M.P., Dobson M., 2010. Benthic organic matter biomass and invertebrate community structure in five conifer plantation streams in the Peak Distric (Derbyshire, England). Freshwater Forum 28: 61–75.
• Rojan E., 2009. Morphological changes within road incision forms in the blowdown area in the Slovak Tatra Mountains after termination of intensive forest works. Landform Analysis 10: 117–123.
• Rojan E., 2010. Rola silnych wiatrów w przekształcaniu rzeźby terenu w piętrze leśnym gór, na przykładzie wiatrowału w słowackich Tatrach Wysokich. Czasopismo Geograficzne 81(1–2): 103–123.
• Rojan E., 2012. Mikrorzeźba jamowo-kopczykowa w granicach wiatrowału w Słowackich Tatrach Wysokich. Prace i Studia Geograficzne 49: 173–183.
• Rojan E., Wałdykowski P., Dąbrowska K., 2012. Wpływ prac leśnych podczas likwidacji szkód poklęskowych na sieć dróg gruntowych na obszarze wiatrowału w Tatrach Słowackich. W: Antropopresja w wybranych strefach morfoklimatycznych – zapis zmian w rzeźbie i osadach, WNoZ UŚ, Sosnowiec: 337–344.
• Salo E.O., Cundy T.W. (red.), 1987. Streamside management: forestry and fisheries interactions. Collage and Forestry Resources. University of Washington, Seattle, Washington.
• Schaetzl R.J., Burns S.F., Johnson D.L., Small T.W., 1989. Tree uprooting: review of impacts on forest ecology. Vegetatio 79(3): 165–176.
• Šebková B., Šamonil P., Valtera M., Adam D., Janík D., 2012. Interaction between tree species populations and windthrow dynamics in natural beech-dominated forest. Czech Republic, Forest Ecology and Management 280: 9–19.
• Speaker R., Moore K., Gregory S., 1984. Analysis of the processes of retention of organic matter in stream ecosystems. Verhandlungen des Internationalen Verein Limnologie 22: 1835–1841.
• Starkel L., 1996. Geomorphic role of extreme rainfalls in the Polish Carpathians. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 30: 21–38.
• Swank W.T., Crossley jr. D.A. (red.), 1988. Forest hydrology and ecology of Coweeta. Springer-Verlang, New York.
• Ulanova N.G., 2000. The effects of windthrow on forests at different spatial scale: a Review. Forest Ecology and Management 135(1–3): 155–167.
• Vought L.B.M., Kullberg K., Petersen R.C., 1998. Effect of riparian structure, temperature and channel morphometry on detritus processing in channelized and natural woodland streams in southern Sweden. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 8(2): 273–285.
• Wałdykowski P., Krzemień K., 2013. The role of road and footpath networks in shaping the relief of middle mountains on the example of the Gorce Mountains (Poland). Zeitschrift für Geomorphologie 57(4): 429–470.
• Webster J.R., Golladay S.W., Benfield E.F., D’Angelo D.J., Peters G.T., 1990. Effects of forest disturbance on particulate organic matter budgets of small streams. Journal of the North American Benthological Society 9(2): 120–140.
• Wemple C.B., Swanson F.J., Jones J.A., 2001. Forest roads and geomorphic process interactions. Cascade Range. Oregon, Earth Surface Processes and Landforms 26(2): 191–204.
• Whiters P.J.A., Jarvie H.P., 2008. Delivery and cycling of phosphorus in rivers: a review. Scenice of the Total Environment 400(1–3): 379–395.
• Withers P.J.A., Ulén B., Stamm C., Bechmann M., 2003. Incidental phosphorus loss – is it significant and can it be predicted? Journal of Plant Nutrition and Soil Science 166(4): 459–468