Uwalnianie zanieczyszczeń do środowiska w wyniku pożarów składowisk odpadów i ich wpływ na zdrowie człowieka wyzwaniem dla edukacji zdrowotnej

• Autorzy: Chmielewski Jarosław , Żeber-Dzikowska Ilona , Łuszczki Jarogniew J. , Szajner Jarosław , Bartyzel Mariusz , Dziechciaż Małgorzata , Chmielowiec Bartłomiej , Gworek Barbara , Wójtowicz Bożena

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2020.8.6

Warianty tytułu

EN

Release of pollutants into the environment as a result of landfill fires and their impact on human health in the context of health education

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono przegląd piśmiennictwa dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych uwalnianych w wyniku pożarów składowisk odpadów oraz ich negatywnego wpływu na zdrowie ludzi. Uwzględniono także niektóre aspekty edukacyjne.

EN

A review, with 68 ref., of persistent org. pollutants generated landfills fires. Negative impact of exposure to them on human health was discussed. Some educational aspects were also taken into consideration.

Słowa kluczowe

PL

gospodarka odpadami; składowisko odpadów; pożar na składowisku odpadów; emisja zanieczyszczeń; trwałe zanieczyszczenia organiczne

EN

waste management; landfill waste; fires in landfills; emission of pollution; persistent organic pollutants

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 99, nr 8
• Strony: 1149--1154
• Opis fizyczny: Bibliogr. 68 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa

autor

Żeber-Dzikowska Ilona

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Łuszczki Jarogniew J.

• Instytut Medycyny Wsi, Lublin

autor

Szajner Jarosław

• Urząd ds. Cudzoziemców, Warszawa

autor

Bartyzel Mariusz

• Warszawski Uniwersytet Medyczny

autor

Dziechciaż Małgorzata

• Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu

autor

Chmielowiec Bartłomiej

• Biuro Rzecznika Praw Pacjenta, Warszawa

autor

Gworek Barbara

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa

autor

Wójtowicz Bożena

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Bibliografia

• [1] F. Alobaid, W.A.K. Al-Maliki, T. Lanz, Energy 2018, 149, 230.
• [2] Y.C.H. Chen, J. Clean. Prod. 2018, 192, 262.
• [3] S. Ercolano, G.L.L. Gaeta, S. Ghinoi, F. Silvestri, Ecol. Indic. 2018, 93, 397.
• [4] J.K.H. Chan, Landscape Urban Plan. 2016, 154, 123.
• [5] Eurostat, Waste Database Municipal Waste, Bruksela 2016, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7214320/8-22032016-AP-EN.pdf, dostęp 11 listopada 2019 r.
• [6] GUS, Ochrona środowiska 2019, Warszawa 2019, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2019,1,20.html, dostęp 9 listopada 2019 r.
• [7] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Dz. U. 1996, nr 132, poz. 622 ze zm.
• [8] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, Dz. U. UE L 150/109.
• [9] Najwyższa Izba Kontroli, Zapewnienie przez organy administracji publicznej prawidłowego zagospodarowania odpadów komunalnych, Warszawa 2017, www.nik.gov.pl/plik/id,13643,vp,16079.pdf, dostęp 10 listopada 2019 r.
• [10] T. Mirowski, A. Szurlej, G. Wielgosz, Polit. Energ. 2005, 8, nr 2, 55.
• [11] P. Sołowiej, M. Neugebauer, Inż. Roln. 2008, 6, nr 104, 181.
• [12] M. Zubrzycka, J. Wojdalski, K. Tucki, M. Zubrzycki, J. Agribus. Rural Dev. 2017, 43, nr 1, 227.
• [13] I. Kargulewicz, K. Olendrzyński, Arch. Odlewnictwa 2002, 2, nr 3, 58.
• [14] A. Hodzic, C. Wiedinmyer, D. Salcedo, J.L. Jimenez, Environ. Sci. Technol. 2012, 46, nr 9, 4950.
• [15] T.J. Christian, R.J. Yokelson, B. Cardenas, Atmos. Chem. Phys. 2010, 10, 565.
• [16] M.O. Andreae, P. Merlet, Global Biogeochem. Cycles 2001, 15, nr 4, 955.
• [17] P.M. Lemieux, C.C. Lutes, J.A. Abbott i in., Environ. Sci. Technol. 2000, 34, nr 3, 377.
• [18] B. Shemwell, Y. Levandis, J. Air Waste Manag. Assoc. 2000, 50, nr 1, 94.
• [19] M. Witt, M. Goniewicz, W. Pawłowski, Ann. Agric. Environ. Med. 2017, 24, nr 3, 406.
• [20] A. Valavanidis, N. Iliopoulosa, G. Gotsisb, K. Fiotakisa, J. Hazard Mater. 2008, 156, nr 1–3, 277.
• [21] N. Posnack, Cardiovasc Toxicol. 2014, 14, nr 4, 339.
• [22] E. North, R. Halden, Rev. Environ. Health 2013, 28, nr 1, 1.
• [23] L.A. Wibbenmeyer, G.P. Kealey, T.L. Young i in., J. Burn. Care Res. 2008, 29, nr 3, 441.
• [24] L. Chrysikou, P. Gemenetzis, A. Kouras i in., Environ. Int. 2008, 34, nr 2, 210.
• [25] J.K. Oygard, A. Mage, E. Gjengedal, T. Svane, Waste Manage. 2005, 25, 712.
• [26] S. Weichenthal, D.V. Rijswijka, R. Kulka, i in., Environ. Res. 2015, 142, 46.
• [27] P. Ruokojarvi, M. Ettala, P. Rahkonen i in., Chemosphere 1995, 30, nr 9, 1697.
• [28] P. Ruokojarvi, J. Ruuskanen, M. Ettala i in., Chemosphere 1995, 31, nr 8, 3899.
• [29] M. Bates, Managing landfill site fires in Northamptonshire, University College, Northampton 2004, http://cfps.org.uk.surface3.vm.bytemark.co.uk/domains/cfps.org.uk/local/media/library/677.pdf, dostęp 24 listopada 2019 r.
• [30] Rozporządzenie (WE) Nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie ustanowienia europejskiego rejestru uwalniania i transferu zanieczyszczeń i zmieniającym dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE, Dz. U. UE 2006, L 33, 1.
• [31] Z. Kerekes, É. Lublóy, K. Kopecskó, J. Thermal Anal. Calorimetry 2018, 133, nr 1, 279.
• [32] D.D. Stanojeić, M.B. Rjkowić, D.V. Tošković, Hem. Ind. 2011, 65, nr 6, 727.
• [33] A. Osuch, P. Rybacki, E. Osuch, Techn. Roln. Ogrod. Leśna 2015, 5, 12.
• [34] P.R. Shakya, P. Shrestha, Ch.S. Tamrakar i in., Atmos. Environ. 2008, 42, nr 26, 6555.
• [35] R. Biočanin, S. Stefanov, S. Urošević, S. Mekić, Ecol. Chem. Eng. S 2012, 19, nr 4, 609.
• [36] https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,23522324,smieci.html, dostęp 10 listopada 2019 r.
• [37] Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), Krajowy bilans emisji SO2, NOX, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 2015–2017 w układzie klasyfikacji SNAP. Raport syntetyczny, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2019.
• [38] M. Szewczyńska, E. Ekiert, M. Pośniak, Bezpiecz. Pracy Nauka Prakt. 2006, 1, 8.
• [39] K. Juda-Rezler, P. Manczarski, Nauka 2010, 4, 97.
• [40] R. Oleniacz, A. Tomkowicz, Geomatics Environ. Eng. 2009, 3, nr 3, 71.
• [41] F. Wania, D. Mackay, Environ. Sci. Technol. 1996, 30, nr 9, 390.
• [42] A.S. Faqi, P.R. Dalsenter, H.J. Merker, I. Chahoud, Toxicol. Appl. Pharmacol. 1998, 150, 383.
• [43] L. Johnson, S.C. Petty, W.B. Neaves, Biol. Reprod. 1980, 22, 1233.
• [44] R.P. Amann, S.S. Howards, J. Urol. 1980, 124, 211.
• [45] R.M. Sharpe, N.M. Skakkebaek, Lancet 1993, 341, 1392.
• [46] N. Marinković, D. Pašalić, G. Ferenčak i in., Arch. Ind. Hyg. Toxicol. 2010, 61, 445.
• [47] H.I. Abdel-Shafy, M.S.M. Mansour, Egypt. J. Pet. 2016, 25, 107.
• [48] T.J.B. Dummer, H.O. Dickinson, L. Parker, J. Epidemiol. Community Health 2003, 57, 456.
• [49] A. Mattiello, P. Chiodini, E. Bianco i in., Int. J. Public Health 2013, 58, 725.
• [50] D. Porta, S. Milani, A.I. Lazzarino i in., Environ. Health 2009, 8, nr 60, 1.
• [51] D.C. Ashworth, P. Elliott, M.B. Toledano, Environ. Int. 2014, 69, 120.
• [52] P. Elliott, D. Briggs, S. Morris, BMJ 2001, 323, 363.
• [53] M. Kah, L. Levy, C. Brown, J. Toxicol. Environ. Health 2012, 15, 441.
• [54] D.O. Carpenter, J. Ma, L. Lessner, Ann. N.Y. Acad. Sci. 2008, 1140, 201.
• [55] F. Minichilli, S. Bartolacci, E. Buiatti i in., Epidemiol. Prev. 2005, 29, 53.
• [56] M. Vrijheid, Environ. Health Perspect. 2000, 108, 101.
• [57] J.A. Staessen, T. Nawrot, E.D. Hond i in., Lancet 2001, 357, 1660.
• [58] O.L. Lloyd, M.M. Lloyd, F.L. Williams i in., Br. J. Ind. Med. 1988, 45, 556.
• [59] B. Jansson, L. Voog, Int. J. Environ. Stud. 1989, 34, 99.
• [60] F.L. Williams, A.B. Lawson, O.L. Lloyd, Int. J. Epidemiol. 1992, 21, 311.
• [61] H. Rydhstroem, Environ. Res. 1998, 76, 27.
• [62] P. Elliott, M. Hills, J. Beresford i in., Lancet 1992, 339, 854.
• [63] P. Elliott, G. Shaddick, I. Kleinschmidt i in., Br. J. Cancer 1996, 73, 702.
• [64] A. Biggeri, F. Barbone, C. Lagazio, Environ. Health Perspect. 1996, 104, 750.
• [65] P. Michelozzi, D. Fusco, F. Forastiere i in., Occup. Environ. Med. 1998, 55, 611.
• [66] C.M. Shy, D. Degnan, D.L. Fox i in., Environ. Health Perspect. 1995, 103, 714.
• [67] H. Dolk, M. Vrijheid, B. Armstrong i in., Lancet 1998, 352, 423.
• [68] www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/index4.html, dostęp 14 listopada 2019 r.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020)