Benzotiazol . Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Zapór L.

Warianty tytułu

EN

Benzothiazole

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Benzotiazol jest cieczą o nieprzyjemnym, podobnym do chinoliny zapachu. Jest stosowany jako związek pośredni w syntezie organicznej (do syntezy barwników cyjanowych), środek poprawiający smak w produktach żywnościowych i środek przeciwgrzybiczy przy impregnacji obuwia. Benzotiazol występuje także jako związek naturalny. Narażenie zawodowe na benzotiazol drogą inhalacyjną i dermalną dotyczy głównie osób zatrudnionych przy jego produkcji oraz w przemyśle gumowym (np.: przy procesie wulkanizacji gumy, utwardzaniu kauczuku, w przemyśle opon samochodowych), a także osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach drogowych (przy wylewaniu mas bitumicznych). Wyniki badań toksyczności ostrej pozwalają na sklasyfikowanie benzotiazolu jako związku szkodliwego, niezależnie od drogi podania. Wartości LD50 po podaniu per os szczurom ustalono na poziomie 177 - 479 mg/kg m.c., a po naniesieniu na skórę szczura na poziomie 933 - 1233 mg/kg m.c. Wyznaczona wartość LC50 po narażeniu inhalacyjnym szczurów wynosiła około 5000 mg/m3 . W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji o zatruciach ostrych i przewlekłych benzotiazolem u ludzi. U myszy, szczurów i królików wykazano, że benzotiazol może działać szkodliwie na układ nerwowy i wątrobę. U kotów stwierdzono słabe, odwracalne działanie methemoglobinotwórcze. Związek może działać drażniąco na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz na skórę. Benzotiazol nie wykazywał działania mutagennego w krótkoterminowych testach mutagenności, nie został również zaliczony do czynników rakotwórczych w żadnym systemie klasyfikacji (IARC, UE, EPA i ACGIH). W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących działania teratogennego benzotiazolu oraz jego wpływu na rozrodczość. Na podstawie wyników badań na zwierzętach można przypuszczać, że benzotiazol wykazuje działanie embriotoksyczne. W Polsce i na świecie nie ustalono dotąd wartości normatywów higienicznych dla benzotiazolu. Wartość NDS benzotiazolu wynoszącą 20 mg/m3 obliczono z wartości LOAEL wyznaczonej w badaniach na szczurach, którą przeliczono na równoważne dla człowieka stężenie związku w powietrzu, a następnie podzielono przez odpowiednie współczynniki niepewności. Opierając się na wartościach medialnych dawek śmiertelnych po podaniu substancji na skórę królika i szczura, zaproponowano oznakowanie benzotiazolu literami „Sk” oznaczającymi, że substancja wchłania się przez skórę. Nie ma podstaw do ustalania wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chwilowych (NDSCh) i dopuszczalnych stężeń biologicznych (DSB) benzonatiolu.

EN

Benzothiazole is a yellow liquid with an unpleasant odor similar to quinoline. Benzothiazole is used as a chemical intermediate in organic synthesis. It is a precursor of rubber accelerators and a component of cyanine dyes. It is also used as a flavoring substance in foods and as an antimicrobial agent. Occupational exposure to benzothiazole through inhalation or dermal contact occurs mostly at rubber processing facilities and during asphalt paving. Benzothiazole is harmful substance in laboratory animals in acute toxicity testing. It exerts systemic action on the central nervous system and the liver. In the available literature no data on the toxicity in humans, or genotoxicity, carcinogenicity, fetotoxicity, and teratogenicity of benzothiazole in laboratory animals have been found. In setting exposure limits, the results of an acute toxicity testing were considered. Based on the LOAEL value obtained in an experimental study (135 mg/kg) and the relevant uncertainty factors, a MAC (TWA) value has been calculated at 20 mg/m3 . With regard to systemic effects of benzothiazole no STEL value has been established. Because benzothiazole has been shown to penetrate the skin in amounts sufficient to induce systemic toxicity, a skin notation (Sk) is considered appropriate. notation (Sk) is considered appropriate.

Słowa kluczowe

PL

benzotiazol; toksyczność układowa; wartości normatywne

EN

benzothiazole; systemic toxicity; exposure limits

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 3 (45)
• Strony: 37--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., tab.

Twórcy

autor

Zapór L.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. CESARS, Chemical Evaluatio Search and Retrieval System (2002) Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Issue 2002-3.
• 2. CHEMINFO (2003) Canadian Centre for Occupational Health and Safety. Issue 2003-1.
• 3. Domino E.F., Unna K.R., Kerwin J. (1952) Pharmacological properties of benzazoles. I. Relationship between structure and paralyzing action. J. Pharmacol. Exp. Therp. 105, 486-497.
• 4. Ferrario J.B., DeLeon I.R., Tracy R.E. (1985) Evidence for toxic anthropogenic chemicals in human thrombogenic coronary plaques. Arch. Environ. Contam. Toxicol. 14, 529-534.
• 5. Genium’s Handbook of safety, health, and environmental data for common hazardous substances (1999). New York, Genium Publishing Corporation, vol. 2, 2271.
• 6. HSDB, Hazardous Substance Data Bank (2003) Issue 2003-1.
• 7. IUCLID (2001), (komputerowa baza danych).
• 8. Kozieł E. i in. (2003) Identyfikacja szkodliwych związków organicznych azotu i siarki emitowanych w zakładach produkujących gumowe elementy transportowe. Przemysł Chemiczny (w druku).
• 9. MSDS, Material Safety Data Sheets (2000) Benzothiazole (komputerowa baza danych).
• 10. NTIS, National Technical Information Service (1996), (baza danych).
• 11. NTP (2002) http:/ntp-db.niehs.nih.gov. (baza danych).
• 12. Patty's Industrial hygiene and toxicology (1982) 3 rd ed. Red. G.D. Clayton, F.E. Clayton New York, Interscience, Wiley, vol. II A, 2106.
• 13. Pośniak M., Makhniashvili I., Kowalska J. (2001) Substancje chemiczne w procesach przetwórstwa mas bitumicznych, pomiar, ocena i ograniczenie narażenia zawodowego. Warszawa, CIOP.
• 14. Richardson M.L., Gangolli S. (1993) The dictionary of substances and their effects. Cambridge, Royal Society of Chemistry, vol. 1, 594.
• 15. RTECS, National Institute for Occupational Safety and Health (2003) Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Issue 2003-1.
• 16. Rudzki E. (1976) Wyprysk kontaktowy. Warszawa, PZWL.
• 17. Sax N.J, Lewis R.J. (2000) Sax’s Dangerous properties of industrial materials. 10th ed. New York, Van Nostrand Reinhold, vol. 2, 397.
• 18. Seo K.W. i in. (2000) Effects of beznothiazole on the xenobiotic metabolizing enzymes and metabolism of acetaminophen. J. Appl. Toxicol. 20, 6, 27-30.
• 19. TOXLINE (2003) Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Issue 2003-2.
• 20. TOXNET (2003), (komputerowa baza danych) http://toxnet.nlm.nih.gov.
• 21. Załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 129, poz. 1110.