Wydzielanie i charakterystyka frakcji pylastej (silt) w skałach mułowcowych zapadliska przedkarpackiego

• Autorzy: Łykowska G. , Klaja J. , Przelaskowska A. , Zagórska U.

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2018.04.01

Warianty tytułu

EN

Separation and characterization of the silt fraction in the mudstone rocks of the Carpathian Foredeep

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Skały mułowcowe, pomimo że zawierają znacznie mniej minerałów ilastych niż iłowce, to na krzywych otworowych mają podobnypoziom radioaktywności, co istotnie utrudnia wydzielenie ich z analizowanego profilu litologicznego. Celem przedstawionych badań jest opracowanie metodyki pozwalającej na wydzielenie, charakterystykę i oszacowanie ilościowego udziału frakcji pylastej (silt) w skałach mułowcowych. Przetestowane zostały różne laboratoryjne metody rozdrabniania skał (kruszenie, zamrażanie, nasycanie solą glauberską) tak, aby uniknąć sztucznego utworzenia dodatkowego siltu (np. przez zbytnie rozkruszenie skały), jak i zaniżenia jego ilości (przez niedostateczne rozdrobnienie skały). Poszczególne frakcje ziarnowe zostały wydzielone w rozdrobnionym materiale skalnym metodą sitową (frakcja piaszczysta) oraz metodą wirowania (frakcja pylasta, frakcja ilasta). Następnie przeprowadzono dokładną charakterystykę mineralogiczną i petrofizyczną oraz dokonano oceny ilościowej wydzielonej frakcji pylastej. Wydzielenie frakcji pylastej badanych skał i uwzględnienie jej w modelach interpretacyjnych umożliwia rozróżnienie mułowców i iłowców w profilach otworów wiertnicznych zapadliska przedkarpackiego.

EN

Mudstones, although they contain significantly less clay minerals than claystones, they exhibit similar levels of radioactivity on the well logs, which significantly impedes their distinction in the analyzed lithological profile. The aim of the study was to develop a methodology for separating, characterizing, and estimating the amount of silt fraction in mudstone rocks. Various laboratory methods of fragmentation (crushing, freezing, saturation with Glauber’s salt) have been tested to avoid both creating additional silt artificially (e.g. by over-crushing the rock), and underestimating of its amount (by insufficient fragmentation of rocks). The individual grain fractions were separated in the crushed rock material by the sieve (sand fraction) and centrifugation methods (silt fraction, clay fraction). Subsequently the detailed mineralogical and petrophysical characteristics and quantitative evaluation of the silt fraction were carried out. The separation of the silt fraction in the examined rock and its inclusion in the interpretation models will allow to distinguish between mudstones and claystones in the profiles of the Carpathian Foredeep boreholes.

Słowa kluczowe

PL

silt; frakcja pylasta; metody rozdrabniania skał

EN

silt; silt fraction; methods of fragmentation rocks

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 74, nr 4
• Strony: 259--269
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Łykowska G.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

autor

Klaja J.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

autor

Przelaskowska A.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

autor

Zagórska U.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

Bibliografia

• [1] Gąsior I., Skupio R., Przelaskowska A., Orzechowski M., Zagórska U., Dohnalik M., Kowalska S.: Wykorzystanie pomiarów naturalnej promieniotwórczości skał z zastosowaniem spektrometru Gamma Logger oraz spektrometru Mazar do określenia zailenia utworów starszego paleozoiku. Nafta-Gaz 2016, nr 10, s. 790–798, DOI: 10.18668/NG.2016.10.03.
• [2] Kaim A.: Metody maceracji skał słabo zlityfikowanych. Kurs preparacji skamieniałości. Instytut Paleobiologii PAN, Warszawa 2000.
• [3] Kowalska S.: Instrukcja wydzielania frakcji ilastej. IS-06/ SW-1, wyd. nr 2 z 01.02.2004.
• [4] Kowalska S.: Określenie ilościowego składu mineralnego skał zawierających minerały ilaste metodą Rietvelda. Nafta-Gaz 2013, nr 12, s. 894–902.
• [5] Kowalska S.: Procedura identyfikacji minerałów ilastych metodą rentgenowskiej analizy fazowej. PBN-05/SW-1, wyd. nr 2 z 01.02.2004.
• [6] Manecki A., Muszyński M.: Rozdzielanie minerałów. Mineralogia. Materiały dydaktyczne AGH, Kraków, 2005.
• [7] Peveraro R., Thomas E.C.: Effective porosity: A defensible definition for shaly sand. SPWLA 51st Annual Logging Symposium, Australia 19–23.06.2010.
• [8] Przelaskowska A., Klaja J.: Pomiary pojemności wymiany kationowej (CEC) w badaniach skał osadowych. Nafta-Gaz 2014, nr 7, s. 432–438.
• [9] Schon J. H.: Physical Properties of Rocks: A Workbook. Handbook of Petroleum Exploration and Production, vol. 8. Elsevier 2011.
• [10] Skupio R.: Wykorzystanie przenośnego spektrometru XRF do pomiarów składu chemicznego skał. Nafta-Gaz 2014, nr 11, s. 771–777.
• [11] Szmańda J.B., Krzemień K.: Uwagi na temat wybranych klasyfikacji frakcjonalnych osadów klastycznych – problem różnic w przedziałach klasowych i nazewnictwie. Landform Analysis 2008, vol. 9, s. 381–384.
• [12] USGS: Separation of the silt and clay fractions for X-Ray powder diffraction by centrifugation. Coastal and Marine Geology Program, 2001. U.S. Geological Survey Open File Report 01-041.
• [13] Wenthworth C.K.: A scale of grade and class terms for clastic sediments. The Journal of Geology 1922, vol. 30, s. 377–392.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).