Niewykorzystany kapitał. Pomoc międzynarodowa a początki rehabilitacji zawodowej w Polsce po II wojnie światowej

• Autorzy: Łotysz Sławomir

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.21.002.13386

Warianty tytułu

EN

Unused assets. International aid and the birth of vocational rehabilitation in Poland after the Second World War

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In 1946, at the request of the Polish government, UNRRA sent in two British experts in vocational rehabilitation to help establish the national framework of helping people with disabilities. During numerous meetings with government representatives, medical doctors, and social workers, as well as by trainings, lectures, and screenings of instructional films, they tried to familiarise Poles with the British model of rehabilitation. The model assumed close integration of medical and vocational rehabilitation and aimed at placing the disabled workers in the industry alongside those without disabilities. Initially, officials from the Polish Ministry of Labour and Social Welfare seemed to be keen to adopt such an approach, but in 1949, they turned toward the Soviet solutions. One of the main effects of this shift was moving away from employing the disabled in the industry. They were encouraged to join cooperatives instead, which, in the end, proved to be unfavorable to their social rehabilitation. The article reconstructs the activity of the British experts in Poland and analyses their observations from the encounters. By situating these events in a broader context of political and social conditions, I argue that replacing the progressive British model with Soviet solutions stemmed from the ongoing process of the Sovietization of Poland.

Słowa kluczowe

PL

niepełnosprawność; spółdzielczość; rehabilitacja zawodowa; rehabilitacja medyczna; UNRRA

EN

disability; cooperatives; physical medicine; physical rehabilitation; vocational rehabilitation; UNRRA

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, nr 1
• Strony: 25--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 67 poz.

Twórcy

autor

Łotysz Sławomir

• Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN

• https://orcid.org/0000-0003-4426-6401

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Archiwum Akt Nowych, Warszawa [AAN], Zespół Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej (MPiOS).
• Archiwum Instytutu Sikorskiego i Muzeum im. Gen. W. Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów (PRM).
• The National Archives, Londyn, Wielka Brytania [TNA], Zespół Foreign Office (FO).
• United Nations Archives, Nowy Jork, Stany Zjednoczone [UNA], Zespół United Nations Relief and Rehabilitation Administration.
• Źródła drukowane
• Dekret z dnia 23 stycznia 1947 r. o organach administracji zaopatrzenia inwalidzkiego, Dz.U. 1947 nr 21 poz. 83.
• International Labour Organization, Vocational Rehabilitation (Disabled) Recommendation, 1955, nr 99.
• Rocznik przemysłu odrodzonej Polski. T. 1946-47, red. K. Dąbrowski, Warszawa 1946.
• United States Social Security Administration, A Report on Social Security Programs in the Soviet Union. Prepared by the U. S. Team that Visited the U.S.S.R. Under the East-West Exchange, Waszyngton 1960.
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1948 r. o uchyleniu dekretu z dnia 23 stycznia 1947 r. o organach administracji zaopatrzenia inwalidzkiego, Dz.U. 1948 nr 34 poz. 229.
• Źródła prasowe
• „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”.
• „Gazeta Ludowa”.
• „Głos Anglii”.
• „Głos Narodu”.
• „Głos Pomorza”.
• „Nasze Sprawy”.
• „New Poland”.
• „The Observer”.
• „Robotnik”.
• „Życie Warszawy”.
• Literatura przedmiotu
• X lat spółdzielczości inwalidzkiej w Polsce, red. W. Grochowski, Warszawa 1959.
• Bednarowicz E., Pierwszy Ogólnopolski Zjazd, „Praca i Opieka Społeczna” 1946, nr 2, s. 101-102.
• Bernstein F., Prosthetic Manhood in the Soviet Union at the End of World War II, „Osiris” t. 30, 2015, nr 1, s. 113-133, DOI 10.1086/682969.
• Bernstein F., The History of Disability during Stalinism, [w:] Life in Stalin’s Soviet Union, red. K. Boterbloem, Londyn 2019, s. 115-138.
• Brenk M., Aktywizacja osób niepełnosprawnych w propagandzie Polski Ludowej lat 1946-1956, [w:] Reintegracja - Edukacja - Adaptacja. Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem, red. M. Kowalski, A. Knocińska, P. Frąckowiak, Gniezno 2015, s. 312-323.
• British Council for Rehabilitation, „British Medical Journal”, 21.04.1945 r., s. 564.
• Ćwik T., Powojenny rozwój zagadnień inwalidzkich, „Praca i Opieka Społeczna” 1948, nr 2, s. 83-85.
• Disability in Eastern Europe and the Former Soviet Union History, Policy and Everyday Life, red. M. Rasell M, E. Iarskaia-Smirnova, Londyn 2014, DOI 10.4324/9781315866932.
• Doroszewski W., Rehabilitacja, rewalidacja oraz parę określeń z zakresu pedagogiki specjalnej, „Poradnik Językowy” 1970, nr 1, s. 56-59.
• Fieseler F., The Bitter Legacy of the ‘Great Patriotic War’. Red Army Disabled Soldiers under late Stalinism, [w:] Late Stalinist Russia Society between Reconstruction and Reinvention, red. J. Fürst, Londyn 2006, s. 46-61.
• Garbat M., Geneza i rozwój rehabilitacji zawodowej oraz zatrudniania osób z niepełnosprawnością na ziemiach polskich, [w:] Osoby z niepełnosprawnościami w polityce społecznej. Tom 1: praca zawodowa, red. M. Paszkowicz, M. Garbat, Zielona Góra 2013, s. 19-35.
• Gilbreth F., Gilbreth L., Motion Study for the Handicapped, Londyn 1920.
• Grata P., Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944-1950, Rzeszów 2018.
• Grata P., Przemiany w polskiej polityce zatrudnienia w latach 1944-1949, [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. 5, red. P. Grata, Rzeszów 2017, s. 75-96.
• Griffiths H.E., Zagadnienie rehabilitacji, „Praca i Opieka Społeczna” 1948, nr 2, s. 86-89.
• Hulek A., Analiza pracy - metoda i technika, „Praca i Opieka Społeczna” 1948, nr 4, s. 257-262.
• Hulek A., Czynnościowa analiza pracy (na marginesie zatrudnienia ciężko poszkodowanych inwalidów w przemyśle), „Praca i Opieka Społeczna” 1948, nr 2, s.101-104.
• Hulek A., Rehabilitacja inwalidów w Polsce, Warszawa 1957.
• Hulek A., Teoria i praktyka rehabilitacji inwalidów: analiza w aspekcie fizycznym, psychologicznym, społecznym i zawodowym, Warszawa 1969.
• Hulek A., Z dziejów polskiej rehabilitacji inwalidów i innych osób niepełnosprawnych jako służby społecznej, Warszawa 1998.
• Illingworth F., Limbless Ex-servicemen Now Walk and Work, „The War Illustrated” 1946, nr 229, s. 747-749.
• Jandziś S., Rehabilitacja lecznicza w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie” t. 8, 2010, nr 4, s. 505-511.
• Knysz B., Integracja osób z dysfunkcją wzroku w opiniach zainteresowanych i w opiniach otoczenia społecznego, rozprawa doktorska, Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Socjologii, Katowice 2007.
• Lancmański Z., Inwalidzi wojenni w Związku Radzieckim, „Praca i Opieka Społeczna” t. 22, 1948, nr 2, s. 104-111.
• Lancmański Z., Produktywizacja inwalidów, „Praca i Opieka Społeczna” 1949, nr 3-4, s. 138-143.
• Leedy F.A., Producers’ Cooperatives in the Soviet Union, „Monthly Labor Review” t. 80, 1957, nr 9, s. 1064-1068.
• Lubecki M., Rola ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznych w polskim modelu rehabilitacji medycznej w drugiej połowie XX wieku, rozprawa doktorska, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010.
• Łaptoś J., Humanitaryzm i polityka. Pomoc UNRRA dla Polski i polskich uchodźców w latach 1944-1947, Kraków 2018.
• Łotysz S., Penicylina i protezy. Pomoc UNRRA w odbudowie polskiego przemysłu medycznego po II wojnie światowej, „Kultura Współczesna: teoria, interpretacje, krytyka” 2018, nr 3, s. 118-130, DOI 10.26112/kw.2018.102.10.
• Michała Arcta słownik wyrazów obcych: 33.000 wyrazów, wyrażeń i przysłów cudzoziemskich podług zasad pisowni z r. 1936. Pochodzenie wyrazów (etymologję) i wyjaśnienia wstępne oprac. Henryk Ułaszyn, Warszawa 1937.
• Marek-Ruka M., Rehabilitacja społeczna osób niepełnosprawnych, Warszawa 1999.
• Mladenov T., Disability and Postsocialism, Nowy Jork 2018, DOI 10.4324/9781315306834.
• Opacki K., Rehabilitacja szpitalna inwalidów, „Praca i Opieka Społeczna” 1946, nr 4, s. 243-245.
• Rehabilitacja polska 1945-2009, red. J. Kiwerski, Wrocław 2009.
• Rusk H.A.,Wilson D.V., New Resources for Rehabilitation and Health, „The Annals of the American Academy of Political and Social Science” t. 329, 1960, s. 97-106.
• Rutkiewicz A., Służba zdrowia 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej - organizacja, wyszkolenie, działania 1941-1947, rozprawa doktorska, Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN, Warszawa 2019.
• Rzebko R., Co separuje, a co integruje?, „Nasze Sprawy” 1992, nr 10, s. 3.
• Rzebko R., Na rynku pracy jest miejsce dla wszystkich pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, „Nasze Sprawy” 1992, nr 10, s. 2.
• Sawicki J., Misja UNRRA w Polsce: raport zamknięcia (1945-1949), Lublin 2017.
• The Disabled in the Soviet Union. Past and Present, Theory and Practice, red. W. McCagg, L. Siegelbaum, Pittsburgh 1998.
• Trzaski, Everta i Michalskiego Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych: pochodzenie wyrazów, wymowa, objaśnienia pojęć, skróty, przysłowia, cytaty, red. S. Lam, Warszawa 1939.
• Sieczkowski, A., Co piszą o języku?, „Poradnik Językowy” 1975, nr 2, s. 104-106.
• Siemieńska H., Dom Pracy Dobrowolnej, „Praca i Opieka Społeczna” 1936, nr 4, s. 378-381.
• Waszkowski H., Ruch spółdzielczości inwalidów i jego znaczenie dla rozwoju rehabilitacji osób niepełnosprawnych w Polsce, „Niepełnosprawność” 2016, nr 4, s. 97-122.
• White A., Democratization in Russia under Gorbachev, 1985-91: The Birth of a Voluntary Sector, Nowy Jork 1998, DOI 10.1007/978-1-349-27372-0.
• Żółtowski M., Henryk Ruszczyc i jego praca dla Niewidomych. Szkic biograficzny, Laski 1994.
• Strony internetowe
• World Health Organization and World Bank, World report on disability 2011, Genewa 2011, s. 308, apps.who.int/iris/handle/10665/44575 [dostęp 20.04.2020].
• Hanger, Inc. www.hanger.com/ [dostęp 20.04.2020].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021)