Formy biodostępne Cd, Cu, Pb, Zn w osadach den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej

• Autorzy: Plak A. , Zgłobicki W. , Lata L. , Telecka M.

Identyfikatory

DOI

http://dx.doi.org/10.12657/landfana.024.007

Warianty tytułu

EN

Bio-available forms of Cd, Cu, Pb and Zn in the sediments of valley bottoms in the western part of the Lublin Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy badano zawartość form biodostępnych Cd, Cu, Pb i Zn w próbkach pobranych z den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Analizowano 55 próbek osadów na obszarach o różnym nasileniu antropopresji. Najwyższy udział form biodostępnych w zawartości całkowitej metali ciężkich stwierdzono w osadach równi zalewowych na terenach zurbanizowanych i przemysłowych. Ta prawidłowość była najbardziej czytelna w przypadku cynku, gdyż udział form biodostępnych był 5–6 razy większy w porównaniu do pozostałych typów profili. Dla miedzi wskaźnik ten wyniósł maksymalnie 45%, dla kadmu 30%. Zawartość bezwzględna form biodostępnych wykazywała wysoką korelację z zawartością całkowitą, zwłaszcza w przypadku miedzi. Występowała również istotna statystycznie korelacja z zawartością substancji organicznej, zawartością frakcji piaszczystej (Zn) i ilastej (Pb i Zn). Akumulacja metali ciężkich (Cd, Cu, Pb i Zn) w formach biodostępnych w badanych osadach jest wypadkową wielu czynników, wśród których trudno jednoznacznie wskazać ten decydujący. Otrzymane wyniki wskazują jednak na związek zawartości form biodostępnych z intensywnością presji antropogenicznej – najwyższy udział tych form stwierdzono na terenach miejskich i przemysłowych. Istotny był również wpływ położenia geomorfologicznego profilu.

EN

This study was concerned with the content of bio-available forms of Cd, Cu, Pb and Zn in samples collected from the valley bottoms in the western part of the Lublin Upland. Analysis was carried out for 55 samples of sediments located at sites with various degrees of anthropogenic pressure. The highest percentage of bio-available forms was found in flood plains located in urban and industrial areas. This pattern was mostly pronounced in the case of bio-available zinc: its content in the sediments in industrial areas was 5 to 6 times higher than in the other types of profiles. For copper, this indicator reached a maximum of 45%, for cadmium 30%. The absolute bio-available form content showed a high correlation with the total content, particularly for copper. There was also a significant correlation with organic matter content, sand fraction content (Zn) and clay fraction content (Pb and Zn). The accumulation of the bio-available forms of heavy metals (Cd, Cu, Pb and Zn) in the sediments under study is a result of many factors. The study findings indicate, however, a correlation between the content of bioavailable forms and the intensity of geochemical pressure – the highest percentage of these forms was found in urban and industrial areas. Geomorphic location of the profile was also an important factor.

Słowa kluczowe

PL

aluwia; formy biodostępne; metale ciężkie

EN

alluvia; bioavailable forms; heavy metals

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 24
• Strony: 65--71
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys.

Twórcy

autor

Plak A.

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

autor

Zgłobicki W.

• Zakład Geologii i Ochrony Litosfery, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

autor

Lata L.

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

autor

Telecka M.

• Zakład Geologii i Ochrony Litosfery, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

Bibliografia

• Bojakowska I., 1994. Wpływ czynnika antropogenicznego na procesy geochemiczne w powierzchniowych warstwach litosfery. Instrukcje i metody badań geologicznych 53. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Bradl H.B., 2004. Adsorption of heavy metal ions on soils and soils constituents. Journal of Colloid and Interface Science 277: 1–18.
• Bruemmer G.W., Gerth J., Herms U., 1986. Heavy metal Species, Mobility, and Availability in Soils. Z. Pflanzenernaehr. Bodenkunde 149: 382–398.
• Ciszewski D., 1997. Source of pollution as a factor controlling distribution of heavy metals in bottom sediments of Chechło River (south Poland). Environmental Geology 29(1/2): 50–57, DOI: 10.1007/s002540050103.
• Dąbkowska-Naskręt H., Różański S., 2009. Formy połączeń Pb, Zn w glebach urbanoziemnych miasta Bydgoszczy. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 41: 489–496.
• Dube A., Zbytniewski R., Kowalkowski T., Cukrowska E., Buszewski B., 2001. Adsorption and Migration of Heavy Metals in Soil. Polish Journal of Environmental Studies 10(1): 1–10.
• Kabata-Pendias A., Pendias H., 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Wydawnictwo PWN, Warszawa.
• Kalembasa D., Pakuła K., Becher M., Jaremko D., 2008. Frakcje metali ciężkich w glebach położonych wzdłuż obwodnicy miasta Siedlce. Roczniki Gleboznawcze 59(2): 85–93.
• Lindsay W.L., Norvell W.A., 1978. Development of a DTPA Soil Test for Zinc, Iron, Manganese, and Copper. Soil Science Society of America Journal 42: 421–435.
• McBride M., Sauve S., Hendershot W., 1997. Solubility control of Cu, Zn, Pb in contaminated soils. European Journal of Soil Science 48: 337–346.
• Migaszewski Z.M., Gałuszka A., 2007. Podstawy geochemii środowiska. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Mocek A., Spychalski W., Dobek A., Mocek-Płóciniak A., 2012. Comparison of three methods of copper speciation in chemically contaminated soils. Polish Journal of Environmental Studies 21(1): 159–164.
• Niesiobędzka K., 2000. Formy biodostępne metali ciężkich w glebach. Chemia i Inżynieria Ekologiczna 7(5): 521–530.
• Plak A., Bartmiński P., Dębicki R., 2012. Some Regularities in Accumulation and Migration of Heavy Metals (Cd, Cu, Pb and Zn) in the Soils Adjacent to Streets of Lublin. Ecological Chemistry and Engineering A 19(1–2): 69–76, DOI: 10.2428/ecea.2012.19(01)007.
• Plak A., Melke J., Dębicki R., 2006. Heavy metals (Ni, Cu, Pb) in soils of Bystrzyca valley. Ecological Chemistry and Engineering 13(9): 959–964.
• Shan W., Xinghui X., Chunye L., Xi Ch., Chuanhui Z., 2010. Levels of arsenic and heavy metals in the rural soils of Beijing and their changes over the last two decades (1985–2008). Journal of Hazardous Materials 179: 860–868, DOI: 10.1016/j.jhazmat.2010.03.084.
• Sipos P., Nemeth T., Kovacs V., Mohai I., 2008. Sorption of copper, zinc and lead on soil mineral phases. Chemosphere 73: 461–469.
• Xinghui X., Xi Ch., Ruimin L., Hong L., 2011. Heavy metals in urban soils with various types of land use in Beijing, China. Journal of Hazardous Materials 186: 2043–2050, DOI: 10.1016/j.j hazmat.2010.12.104.
• Zgłobicki W. 2008. Geochemiczny zapis działalności człowieka w osadach stokowych i rzecznych. Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Zgłobicki W., Lata L., Plak A., Reszka M., 2011. Geochemical and statistical approach to evaluate background concentrations of Cd, Cu, Pb and Zn (case study: Eastern Poland). Environmental Earth Sciences 62: 347–355, DOI: 10.1007/s12665-010-0529-z.