Przekształcenia antropogeniczne torfowiska Rzecin zaobserwowane na zdjęciach lotniczych

• Autorzy: Barabach J. , Milecka K.

Warianty tytułu

EN

Anthropogenic transformations of Rzecin peatland recorded on aerial photographs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ze względu na bogactwo florystyczne, zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych oraz stan zachowania ekosystemu, Torfowisko Rzecińskie w 2008 roku objęte zostało ochroną w ramach programu Natura 2000 (PLH300019). Stosunkowa duża bioróżnorodność, występowanie kilku glacjalnych gatunków reliktowych oraz perdochoryczny charakter niemal połowy z rozpoznanych na stanowisku zbiorowisk roślinnych, sugeruje naturalność siedliska i mały stopień ingerencji człowieka w jego strukturę. Tymczasem, szczegółowe badania paleoekologiczne wskazują, że znaczna część mokradła powstała w okresie ostatnich kilkuset lat i jest znacznie młodsza niż dotychczas przypuszczano. Ponadto wyniki te sugerują, że zarówno powstanie jak i dalszy rozwój torfowiska związany jest w dużej mierze z działalnością człowieka, który głównie poprzez działania hydrotechniczne wpływał na florę oraz dynamikę roślinności. W niniejszej pracy wykonano analizę zdjęć lotniczych obszaru Torfowiska Rzecin z ostatnich 50 lat. Wyniki wskazują, że stopień bezpośredniego oddziaływania człowieka na powierzchniową strukturę torfowiska ulegał zmianie w czasie. Porównanie treści serii zdjęć lotniczych pozwoliło wyróżnić zarówno obszary poddane intensywnej antropopresji (użytkowane rolniczo, w tym meliorowane), jak i stosunkowo mało przekształcone, a zatem najbardziej odpowiednie dla badań paleoekologicznych. Największe przekształcenia powierzchniowej struktury torfowiska nastąpiły do roku 1964. Od tego czasu, na kolejnych zdjęciach lotniczych liczba obiektów zaklasyfikowanych jako sztuczne wyraźnie malała. Na najstarszym zdjęciu zidentyfikowano 106 antropogenicznych obiektów liniowych (rowy, granice działek, itp.) o łącznej długości przekraczającej 6,6 km, natomiast na najnowszym obrazie takich obiektów odnaleziono zaledwie 40 a suma ich długości wyniosła ok. 3,5 km. Jeszcze wyraźniej zaznacza się spadek udziału powierzchni przekształconych w całkowitej powierzchni mokradła; z 6,3 % w 1964 r. do 0,1 % w 2011. Najwięcej obiektów antropogenicznych zidentyfikowano w północno-zachodniej, środkowo-południowej i wschodniej części torfowiska. W pierwszym i drugim obszarze są one śladami prób rolniczego wykorzystania mokradła, natomiast w ostatnim występują obiekty zinterpretowane głównie jako drobne rowy melioracyjne. W wyniku przeprowadzenia interpretacji sekwencji zdjęć lotniczych odnotowano, że w badanym okresie najmniej przekształcony został interior torfowiska położony na zachód od jeziora Rzecińskiego.

EN

Due to floristic richness, plant communities diversity and good condition of wetland ecosystem in 2008 Rzecin Peatland (PLH300019) have been joined into Natura 2000 network of protected sites. In previous investigations several glacial relicts have been detected within the site and what is more nearly half of identified plant communities has been defined as perdochoric. That can suggest that human impact on the wetland ecosystem was quite small and its present state is quasi-natural. However, according to palaeoecological research conducted at this wetland, much of the wetland was formed during last couple of centuries, and because of that is much younger than previously thought. Moreover, these results suggests that both the beginnings of the peatland and its development could be under strong influence of human, who was affecting the ecosystem mainly by melioration works. The main aim of this paper is to determine those parts of the peatland which are the most and least affected by human activity by analyzing airborne imagery. Moreover changes in anthropopressure degree during last 50 years are analyzed. The comparison of multitemporal images allowed also to distinguish areas with intensive drainage system, those used for agriculture, and those on which human influence was quite weak, and because of that fact, which are the most suitable for most of palaeoecological researches. The greatest number of artificial objects has been noticed in the pictures from 1964. However it seems that many of them are artifacts from previous periods. In subsequent years this number significantly decrease. 106 artificial linear objects (ditches, field boundaries, etc.) with a total length of more than 6.6 km have been identified in the pictures from that year, when in the last picture (from 2011) only 40 objects with the total length of 3.5 km. Also, the decline in percentage of humantransformed areas can be observed; in 1964 they covered 6.3 % of the peatland, while in 2011 – only 0.1 %. Objects interpreted as anthropogenic appear the most often in the north-west, south-central and east-central part of the mire. In the first and second mentioned places their genesis is probably connected with agricultural use of peatland; in the last one – with drainage system. Multitemporal analysis of aerial photographs allowed also to suppose that the least transformed part of Rzecin Peatland is its central area located to the west of the lake.

Słowa kluczowe

PL

przekształcenia antropogeniczne; mokradła; torfowisko Rzecin; fotointerpretacja; zdjęcia lotnicze

EN

anthropogenic transformations; wetlands; Rzecin peatland; photo interpretation; aerial photographs

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Geodetów Polskich
• Czasopismo: Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. Spec.
• Strony: 11--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.

Twórcy

autor

Barabach J.

• Zakład Biogeografii i Paleoekologii, Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Milecka K.

• Zakład Biogeografii i Paleoekologii, Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Barabach J., 2012, The history of Lake Rzecin and its surroundings drawn on maps as a background to palaeoecological reconstruction. Limnological Review 12 (3): 103–114.
• Białousz S., Chmiel J., Fiałkowska A., 2012, Przykłady wykorzystania intniejących map, zdjęć satelitarnych i nadzedzi GIS do weryfikacji i aktualizacji małoskalowych baz danych o glebach. Roczniki Geomatyki 10 (2): 7–20.
• Budzyńska M., Dąbrowska-Zielińska K., Turlej K., Małek I., Bartold M., 2011, Monitoring przyrodniczy bagien biebrzańskich z zastosowaniem teledetekcji. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 3 (35): 39–46.
• Ciołkosz A., 1966, Zastosowanie zdjęć lotniczych w interpretacji wód powierzchniowych [w:] Chilczuk, M., Ciołkosz, A., Zastosowanie zdjęć lotniczych w geografii. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ciołkosz A., Miszalski J., Olędzki J. R., 1999, Interpretacja zdjęć lotniczych. PWN Warszawa.
• Dąbrowska-Zielińska K., Kowalik W., Gruszczyńska M., Hościlo A., 2003, Satellite-derived vegetation indices for Biebrza wetland. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji 13 (B): 349–359.
• Faliński J., 1986, Sukcesja roslinności na nieuzytkach porolnych jako przejaw dynamiki ekosystemu wyzwolonego spod długotrwałej presji antropogenicznej. Wiadomości botaniczne 30 (0): 25–50.
• Gospodinow G.W., 1964, Odczytywanie zdjęć lotniczych, PWN, Warszawa.
• Herbich J., 2012, Rekonstrukcja historycznych krajobrazów roślinnych na torfowiskach wysokich na podstawie archiwalnych map i zdjęć lotniczych na przykładzie rezerwatu „ Długosz królewski w Wierzchucinie ” na Pomorzu. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 16: 170–180.
• Ilnicki P., Dardas J., Sikora K., Tadrowska A., Trzaskowska L., Woźniak A., 2004, Zmiany sposobu użytkowania torfowisk Wielkopolski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 1 (10): 357–371.
• Jabłoński Z., Sinkiewicz M., 1993, Klucz fotointerpretacyjny wybranych elementów środowiska kulturowego środkowej części Polski północnej, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Toruń.
• Kołos A., 2004, Współczesna roślinność i flora rezerwatów przyrody Bagno Wizna I i Bagno Wizna II jako efekt długotrwałego odwodnienia torfowisk w dolinie środkowej Narwi. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 23 (1): 61–91.
• Kołos A., Próchnicki P., 2004, Zastosowanie retrospektywnej analizy zdjec lotniczych w projektowaniu zabiegów renaturalizacyjnych na torfowisku Wizna (Dolina Narwi). Teledetekcja środowiska 33: 35–44.
• Mularz S., Drzewiecki W., 2008, Interpretacja głównych elementów krajobrazu na teledetekcyjnych obrazach lotniczych i satelitarnych. Czasopismo techniczne. Architektura 105 (1-A): 101–107.
• Mularz S., Drzewiecki W., Pirowski T., 2007, Teledetekcyjne metody rejestracji krajobrazu. Roczniki Geomatyki 5 (8): 67–80.
• Namura-Ochalska A., 2009, Próba zastosowania metod teledetekcji do identyfikacji i monitoringu śródleśnych zbiorowisk torfowiskowych. Studia i MateriałyCentrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej 2 (21): 179–191.
• Olędzki J. R., 2001, Teledetekcja a zmiany środowiska. Prace Instytutu Geodezji i Kartografii 48 (104): 131–141.
• Próchnicki P., 2011, Wykorzystanie wczesnowiosennych zobrazowań satelity landsat-etm w monitoringu zbiorowisk z udziałem trzciny pospolitej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 11 (2): 125–133.
• Robinson G. S., Burney L. P., Burney D. A., 2005, Landscape paleoecology and megafaunal extinction in southeastern new york state. Ecological Monographs 75 (3): 295–315.
• Sowiński M., 1999, Krajobrazy antropogeniczne dorzecza Przemszy w świetle badań teledetekcyjnych. Fotointerpretacja w Geografii. Problemy Telegeoinformacji 30: 29–40.
• Wang C., Menenti M., Stoll M.-P., Belluco E., Marani M., 2007, Mapping mixed vegetation communities in salt marshes using airborne spectral data. Remote Sensing of Environment 107 (4): 559–570.
• Wojterska M., Stachnowicz W., Melosik I., 2001, Flora i roslinność torfowiska nad Jeziorem Rzecińskim kolo Wronek. In: Szata Roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Przew. Do Sesji Teren. 52. Zjazdu PTB, 211–217.
• Yoshino K., Kawaguchi S., Kanda F., Kushida K., Tsai F., 2010, Characteristics of spatial distribution of plant communities at the high moor in kushiro wetland using aerial color photographs of super high spatial resolution. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Science XXXVIII (8): 522–527.