Styl zakopiański służący „wykwintniejszym potrzebom” – ceramiczne serwisy do kawy i herbaty w ujęciu historycznym

• Autorzy: Kostuch Bożena

Warianty tytułu

EN

Zakopane style adapted for „exclusive needs” – ceramic tea and coffee sets in historical approach

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Budownictwo i rzemiosło górali z okolic Zakopanego stały się dla Stanisława Witkiewicza (1851–1915) źródłem inspiracji do stworzenia narodowego stylu polskiego, który nazwał „stylem zakopiańskim”. Wierzył, że na Podhalu przetrwała pierwotna sztuka polska, która może stać się źródłem form i ornamentów dla architektów i projektantów. Zaprojektował w stylu zakopiańskim m.in. kilka domów wraz z ich wyposażeniem. Wśród sprzętów i przedmiotów znajdowały się oczywiście także takie, które nie były znane sztuce ludowej i których górale nie używali. Przykładem mogą być serwisy do kawy i herbaty. Wzorem dla form naczyń stał się drewniany czerpak z charakterystyczną rączką służący do nabierania mleka. Pierwsze filiżanki w stylu zakopiańskim zostały pokazane na wystawie w Warszawie w 1896 r. Wkrótce takie naczynia i serwisy zaczęto produkować w kilku fabrykach fajansu. Najznakomitszy przykład porcelanowego zakopiańskiego serwisu został wykonany w Sèvres na początku XX w., z kolei próbę produkcji takiego serwisu w fabryce porcelany w Ćmielowie trudno uznać za udaną. Zastawy w stylu zakopiańskim były na tyle popularne, że znajdowały się w ofercie polskich fabryk fajansu jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym.

EN

The wooden architecture and handicraft of the Highlanders who lived in the area around Zakopane inspired Stanisław Witkiewicz (1851–1915) to create a national Polish style which he called the „Zakopane style”. He belived that the original, primaeval Polish art survived in the Highlands and that it could be the source of the forms and ornamentation for the architects and designers. Witkiewicz designed a couple of houses and their interiors in Zakopane style. Many of the designed objects were not to be found in the folk art and they were never used by the Highlanders. One of them were tea and coffee sets. The shape of the vessels was designed according to the shape of a „czerpak”, the wooden vessel for pouring milk which had a very characteristic handle. Cups in Zakopane style were exhibited in 1896 for the first time, soon afterwards such vessels and sets were produced by a couple of earthenware factories. The most exquisite example of porcelaine set in Zakopane style was done at Sèvres at the beginning of the 20th cent. the one produced at Ćmielów cannot be considered a successful attempt. Faience sets were pretty popular and were still produced in the interwar period.

Słowa kluczowe

PL

styl zakopiański; Stanisław Witkiewicz; serwis do kawy; serwis do herbaty; porcelana; fajans

EN

Zakopane style; Stanisław Witkiewicz; coffee set; tea set; porcelain; faience

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2019
• Tom: R. 70, nr 3
• Strony: 4--9
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., fot.

Twórcy

autor

Kostuch Bożena

• Muzeum Narodowe w Krakowie

autor zdjęć

Czerwiński J.

autor zdjęć

Kostuch B.

autor zdjęć

Śniegocki Ł.

autor zdjęć

Fijałkowska M.

Bibliografia

• [1] Witkiewicz S., Styl zakopiański [w:] Sztuka i krytyka u nas (1884–1898), Lwów, Warszawa, Poznań 1899, s. 629-630.
• [2] Witkiewicz S., Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr, Warszawa 1891, s. 21.
• [3] Katalog Ilustrowany Oddziału Zakopiańskiego, Wystawy Umeblowań Stylowych, Warszawa 1896, poz. 87, 88, 66–69, 81-86.
• [4] Listy o stylu zakopiańskim 1892–1912, oprac. M. Jagiełło, Kraków 1979 s. 508, 515–516, 522, 432, 433.
• [5] „Kurjer Warszawski”, 1902, nr 278, s. 3.
• [6] Katalog wystawy nowożytnych tkanin i wyrobów ceramicznych, Kraków 1905, s. 28, 35-36, 30.
• [7] Kołodziejowa B., Stadnicki Z. M., Zakłady porcelany Ćmielów, Kraków 1986, fot. 118, 119.
• [8] Sprawozdanie Dyrekcyi Muzeum Narodowego w Krakowie za rok 1905, Kraków 1905, s. 7.
• [9] „Kurjer Warszawski”, 1899, nr 240, s. 2.
• [10] „Przegląd Zakopiański”, 1899, nr 7, s. 4.
• [11] Stanisław Witkiewicz 1851–1915, katalog wystawy w Zakopanem, oprac. T. Jabłońska, Zakopane 1996, s. 144, poz. 7, 8.
• [12] Kostuch B., Porcelanowy serwis projektu Stanisława Witkiewicza wyprodukowany w Sèvres. Przyczynek do historii stylu zakopiańskiego [w:] O rzeczach pięknych. Rzemiosło artystyczne na przestrzeni wieków, red. A. Bender, M. Wrześniak, Lublin 2015, s. 149–157.
• [13] ap, Miasto w stylu zakopiańskim, „Kurjer Warszawski”, 1901, nr 346, s. 3.
• [14] Potocki A., Sztuka na wystawie paryskiej. VI, „Tygodnik Ilustrowany”, 1900, nr 37, s. 729.
• [15] Katalog II Wystawy krakowskiego Towarzystwa Sztuki Stosowanej, Warszawa 1902, s. 41, poz. 299.
• [16] Kołodziejowa B., Fabryka fajansów J. Niedźwiecki i Ska w Dębnikach pod Krakowem (1900–1910), „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 1973, z. 3, s. 26-28.
• [17] Przewodnik po wystawie przemysłu i rolnictwa w Częstochowie, Częstochowa 1909, s. 71, poz. 183.
• [18] Wytwórnia Fajansu i Majoliki A. Freudenreich, Koło 1913, s. 15.
• [19] Radzikowski S. E., Styl zakopiański, wyd. 2, Lwów 1901, s. 53.
• [20] Broniewski K., Druga wystawa Krakowskiego Towarzystwa sztuki stosowanej, „Biblioteka Warszawska”, 1902, t. 4, s. 357–358.
• [21] O sztuce podhalańskiej [w:] Katalog wystawy podhalańskiej, Lwów 1911, s. 18.
• [22] Hankowska R., Fajans włocławski, Wrocław 1991, s. 73.