Powojenne losy rękopisów z Kamienia Pomorskiego

• Autorzy: Piszczałka Karolina

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.23.046.18788

Warianty tytułu

EN

The post-war fate of the manuscripts from Kamień Pomorski

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the 12th c., Kamień Pomorski became the capital of the diocese and the most important religious center in Western Pomerania. For centuries, within the cathedral walls, there was a library created by the canons, which was the foundation of their workshop and everyday pastoral work. In 1818, a significant part of the book collection came to Szczecin, and in 1822 it became the property of St. Mary’s Gymnasium in Szczecin (Marienstiftsgymnasium). As a consequence of World War II - despite efforts to secure the book collections - some of the books from Kamień Pomorski were dispersed among various institutions or were stolen. As a result, under unknown circumstances, they ended up in private hands and later in various libraries in Poland and abroad. The article presents the previously unknown post-war fate of several medieval manuscripts from the cathedral chapter in Kamień Pomorski, the history of which is closely connected to the famous foreign exchange smuggling scandal of the 1960s and 1970s. At the time of confiscation, these manuscripts were the property of Leon Dygas, one of the ten defendants and people sentenced in the trial.

Słowa kluczowe

PL

rękopisy średniowieczne; biblioteka katedralna; Kamień Pomorski; rękopisy utracone; polonika

EN

medieval manuscripts; cathedral library; Kamień Pomorski; lost manuscripts; polonica

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, nr 4
• Strony: 127--151
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., faks.

Twórcy

autor

Piszczałka Karolina

• Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN

• https://orcid.org/0000-0001-9177-4375

Bibliografia

• Rękopisy średniowieczne
• Berkely (CA), Berkeley Law Library: Robbins MS 125.
• Bruksela, Koninklijke Bibliotheek van België: IV.403.
• Gdańsk, Biblioteka PAN: Akc. 29 t. 1-2.
• Kórnik, Biblioteka Kórnicka: BK 2654, BK 2672, BK 11116.
• Kraków, Biblioteka Jagiellońska: Przyb. 181/66, Przyb. 182/66, Przyb. 183/66, Przyp. 184/66, Przyb. 20/77, Przyb. 31/91, Przyb. 32/91.
• New Haven, Beinecke Rare Book and Manuscript Library: Beinecke MS 1271, Beinecke MS 1272.
• Szczecin, Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica: Cod1, Cod2, Cod3, Cod4, Cod5, Cod6, Cod7, Cod8, Cod9, Cod14, Cod15, Cod16.
• Warszawa, Biblioteka Narodowa: 8057 II, 8058 III, 8059 I, 8060 III, 8061 III, 8068 III, 8071 II, 8088 III t. 1-5, 8089 III, 8090 III, 8095 III.
• Wrocław, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: Akc. 18/59, Akc. 37/59.
• Źródła archiwalne
• Archiwum Państwowe w Szczecinie [AP Szczecin], Gimnazjum Mariackie w Szczecinie, sygn. 65/299/0/1352, dok. J.-nr.397, s. 324.
• Instytut Pamięci Narodowej [IPN], sygn. IPN BU 3940/1 t. 18, 19, 21, 22, 23, 34, 37, 42, 43.
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie [WUOZ Lublin], Zbiór akt dotyczących wpisu do rejestru zabytków ruchomych wyposażenia kościoła i klasztoru OO. Karmelitów Bosych w Lublinie, wpis nr B/286.
• Źródła drukowane
• Abraham W., Statuta legata Gentilisa wydane dla Polski na synodzie w Preszburgu 10 listopada r. 1309, [w:] Archiwum Komisji Prawniczej, t. 5, Kraków 1897, s. 1-36.
• Mendel B., Erben K.J., Emler J., Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae, t. 4, Praha 1892.
• Pfotenhauer P., Codex Diplomaticus Silesiae, hrsg. vom Vereine für Geschichte und Alterthum Schlesiens, t. 10, Urkunden des Kloster Kamenz, Breslau 1881.
• Senzel G.A., Urkunden zur Geschichte des Bisthums Breslau im Mittelalter, Breslau 1845.
• Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, t. 1, Ab Honorio PP. III. usque ad Gregorium PP. XII. 1217-1409, wyd. A. Theiner, Romae 1860.
• Literatura przedmiotu
• Bartosik M., Stadtbibliothek der Stadt Stettin - Biblioteka Miejska Miasta Szczecina 1905-1945, [w:] Od Stadtbibliothek do Książnicy Pomorskiej: 1905-2005, red. H. Niedbał, Szczecin 2005, s. 23-38.
• Becker P.J., Brandis T., Die theologischen lateinischen Handschriften in Folio der Staatsbibliothek Preussischer Kilturbesitz Berlin, t. 2, Ms. theol. lat. fol 598-737, Wiesbaden 1985.
• Borysowska A., Kodeksy rękopiśmienne dawnej biblioteki kapitulnej w Kamieniu Pomorskim: zarys dziejów kolekcji, „Bibliotheca Nostra: Śląski Kwartalnik Naukowy” 2014, nr 4, s. 38-52.
• Dąbrowski S., Katalog starych druków dawnej Biblioteki Katedralnej w Kamieniu Pomorskim (Stan z lat 80. XX w.), wyd. Z. Lec, [w:] Biblioteki i archiwa kościelne na Pomorzu Zachodnim i Ziemi lubuskiej. Zarys problematyki, red. G. Wejman, Szczecin 2005 (Studia i rozprawy, nr 4), s. 55-226.
• Eickstedt C.A.L. Freiherr von, Familienbuch des dynastischen Geschlechts der von Eickstedt in Thüringen, Pommern, den Marken und Schlesien, Ratibor 1860.
• Frank T., Kalandsbruderschaften, [w:] Lexikon für Theologie und Kirche, t. 5, Freiburg 1996, s. 1140.
• Lemcke H., Die Handschriften und alten Drucke der Bibliothek des Marienstifts-Gymnasiums. I. Die Handschriften der ehemaligen Camminer Dombibliothek, Stettin 1879.
• Lemcke H., Fridangi discrecio. Freidanks Bescheidenheit: lateinisch und deutsch: aus der Stettiner Handschrift, Stettin 1868.
• Wehrmann W., Geschichte der Bibliothek des Marienstifts-Gymnasiums in Stettin, „Baltische Studien” 1894, t. 44, s. 195-226.
• Michalska A., Inkunabuły dawnej biblioteki gimnazjalnej w Szczecinie - próba odtworzenia zasobu, „Przegląd Zachodniopomorski” 2020, r. 35 (64), z. 2, s. 119-141, DOI 10.18276/pz.2020.2-06.
• Muczkowski J., Zbiór odcisków drzeworytów w różnych dziełach polskich w XVI i XVII wieku odbitych a teraz w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego zachowanych, Kraków 1849.
• Nowicki R., Rezultaty działalności zbiornicy księgozbiorów zabezpieczonych w Szczecinie w latach 1947-1950, „Roczniki Biblioteczne” 2007, nr 51, s. 169-188.
• Pope J., One Hundred and Twenty-Five Manuscripts. Bergendal Collection Catalogue, Toronto 1999.
• Rose V., Verzeichniss der Lateinischen Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Berlin, Zweiter Band: Die Handschriften der Kurfürstlichen Bibliothek und der Kurfürstlichen Lande, Berlin 1903.
• Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Historische Akzessionsjournale, Akzessionsjournal Akz. Deutsch 1913.
• Szajko U.B., Judek C., Problematyka zbiorów zabytkowych na dawnych Ziemiach Odzyskanych na przykładzie Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, [w:] Zbiory zabytkowe w bibliotekach publicznych. Materiały z konferencji. Opole, 5-6 listopada 1998, red. M. Koćwin, Opole 1998, s. 97-104.
• Voulliéme E., Neue Inkunabel-Erwerbungen der Königlichen Bibliothek, „Zentralblatt für Bibliothekswesen” 1916, nr 33, s. 47-54.
• Wanat B.J., Katalog Archiwum Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych pw. Ducha Świętego w Czernej, t. 2, Kraków 1999.
• Wejman G., Biblioteka i Archiwum Katedralne w Kamieniu Pomorskim, [w:] Biblioteki i archiwa kościelne na Pomorzu Zachodnim i Ziemi lubuskiej. Zarys problematyki, red. G. Wejman, Szczecin 2005 (Studia i rozprawy, nr 4).
• Wejman G., Zarys historii archiwum kościelnego w Kamieniu Pomorskim. Historia kościoła i urzędów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2000, t. 74, s. 457-473, DOI 10.31743/abmk.9143.
• Akty prawne
• Dz.U. 1971, Nr 28, poz. 260, Ustawa Karna Skarbowa z dnia 26 października 1971.
• Dz.U. 1962, Nr 10, poz. 48, Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury.
• Strony internetowe
• Berkeley Law, Robbins MS 125, lawcat.berkeley.edu/record/437929 [dostęp 19.04.2023].
• Koninklijke Bibliotheek van België, ms. IV.403, opac.kbr.be/LIBRARY/doc/SYRACUSE/10709858 [dostęp 06.06.2023].
• Princeton University Library, Ms. 178, catalog.princeton.edu/catalog/99115470373506421 [dostęp 12.06.2023].
• Schoenberg Database of Manuscripts, sdbm.library.upenn.edu/manuscripts/759 [dostęp 12.06.2023].
• Yale University Catalog, Beinecke MS 1271, orbis.library.yale.edu/vwebv/holdingsInfo?bibId=15580823 [dostęp 06.06.2023].
• Yale University Catalog, Beinecke MS 1272, orbis.library.yale.edu/vwebv/holdingsInfo?bibId=15580793 [dostęp 06.06.2023].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).