Spontaneous transformation of single family house settlements from 1970–1989 on the examples of Polish cities

• Autorzy: Napieralska Zuzanna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220204

Warianty tytułu

PL

Spontaniczna transformacja zespołów zabudowy jednorodzinnej lat 1970–1989 na przykładzie polskich miast

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents a problem related to uncontrolled and spontaneous transformation of the landscape of single-family house complexes from the period of Polish Socialism. Analyzed transformations are the consequences of the need for house condition improvement, by thermo-modernizing them, building extensions or window frame replacement. These instances of building interference are unavoidable, due to poor house conditions. Currently there are no regulations and criteria describing the correct and effective modernization of single-family buildings in the context of the whole house settlement. Due to uncontrolled renovation of particular houses, chaos enters the unified and transparent layout of house complex. The article presents the current condition of several single-family housing estates from the years 1970–1989. The author intends to find an answer to the following question: is it possible to modernize and extend individual buildings belonging to one coherent housing estate, maintaining its integral character and spatial harmony?

PL

Tematem artykułu jest proces niekontrolowanych i spontanicznych przemian, jakie zachodzą w zespołach domów jednorodzinnych z okresu polskiego socjalizmu. Analizowane przekształcenia są konsekwencją konieczności dostosowania budynków do aktualnych wymogów i poprawy ich standardu poprzez termomodernizację, rozbudowę czy wymianę stolarki okiennej. Te ingerencje budowlane są nieuniknione ze względu na pogarszający się stan techniczny analizowanych budynków. Obecnie brakuje przepisów i kryteriów opisujących prawidłową i efektywną modernizację takich budynków, także w kontekście całego zespołu mieszkaniowego. W wyniku niekontrolowanej renowacji poszczególnych domów, w jednolity i przejrzysty układ zespołu domów wkracza chaos. W artykule przedstawiono aktualny stan zachowania kilku zespołów zabudowy jednorodzinnej z lat 1970–1989 z Wrocławia, Katowic i Szczecina. Celem autorki jest również znalezienie odpowiedzi, czy możliwa jest modernizacja i rozbudowa poszczególnych budynków należących do jednego spójnego osiedla przy zachowaniu jego integralnego charakteru i harmonii przestrzennej.

Słowa kluczowe

EN

single-family housing; residential complex; modernization; socialist architecture; common space; residential space

PL

zabudowa jednorodzinna; osiedle mieszkaniowe; modernizacja; architektura socjalizmu; przestrzeń wspólna; przestrzeń osiedlowa

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 2 (70)
• Strony: 37--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., il.

Twórcy

autor

Napieralska Zuzanna

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-6532-0361

Bibliografia

• [1] Uchwała Nr 81 Rady Ministrów z dnia 15.03.1957 w sprawie pomocy Państwa dla budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności, Monitor Polski Nr 22, poz. 157, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19570220157
• [2] Korniłowicz J., Mieszkalnictwo w Polsce w latach 1991–2000, IGM, Warszawa 2002.
• [3] Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 29 maja 1965 r. w sprawie maksymalnej wysokości kredytu bankowego, udzielanego na jednorodzinne spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe oraz na budowę podstawowych urządzeń towarzyszących, realizowanych przez spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego, Monitor Polski Nr 27, poz. 146, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19650270146
• [4] Uchwała Nr 128 Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1976 r., w sprawie rozwoju jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowego w latach 1976–1980, Monitor Polski Nr 31, poz. 134, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19760310134
• [5] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16.09.1985 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania granic gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne, rozgraniczania i podziału nieruchomości, Dz.U. 1985, Nr 47, poz. 238, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19850470238
• [6] Barros P., Managing the housing queue in Hungary: The current debate on the character of socialist housing policy in Hungary, “Habitat International” 1987, Vol. 11, Iss. 2, 161–175, doi: 10.1016/0197-3975(87)90066-X.
• [7] Basista A., Betonowe dziedzictwo: architektura w Polsce czasów komunizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• [8] Gabiś A., Całe morze budowania, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2019.
• [9] Chmielewski J.M., Mirecka M., Modernizacja osiedli mieszkaniowych, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2007.
• [10] Tokajuk A., Zespoły mieszkaniowe z lat 1945–1970. Architektoniczne i urbanistyczne aspekty modernizacji w miasteczkach Białostocczyzny na tle doświadczeń europejskich, Wydawnictwo PB, Białystok 2007.
• [11] Gronostajska B.E., Kreacja i modernizacja przestrzeni mieszkalnej, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2007.
• [12] Solon J., Spatial context of urbanization: Landscape pattern and changes between 1950 and 1990 in the Warsaw metropolitan area, Poland, “Landscape and Urban Planning” 2009, Vol. 93, Iss. 3–4, 250–261, doi: 10.1016/j.landurbplan.2009.07.012.
• [13] Zaniewska H., Bogusz J., Zasady finansowania modernizacji mieszka niowych w świetle doświadczeń krajowych i zagranicznych, IGPiK, Warszawa 1992.
• [14] Zaniewska H., Korolczuk D., Możliwości i potrzeby modernizacji zabudowy mieszkaniowej, Politechnika Białostocka, Białystok 1995.
• [15] Dutt A.K., Achmatowicz-Otok A., Mukhopadhyay A., Carney M.C., Urban and rural housing characteristics of Poland, “Landscape and Urban Planning” 1992, Vol. 22, Iss. 2–4, 153–160, doi: 10.1016/0169-2046(92)90019-V.
• [16] Napieralska Z., Zabudowa jednorodzinna Wrocławia z lat 50.–80. XX w., PhD Thesis, Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2018.
• [17] Sroka-Bizoń M., Ewolucja współczesnego osiedla zabudowy jednorodzinnej na przykładzie Katowic 1945–2000, PhD Thesis, Wydział Architektury, Politechnika Śląska, Gliwice 2004.
• [18] Manahasa E., Defining urban identity in a postsocialist turbulent context: The role of housing typologies and urban layers in Tirana, “Habitat International” 2020, Vol. 102, 102202, doi: 10.1016/j.habitatint.2020.102202.
• [19] Sorin P., Jucu I.S., Urban transformation and cultural evolution of postsocialist European cities. The case of Timisoara (Romania): From “Little Vienna” urban icon to European Capital of Culture (ECoC 2021), “City Culture and Society” 2020, Vol. 20, 100296, doi: 10.1016/j.ccs.2019.100296.
• [20] Molicki W., Spławski R.,Opis techniczny do projektu budowlanego Osiedla Budowlani we Wrocawiu, ul. Borówczana, Wrocław 1977 [manuscript in: Archiwum Wydziału Architektury i Zabytków Urzędu Miejskiego Wrocławia, syg. 5528].
• [21] Załącznik do Projektu Budowlanego, Osiedle Budowlani, ul. Czereśniowa, Wrocław 1983 [manuscript in: Archiwum Wydziału Architektury i Zabytków Urzędu Miejskiego Wrocławia, syg. 3846, nr decyzji BP6/D3/61/194/83].
• [22] Adamczewska-Wejchert H., Kształtowanie zespołów mieszkaniowych. Wybrane współczesne tendencje europejskie, Arkady, Warszawa 1985.
• [23] Szczecin municipal management system, https://szczecin.e-mapa.net [accessed: 20.05.2022].
• [24] Katowice municipal management system, http://emapa.katowice.eu/jarc-gui/views/main.xhtml [accessed: 20.05.2022].
• [25] Konarzewski L., Kolonia domów w zabudowie atrialnej Osiedle Młodych we Wrocławiu, projekt koncepcyjny, Wrocław 1973 [manuscript in: Architect’s private archive].
• [26] Konarzewski L., Kolonia domów w zabudowie atrialnej Osiedle Młodych we Wrocławiu, dokumentacja techniczna projektu nadbudowy, Wrocław 1990 [manuscript in: Architect’s private archive].
• [27] Jagodziński J., Projekt techniczny nadbudowy zabudowy jednorodzinnej przy ul. Heblarskiej, Wrocław 1980 [manuscript in: Archiwum Wydziału Architektury i Zabytków Urzędu Miejskiego Wrocławia, syg. 938].
• [28] Przesmycka N., Kierunki rozwoju budownictwa jednorodzinnego w Polsce na tle tendencji europejskich, “Budownictwo i Architektura” 2012, Vol. 11, nr 2, 25–34.
• [29] Bański J., Wesołowska M., Transformations in housing construction in rural areas of Poland’s Lublin region – Influence on spatial settlement structure and landscape aesthetics, “Landscape and Urban Panning” 2010, Vol. 94, Iss. 2, 116–126, doi: 10.1016/j.landurbplan.2009.08.005.