Historia zabudowań zajezdni przy ulicy Łazienkowskiej 8 w latach 1920-1975

• Autorzy: Dziubiński Marcin

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.21.028.14792

Warianty tytułu

EN

The history of the depot buildings at 8 Łazienkowska Street (Warsaw) in the years 1920-1975

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

As a result of World War I, the Polish lands were severely destroyed, and the population was poor. The widespread poverty, supply problems, and high prices led to the establishment of the Warsaw Municipal Supply Facilities (Miejskie Zakłady Zaopatrzenia Warszawy/ MZZW). The task of the MZZW fleet was to ensure the supply of food and essential goods to the poorest social groups. Thus, the municipality bypassed intermediaries and their high margins. The articles were distributed through a network of municipal stores. The article describes the history of the buildings at 8 Łazienkowska Street, erected over a hundred years ago, now no longer extant. It was one of the first facilities built by the Capital City of Warsaw shortly after regaining independence. The described complex of buildings was designed from scratch, as the first such facility in Warsaw, meant only for trucks and not for horse traction vehicles. The second owner of the described development was the Municipal Tram and Bus Company, which took over the depot along with the rolling stock. The change of ownership was caused by the seemingly unrelated crash of the New York Stock Exchange. Before the war, Warsaw buses were parked there, the fleet of which was growing rapidly. The defensive war in September 1939 and the occupation removed buses from the streets of Warsaw. After the war, the depot - destroyed in 45% during the Warsaw Uprising - was rebuilt, becoming a symbol of the new socialist Poland. Following the example of the cities of Soviet Russia, with the help of their specialists and trolleybuses, the same service was launched in Warsaw. The depot became the first public transport base to be rebuilt after the war. A trolleybus network plan for the city of Lublin was created within its walls. Before the buildings were demolished, it was once again briefly a bus depot, and, in the end, it played a somewhat important role in the construction of the Łazienkowska Route, becoming the construction base No. 5 for the aforementioned investment.

Słowa kluczowe

PL

Miejskie Zakłady Zaopatrzenia Warszawy; Tramwaje i Autobusy Miejskie; Miejskie Zakłady Komunikacyjne; Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne; Miejskie Przedsiębiorstwo Autobusowe; autobusy warszawskie; trolejbusy warszawskie; zajezdnia autobusowa; zajezdnie trolejbusowe

EN

Warsaw Municipal Supply Facilities; Municipal Trams and Buses; Municipal Transport Facilities; Municipal Transport Company; Municipal Bus Company; Warsaw buses; Warsaw trolleybuses; bus depot; trolleybus depots

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, nr 4
• Strony: 9--64
• Opis fizyczny: Bibliogr. 64 poz., faks., fot. (w tym kolor.), rys.

Twórcy

autor

Dziubiński Marcin

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Archiwum Państwowe w Warszawie [APW]: - Zespół Biura Odbudowy Stolicy [BOS], Zespół nr 25, sygn. 113, sygn. 2849, sygn. 3651, sygn. 5330/26, sygn. 5334, sygn. 5702, sygn. 5703. - Zbiór Archiwum architekta J. Sigalina, nr zespołu 1559, sygn. 481, sygn. 499, sygn. 636.
• Biuro Administracyjno-Gospodarcze Urzędu m.st. Warszawy, zbiór: Dawne Archiwum Wojewody Warszawskiego, [BAG-AWW]. teczka 2340 (d. sygn. Ł4-8, 13/56).
• Muzeum Powstania Warszawskiego [MPW], Fototeka, sygn. MPW-IP/6358.
• Narodowe Archiwum Cyfrowe (d. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej) [NAC]: - zbiór nr 1 Ilustrowanego Kuriera Codziennego [IKC], sygn. 1-S-3203/6. - zbiór nr 2 Ilustrowanego Kuriera Polskiego [IKP], sygn. 2-11860.
• National Archives College Park, USA.
• Zbiór zdobycznych niemieckich zdjęć lotniczych z okresu Powstania Warszawskiego, udostępnione mi przez pana Zygmunta Walkowskiego.
• Źródła prasowe
• „Dziennik Urzędowy m.st. Warszawy” 31.01.1921 r., nr 10-11; 3.02.1922 r., nr 11; 19.02.1922 r., nr 16; 12.07.1924 r., nr 48; 10.10.1924 r., nr 69-71; 15.12.1924 r., nr 86-89; 4.02.1926 r., nr 9-10; 27.02.1926 r., nr 16; 10.05.1926 r., nr 35-36; 24.08.1927 r., nr 86-90; 23.10.1936 r., nr 70; 24.01.1939 r., nr 5/6; 27.02.1939 r., nr 14-17.
• „Ilustrowany Kurier Codzienny” 19.12.1938 r., nr 350.
• „Kronika Warszawy” r. 14, 1938, z. 4.
• „Stolica” 13.03.1949 r., nr 11 (122).
• „Trybuna Ludu” 13.01.1955 r.; 5.02.1955 r.
• „Warschauer Zeitung” 1939-1944.
• „Życie Warszawy” 13.12.1945 r., nr 344 (413).
• Źródła filmowe
• Materiały filmowe z FINA - Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny: - film Jadzia, 1936 r., reż. M. Krawicz, sygn. K-13429, - Kronika Polskiej Agencji Telegraficznej, wyd. z 05.1937, sygn. MF.607.
• Maszynopisy
• Arent K., Historia R-9 „Chełmska”, wrzesień 1974, maszynopis w zbiorach archiwum MZA.
• Dyrekcja Miejskich Zakładów Komunikacyjnych. Sprawozdanie za okres 1945, 1946, 1947, 1948 i 1949 rok, Warszawa 1949, maszynopis odbity na powielaczu spirytusowym z 47 fotografiami wklejonymi w tekście.
• Fudakowski F., Dzieje Miejskich Zakładów Komunikacyjnych podczas wojny i okupacji w latach 1939-1945, maszynopis w posiadaniu Archiwum m.st. Warszawy.
• Sztejman J., Kronika XXX-to lecia Miejskich Zakładów Komunikacyjnych w m.st. Warszawie, Warszawa 1974, maszynopis (kserokopia).
• Kubalski J., Sprawozdanie z odbudowy z odbudowy MZK, 1945-1946, maszynopis z maja 1946 r., wersja na powielaczu spirytusowym, sygnowane pieczątką i podpisem ówczesnego naczelnego dyrektora MZK, inż. Jana Kubalskiego, egzemplarz ze zbiorów Politechniki Warszawskiej.
• Książki telefoniczne
• Spis Abonentów Warszawskiej Sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i P.P.T.T. Rok 1939/40, Warszawa 1939.
• Amtliches Fernsprechbuch für das Generalgouvernement, 1941.
• Amtliches Fernsprechbuch für das Generalgouvernement, 1942.
• Inne źródła
• F.P., Obraz statystyczny dochodów i wydatków Warszawy w okresie 1928-1933, „Kronika Warszawy” r. 11, 1935, s. 33.
• Instrukcja dla pracowników służby ruchu Tramwajów i Autobusów m.st. Warszawy, Warszawa 1936.
• Kalendarz Techniczno-Budowlany na 1928 rok, Warszawa [b.r.w.].
• Magistrat m.st. Warszawy, Tramwaje i Autobusy m.st. Warszawy. Sprawozdanie za 1930/1931 rok budżetowy.
• Magistrat m.st. Warszawy, Tramwaje i Autobusy m.st. Warszawy, sprawozdanie za 1931/1932 rok budżetowy.
• Słomiński Z., Prace oszczędnościowe zarządu miasta, „Kronika Warszawy” 1933, nr 1, s. 6-7, 10.
• Zarys historyczny i opis techniczny Tramwajów miejskich i autobusów m.st. Warszawy wydany przez Dyrekcję Tramwajów Miejskich w Warszawie dla upamiętnienia 25-lecia Tramwajów Elektrycznych w Warszawie 1908-1933 XXV, Warszawa 1933.
• Literatura przedmiotu
• Bartelski L.M., Powstanie warszawskie, Warszawa 1969.
• Danielewicz W., Iwanowski M., Ławicki J., Szafrański J., Zygadło S., 50 lat Warszawskich Tramwajów Elektrycznych 1908-1958, Warszawa 1958.
• Dziubiński M., 20 lat temu trolejbusem do Piaseczna, „Kronika Warszawy” 2003, nr 1-2 (116-117), s. 102.
• Dziubiński M., Elektrownia Tramwajów Miejskich 1907-1944, Podstacja „Centralna” (Wola I i Wola II) 1945-1969, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 179-210.
• Dziubiński M., Historia wozów wieżowych w warszawskich tramwajach i trolejbusach, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 257-278.
• Dziubiński M., Historia zajezdni tramwajowej „Muranów” przy ul. Sierakowskiej 7 i przy ulicy Żoliborskiej 3/5, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 25-35.
• Dziubiński M., Historia zajezdni tramwajowej R-1 „Wola” przy ul. Młynarskiej 2, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 68-86.
• Dziubiński M., Historia zajezdni tramwajowej R-2 „Praga” przy ul. Kawęczyńskiej 16, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 87-105.
• Dziubiński M., Pierwszy warszawski trolejbus, „Kronika Warszawy” 2017, nr 1 (155), s. 112-126.
• Dziubiński M., Rozwój przedsiębiorstwa „Tramwaje i Autobusy m.st. Warszawy” za prezydentury Stefana Starzyńskiego 1934-1939, „Kronika Warszawy” 2004, nr 4 (123), s. 40.
• Dziubiński M., Tymczasowa zajezdnia autobusów MZK - „Hala Mirowska” przy placu Żelaznej bramy w latach 1947-1952, „Kronika Warszawy” 2020, nr 1-2 (161-162), s. 99-109.
• Dziubiński M., Warszawskie autobusy miejskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Lata 1928-1939 cz. II, „Wiadomości techniczne” r. 31, 1998, nr 11-12 (713-714), s. 12-14.
• Dziubiński M., Wykorzystanie wagonów towarowych tramwajowych przez Społeczne Przedsiębiorstwo Budownictwa przy wywozie gruzu z Warszawy w świetle zachowanej dokumentacji Biura Odbudowy Stolicy, [w:] Archiwum Biura Odbudowy Stolicy, red. J. Lewińska, Warszawa 2011, s. 35-47.
• Dziubiński M., Życie codzienne, pracowników zajezdni tramwajowych, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 3-24.
• Dziubiński M., Kotuszewski A., Tramwajowy ruch towarowy, sanitarny, militarny i specjalny, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 100 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 4, red. A. Bojanowski, Warszawa 2008, s. 213-234.
• Encyklopedia Warszawy, red. B. Petrozolin-Skowrońska, Warszawa 1994.
• Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy, Zarys historyczny, Warszawa 1979.
• Kamiński A.A., Szczerbinki T., Pojazdy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947, Gdańsk 2008.
• Kasprzycki J., Warszawa sprzed lat (1900-1939), Warszawa 1989.
• Kirchmayer J., Powstanie Warszawskie, Warszawa 1959.
• Kulski J., Stefan Starzyński w mojej pamięci, Warszawa 1990.
• Mazurek T., Kubalski J., Komunikacja Miejska, Warszawa 1968.
• Nałęcz-Komornicki St., Na barykadach Warszawy, Warszawa 1981.
• Poczobutt-Odlaniecki A., Gospodarka terenami w Warszawie, Warszawa 1979.
• Pudło J., Trolejbusy w Polsce, Łódź 2011.
• Rataj M., Miejska Trakcja Elektryczna 1965-1993, [w:] Zeszyt Historyczny nr 5 (Stowarzyszenie Elektryków Polskich), Warszawa 1995, s. 153.
• Sawicki J., Kronika Linii, [w:] Warszawskie tramwaje elektryczne, 90 lat elektryfikacji tramwajów w Warszawie, t. 2, red. A. Bojanowski, Warszawa 1998, s. 58.
• Sosabowski St., Droga wiodła ugorem. Wspomnienia, Kraków 1990.
• Stiasny M., Saga o numerach, „Biuletyn KMKM” (Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej) 1997, nr 6, s. 1-4.
• Szwankowski E., Ulice i place Warszawy, Warszawa 1970.
• Trakcja w miejskich przedsiębiorstwach komunikacyjnych, [w:] Historia Elektryki Polskiej Stowarzyszenie Elektryków Polskich Trakcja elektryczna, t. 5, red. J. Podoski, Warszawa 1971, s. 114 i 121.
• Strony internetowe
• Juliusz Dzierżanowski, juliusz-dzierzanowski.weebly.com [dostęp 28.09.2020].
• Ikarus 60T, hu.wikipedia.org/wiki/Ikarus_60T [dostęp 23.08.2020].
• Legionisci.com, legionisci.com [dostęp 26.06.2019].
• Historia warszawskiej komunikacji, www.trasbus.com [dostęp 30.06.2021].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).