Rekonstrukcja kierunków ruchu lodu w obrębie lobu górnej Odry

Salamon, T.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Rekonstrukcja kierunków ruchu lodu w obrębie lobu górnej Odry

Autorzy

Salamon T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Reconstruction of the ice-flow directions within the Upper Odra Lobe (S Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

The Upper Odra Lobe - the southernmost part of the Scandinavian ice sheet during the Odranian (Drenthe) glaciation - was formed in the area of the Niemodlin Plain and the western part of the Racibórz Basin. It created a complex structure consisting of several sublobes: Odra, Nysa, Ruda and Klodnica sublobes. The study focused on the basal till deposited during ice sheet advance. Ice flow directions and the general pattern ofice mass distribution in the Upper Odra Lobe were defined based on the clast fabric. The resulting distribution of ice-flow palaeodirections suggest that the Upper Odra Lobe was formed by the mass of ice moving divergently from the Opole Plain located to the north of the Racibórz Basin. Ice-flow lines coincide with the pattern of major geomorphological units. The most intensive movement of the ice took place in the depression of the central part of the Silesian Lowland. From there, in the vicinity of the Niemodlin Plain, the ice sheet moved in different directions, forming smaller sublobes in several valleys. Strong relationship between the ice flow directions and morphology confirms the idea of a smaller ice sheet extent in the Racibórz Basin and Moravian Gate. Highly concentrated flow of ice in the back-lobe area, interpreted in this study, suggests that the lobe development resulted not only from the ice sheet adapting to the basement relief, but was also conditioned by a spatially varying distribution of ice, i.e. increased ice supply to the Niemodlin Plain and the western part ofthe Racibórz Basin.

Słowa kluczowe

lob lądolodu kierunek ruchu lodu lob górnej Odry zlodowacenie Odry

ice sheet lobe ice movement direction Upper Odra Lobe Odranian glaciation

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2012

Tom

Vol. 60, nr 10

Strony

539–--545

Opis fizyczny

Bibliogr. 60 poz., rys.

Twórcy

autor

Salamon T.

tomasz.salamon@us.edu.pl

Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

1. ALEXANDROWICZ S.W. 1963 - Stratygrafia osadów mioceńskich w Zagłębiu Górnośląskim. Pr. Inst. Geol., 39: 1-130. ALEXANDROWICZ S.W. & KLECZKOWSKI A.S. 1974 - Osady trzeciorzędowe Opolszczyzny. [W:] Przewodnik XLVI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Opole, 12-14 września 1974 r. Wyd. Geol., Warszawa: 38-48.
2. ALLEY R.B. 1991 - Deforming-bed origin for southern Laurentide ice sheets? J. Glaciol., 37: 67-76.
3. ALLEY R.B., BLANKENSHIP D.D., BENTLEY C.R. & ROONEY S.T. 1986 - Deformation of till beneath ice stream B, West Antarctica. Nature, 322: 57-59.
4. ALLEY R.B., BLANKENSHIP D.D., BENTLEY C.R. & ROONEY S.T. 1987a - Till beneath Ice Stream B 3. Till deformation: evidence and implications. J. Geophys. Res., 92: 8921-8929.
5. ALLEY R.B., BLANKENSHIP D.D., ROONEY S.T. & BENTLEY C.R. 1987b - Till beneath Ice Stream B 4. A coupled ice-till flow model. J. Geophys. Res., 92: 8931-8940.
6. BADURA J., BOBIŃSKI W. & PRZYBYLSKI B. 1996 - Objaśnienia do Mapy geologicznej Polski 1 : 200 000, ark. Nysa. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 1-57.
7. BADURA J., CYMERMAN Z. & PRZYBYLSKI B. 1998 - Objaśnienia do Mapy geologicznej Polski 1 : 200 000, ark. Wrocław. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 1-50.
8. BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2001 - Problemy korelacji stratygraficznych kenozoiku południowej Opolszczyzny. [W:] VIII Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski. Serie rzeczne i lodowcowe południowej Opolszczyzny. Jarnołtówek, 3-7 września 2001 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 9-27.
9. BADURA J., PRZYBYLSKI B., BOBIŃSKI W. & KRZYŻ A. 1997 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Baborów (965). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
10. BARANIECKA M.D. 1975 - Zależność wykształcenia osadów czwartorzędowych od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części Niżu Polskiego. Biul. Inst. Geol., 288: 5-97.
11. BARANIECKA M.D. & SARNACKA Z. 1971 - Stratygrafia czwartorzędu i paleogeografia dorzecza Widawki. Biul. Inst. Geol., 254: 157-269.
12. BLANKENSHIP D.D., BENTLEY C.R., ROONEY S.T. & ALLEY R.B. 1986 - Seismic measurements reveal a saturated porous layer beneath an active Antarctic ice stream. Nature, 322: 54-57.
13. BOULTON G.S., DONGELMANS P., PUNKARI M. & BROADGATE M. 2001 - Palaeoglaciology of an ice sheet through a glacial cycle: the European ice sheet through the Weichselian. Quat. Sci. Rev., 20: 591-625.
14. BOYCE J.I. & EYLES N. 1991 - Drumlins carved by deforming till streams below the Laurentide ice sheet. Geology, 19: 787-790.
15. BRODZIKOWSKI K. 1987 - Środowiskowe podstawy analizy i interpretacji glacitektonizmu Europy Środkowej. Acta Univ. Wratisl., 934: 1-331.
16. CLARK P.U. 1992 - Surface form of the southern Laurentide Ice Sheet and its implication to ice-sheet dynamics. Geol. Soc. Am. Bull., 104: 595-605.
17. CLAYTON L., ATTIG J.W. & MICKELSON D.M. 1999 - Tunnel channels formed in Wisconsin during the last glaciation. [W:] Mickelson D.M. & Attig J.W. (red.) Glacial processes past and present. Geol. Soc. Am. Spec. Pap., 337: 69-82.
18. COLGAN P.M. 1999 - Reconstruction of the Green Bay Lobe, Wisconsin, United States, from 26 000 to 13 000 radiocarbon years B.P [W:] Mickelson D.M. & Attig J.W. (red.) Glacial processes past and present. Geol. Soc. Am. Spec. Pap., 337: 137-150.
19. DOWDESWELL J.A. & SHARP M.J. 1986 - Characterization of pebble fabrics in modern terrestial glacigenic sediments. Sedimentology, 33: 699-710.
20. ENGELHARDT H. & KAMB B. 1998 - Basal sliding of Ice Stream B, West Antarctica. J. Glaciol., 44: 223-230.
21. HERMANOWSKI P. & PIOTROWSKI J.A. 2009 - Drenaż subglacjalny i jego wpływ na dynamikę lobu Odry zlodowacenia wisły. Prz. Geol., 57: 504-512.
22. HICOCK S.R. & DREIMANIS A. 1992 - Deformation till in the Great Lakes region: implications for rapid flow along the south-central margin of the Laurentide Ice Sheet. Can. J. Earth. Sci., 29: 1565-1579.
23. HODGSON D.A. 1994 - Episodic ice streams and ice shelves during retreat of the northwesternmost sector of the Late Wisconsinan Laurentide Ice Sheet over the central Canadian Arctic Archipelago. Boreas, 23: 14-28.
24. JOHNSON W.H. & HANSEL A.K. 1999 - Wisconsin Episode glacial landscape of central Illinois: a product of subglacial deformation processes? [W:] Mickelson D.M. & Attig J.W. (red.) Glacial processes past and present. Geol. Soc. Am. Spec. Pap., 337: 121-135.
25. KARCZEWSKI A. 1968 - Wpływ recesji lobu Odry na powstanie i rozwój sieci dolinnej Pojezierza Myśliborskiego i Niziny Szczecińskiej. Pr. Komis. Geogr.-Geol. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, 8: 1-106.
26. KARCZEWSKI A. 1989 - Development and extent of the Pomeranian Phase marginal zone within the Parsęta lobe during the Vistulian Glaciation. Quaest. Geogr., Spec. Issue 2: 61-67.
27. KOTLICKA G.N. & KOTLICKI S. 1979 - Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000, ark. Gliwice A. Państ. Inst. Geol., Warszawa.
28. KOTLICKI S. & KOTLICKA G.N. 1980 - Objaśnienia do Mapy geologicznej Polski 1 : 200 000, ark. Gliwice. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 1-83.
29. KOZARSKI S. 1965 - Zagadnienie drogi odpływu wód pradolinnych z zachodniej części pradoliny Noteci-Warty. Pr. Komis. Geogr.-Geol. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, 5: 1-97.
30. KRÜGER J. 1970 - Till fabric in relation to direction of ice movement. A study from the Fakse Banke, Denmark. Geogr. Tidsskr., 69: 133-170. LEWANDOWSKI J. 1982 - Zasięg lądolodu zlodowacenia środkowo- polskiego na Wyżynie Śląskiej. Biul. Inst. Geol., 337: 115-142.
31. LEWANDOWSKI J. 1988 - Plejstocen środkowy w strefie doliny górnej Odry: Brama Morawska - Kotlina Raciborska (próba syntezy). Prz. Geol., 8: 465-474.
32. LEWANDOWSKI J. 1996 - Główne czynniki neogeńskiej i czwartorzędowej ewolucji morfogenetycznej regionu śląsko-krakowskiego. Acta Geogr. Lodz., 71: 131-148.
33. LEWANDOWSKI J. 2001 - Lądolody skandynawskie w dorzeczu górnej Odry (Brama Morawska - Kotlina Raciborska). [W:] VIII Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski. Serie rzeczne i lodowcowe południowej Opolszczyzny. Jarnołtówek, 3-7 września 2001 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 55-57.
34. LEWANDOWSKI J. 2003 - Plejstocen glacjalny Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej i obszarów sąsiednich. [W:] X Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski. Plejstocen Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej na tle struktur morfotektonicznych podłoża czwartorzędu. Rudy, 1-5 września 2003 r. Państw. Inst. Geol., Uniw. Śląski, Sosnowiec: 16-29.
35. MACOUN J. 1985 - Stratigrafie stredniho pleistocenu Moravy ve vztahu k evropskemu kvarteru. Cas. Slez. Muz. (Opava), Ser. A, 34: 125-143, 219-237.
36. MACOUN J. & KRALIK F. 1995 - Glacial history of the Czech Republic. [W:] Ehlers J., Kozarski S. & Gibbard P.L. (red.) Glacial deposits in North-East Europe. Balkema, Rotterdam: 389-405.
37. MARK D.M. 1973 - Analysis of axial orientation data, including till fabrics. Bull. Geol. Soc. Am., 84: 1369-1374.
38. MARK D.M. 1974 - On the interpretation of till fabrics. Geology, 2: 101-104.
39. MARKS L. 2005 - Pleistocene glacial limits in the territory of Poland. Prz. Geol., 53: 988-993.
40. MICKELSON D.M. & COLGAN P.M. 2003 - The southern Laurentide Ice Sheet. Dev. Quat. Sci., 1: 1-16.
41. MOJSKI J.E. 1968 - Podstawy podziału zlodowacenia północno- polskiego. Kwart. Geol., 12: 665-679.
42. MOJSKI J.E. 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfo- genezy. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 1-404.
43. MORAWSKI W. 2003 - Reconstruction of ice-sheet movement from the orientation of linear glacial landforms and glaciotectonic deformation near Kronowo (western Mazury, Poland). Geol. Quart., 47: 339-356.
44. MORAWSKI W. 2005 - Reconstruction of ice sheet movement from the orientation of glacial morpholineaments (crevasse landforms): an example from northeastern Poland. Geol. Quart., 49: 403-416.
45. PACHUCKI C. 1961 - Moreny czołowe ostatniego zlodowacenia na obszarze Peribalticum. Rocznik Pol. Tow. Geol., 31: 303-315.
46. ATTERSON C.J. 1997 - Southern Laurentide ice lobes were created by ice stream: Des Moines Lobe in Minnesota, USA. Sediment. Geol., 111: 249-261.
47. PIOTROWSKI J.A, LARSEN N.K., MENZIES J. & WYSOTA W. 2006 - Formation of subglacial till under transient bed conditions: deposition, deformation, and basal decoupling under a Weichselian ice sheet lobe, central Poland. Sedimentology, 53: 83-106.
48. PRZYBYLSKI B. 2008 - Geomorphic traces of a Weichselian ice stream in the Wielkopolska Lowland, western Poland. Boreas, 37: 286-296.
49. ROMAN M. 2007 - Rekonstrukcja kierunku ruchu lądolodu lobu Wisły w obszarze Pojezierza Kujawskiego i Kotliny Płockiej. Acta Geogr. Lodz., 93: 67-85.
50. ROMAN M. 2010 - Rekonstrukcja lobu płockiego w czasie ostatniego zlodowacenia. Acta Geogr. Lodz., 96: 1-171.
51. ROSZKÓWNA L. 1955 - Moreny czołowe zachodniego Pojezierza Mazurskiego. Stud. Soc. Sci. Tor., 2: 35-111.
52. RÓŻYCKI S.Z. 1972 - Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN, Warszawa: 1-314.
53. SALAMON T. 2008 - Relationship between morphology and glacio-marginal deposition in the foreland area of the Opava Mountains (S Poland). Geol. Quart., 52: 143-156.
54. SALAMON T. 2009a - Origin of Pleistocene outwash plains in various topographic settings, southern Poland. Boreas, 38: 362-378.
55. SALAMON T. 2009b - Subglacjalne pochodzenie przełomowych dolin zachodniej części progu środkowotriasowego i ciągu pagórów okolic Gogolina. Prz. Geol., 57: 243-251.
56. SALAMON T., BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2007 - Glaciomarginal deposition in the Otmuchów Depression, SW Poland, and its palaeo-geographical implications. Ann. Soc. Geol. Pol., 77: 207-216. SARNACKA Z. 1956-Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1: 50 000, ark. Rybnik. Wyd. Geol., Warszawa.
57. SKOMPSKI S. 1969 - Stratygrafia osadów czwartorzędowych wschodniej części Kotliny Płockiej. Biul. Inst. Geol., 220: 175-258. STOKES CH.R. & CLARK CH.D. 1999 - Geomorphological criteria for identifying Pleistocene ice streams. Ann. Glaciol., 28: 67-74. STOKES CH.R. & CLARK CH.D. 2001 - Palaeo-ice streams. Quat. Sci. Rev., 20: 1437-1457.
58. TRZEPLA M. 1999 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1: 50 000, ark. Kędzierzyn-Koźle. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
59. TULACZYK. S., KAMB W.B. & ENGELHARDT H.F. 2000 - Basal mechanics of Ice Stream B, West Antarctica 2. Undrained plastic bed model. J. Geophys. Res., 105: 483-490.
60. WYSOTA W., MOLEWSKI P. & SOKOŁOWSKI R.J. 2009 - Record of the Vistula ice lobe advances in the Late Weichselian glacial sequence in north-central Poland. Quat. Int., 207: 26-41.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-4f41b6d8-c742-45a6-9ef8-f9856693686b