W jaki sposób struktura podłoża warunkuje rozwój osuwiska translacyjnego? Przykład osuwiska we Włodowicach w Obniżeniu Noworudzkim (Sudety Środkowe)

• Autorzy: Kowalski Adam

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.26

Warianty tytułu

EN

How the bedrock structure determines development of translational landslide? An example of the Włodowice landslide in the Nowa Ruda Basin, Central Sudetes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In this contribution the author presents the results of geological and geomorphological field mapping and structural analyses conducted within the area of a newly recognized landslide situated near Włodowice, in the southern part of the Nowa Ruda Basin (Central Sudetes, SW Poland). The landform is located within the eastern limb of the Intra-Sudetic Synclinorium (Nowa Ruda Monocline) built of Upper Carboniferous to Lower Permian (Rotliegend) sedimentary rocks. Geomorphological characteristics of the landslide are presented, but the greatest attention is paid to the way of transformation of individual structural elements of basement rocks (bedding surfaces, sets of fractures) by mass movements. The study allows recognition and interpretation of landslide type according to failure mechanism - the analysed form represents a typical translational landslide with a flat, structural slip surface related to bedding planes. A model of the development of a translational landslide under specific geological conditions (monoclinal structure built of different lithological varieties of sedimentary rocks with different rheological properties) is presented. Due to the partial exposure of the slip surface in the upper and lower parts of the landslide, the form should be considered unique among the previously identified landslides in the Sudetes Mts. During this study the author repeatedly confirms the usefulness of analyses of LiDAR models in landslide investigations.

Słowa kluczowe

PL

ruchy masowe; osuwisko translacyjne; analiza LIDAR-DEM; synklinorium śródsudeckie; Sudety Środkowe

EN

mass movements; translational landslide; LIDAR DEMs analysis; Intra-Sudetic Synclinorium; Central Sudetes

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 70, nr 9
• Strony: 722--732
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kowalski Adam

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Dolnośląski, al. Jaworowa 9, 50-204 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0003-4963-3995

Bibliografia

• 1. ADAM A. 2004 - Rzeźba strukturalna Pogórza Kaczawskiego i północno-wschodniej części Pogórza Izerskiego. Przyr. Sudet., 7: 175-190.
• 2. AUGUSTYNIAK K., GROCHOLSKI A. 1968 - Geological structure and outline of the development of the Intra-Sudetic Depression. Biul. Inst. Geol., 227: 87-120.
• 3. AWDANKIEWICZ M. 1999 - Volcanism in a late Variscan intramontane trough: Carboniferous and Permian volcanic centres of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Geol. Sudet., 32: 13-47.
• 4. AWDANKIEWICZ M., KUROWSKI L., MASTALERZ K., RACZYŃSKI P. 2003 - The Intra-Sudetic Basin - a record of sedimentary and volcanic processes in late- to post-orogenic tectonic setting. Geolines, 16: 165-183.
• 5. BENZOUGAGH B., MESHRAM S.G., BAAMAR B., DRIDRI A., BOUDAD L., SADKAOUI D., MIMICH K. 2020 - Relationship between landslide and morpho-structural analysis: a case study in Northeast of Morocco. Appl. Water. Sci., 10: 175.
• 6. BOBER L. 1984 - Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną. Biul. Inst. Geol., 340: 115-153.
• 7. BOBER L., THIEL K., ZABUSKI L. 1997 - Zjawiska osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych. Geologiczno-inżynierskie właściwości wybranych osuwisk. Wydaw. IBW PAN, Gdańsk.
• 8. BORKOWSKI A., PERSKI Z., WOJCIECHOWSKI T., JÓŹKÓW G., WÓJCIK A. 2011 - Landslides mapping in Roznow Lake vicinity, Poland using airborne laser scanning data. Acta Geodyn. Geomater., 8 (3): 325-333.
• 9. CARLINI M., CHELLI A., VESCOVI P., ARTONI A., CLEMENZI L., TELLINI C., TORELLI L. 2016 - Tectonic control on the development and distribution of large landslides in the Northern Apennines (Italy). Geomorph., 253: 425-437.
• 10. CYMERMAN Z. 2016 - O konieczności wykonania drugiej edycji Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów w skali 1 : 25 000 - analiza dotychczasowego stanu i założenia kompleksowej realizacji. Prz. Geol., 64 (9): 604-610.
• 11. DADLEZ R., JAROSZEWSKI W. 1994 - Tektonika. PWN, Warszawa.
• 12. DIKAU R., BRUNSDEN D., SCHROTT L., IBSEN M.-L. (red.) 1996 - Landslide Recognition. Wiley, Chichester.
• 13. DŁUGOSZ M. 2011 - Podatność stoków na osuwanie w polskich Karpatach Fliszowych. Prace Geograficzne, 230. IGiPZ PAN im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa.
• 14. DON J. 1961 - Utwory młodopaleozoiczne okolic Nowej Rudy. Zesz. Nauk. UWr, Nauki Przyrodnicze: Nauka o Ziemi, 3: 3-54.
• 15. DUSZYŃSKI F., JANCEWICZ K., KASPRZAK M., MIGOŃ P. 2017 - The role of landslides in downslope transport of caprock-derived boulders in sedimentary tablelands, Stołowe Mts., SW Poland. Geomorph., 295: 84-101.
• 16. DZIEDZIC K. 1961 - Utwory dolnopermskie w niecce śródsudeckiej. Stud. Geol. Polon., 6: 1-121.
• 17. GRABOWSKI D., MARCINIEC P., MROZEK T., NESCIERUK P., RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 2008 - Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 18. GRANICZNY M., KAMIŃSKI M., PIĄTKOWSKA A., SURAŁA M. 2012 - Wykorzystanie lotniczego skaningu laserowego do inwentaryzacji i monitoringu osuwiska w rejonie Łaśnicy (gmina Lanckorona), Pogórze Wielickie, Karpaty zewnętrzne. Prz. Geol., 60 (2): 89-94.
• 19. HUNGR O., LEROUEIL S., PICARELLI L. 2014 - The Varnes classification of landslide types, an update. Landslides, 11: 167-194.
• 20. IHNATOWICZ A., CYMERMAN Z., AWDANKIEWICZ H., CISZEK D. 2017 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, arkusz Radków (0867) 1 : 50 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 21. JABOYEDOFF M., OPPIKOFER T., ABELLAN A., DERRON M.H., LOYE A., METZGER R., PEDRAZZINI A. 2010 - Use of LiDAR in landslide investigations: a review. Nat. Hazards, doi: 10.1007/s11069-010-9634-2.
• 22. JABOYEDOFF M., OPPIKOFER T., DERRON M.H., BLIKRA L.H., BÖHME M., SAINTOT A. 2011 - Complex landslide behaviour and structural control: a three-dimensional conceptual model of Äknes rockslide, Norway. Geol. Soc. Sp. Publ., London, 351 (1): 147-161.
• 23. JANCEWICZ K., TRACZYK A. 2017 - Mało znane formy ruchów masowych w dolinie Węglówki w Górach Bardzkich (Sudety Środkowe). Przyr. Sudet., 20: 289-314.
• 24. JAROSZEWSKI W. 1974 - Tektonika uskoków i fałdów. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 25. JERZYKIEWICZ T. 1968 - Uwagi o orientacji i genezie ciosu w skałach górnokredowych niecki śródsudeckiej. Geol. Sudet., 4: 465-478.
• 26. KASPRZAK M., TRACZYK A. 2012 - Uwarunkowania rozwoju osuwisk w środkowej części Gór Kamiennych (Sudety). Landform Analysis, 20: 65-77.
• 27. KOTWICKA W., JANCEWICZ P., MIGOŃ P. 2019 - Rzeźba osuwiskowa południowo-wschodniej części Gór Wałbrzyskich, Sudety Środkowe. Prz. Geol., 67 (10): 828-836.
• 28. KOWALSKI A. 2017a - Rozmieszczenie i geneza form osuwiskowych w przełomowej dolinie Bobru w okolicach Wlenia (Sudety Zachodnie). Prz. Geol., 65 (10): 629-641.
• 29. KOWALSKI A. 2017b - Ruchy masowe a interpretacja budowy geologicznej - przykład osuwiska na górze Drogosz w paśmie Zaworów (Sudety Środkowe). Prz. Geol., 65 (2): 96-104.
• 30. KOWALSKI A., WOJEWODA J. 2017 - Nowo rozpoznane formy osuwiskowe w dolinie Kaczawy na Pogórzu Kaczawskim (Sudety Zachodnie). Landform Analysis, 34: 15-27.
• 31. KOWALSKI A. 2018 - Osuwiska jako przyczyna błędnych interpretacji budowy geologicznej - przykłady z Sudetów. Biul. Państw. Inst. Geol., 473: 27-48.
• 32. KOWALSKI A. 2021 - Geneza i geologiczne uwarunkowania rozwoju form osuwiskowych w środkowej części Obniżenia Noworudzkiego w Sudetach. Prz. Geol., 65 (10): 629-641.
• 33. KOWALSKI A., MAKOŚ M. 2019 - Geologiczne uwarunkowania rozwoju osuwisk w Sudetach. [W:] 2. Ogólnopolska Konferencja Osuwisko, Szczawnica, 14-17 maja 2019, PIG-PIB, Warszawa.
• 34. KOWALSKI A., KASZA D., WAJS J. 2019 - Structural control of mass movements on slopes formed of magmatic and metamorphic rocks: the case study of Wielisławka Mt. (SW Poland, Sudetes Mts.). Geol. Quart., 63 (3): 460-477.
• 35. KRECHOWICZ J. 1964 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów, arkusz Radków 1 : 25 000. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 36. KRECHOWICZ J. 1965 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów, arkusz Radków 1 : 25 000. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 37. KRECHOWICZ J., BEREZOWSKA B. 1968 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów, arkusz Ludwikowice Kłodzkie 1 : 25 000. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 38. KRECHOWICZ J., KISIELEWSKI F. 1965 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów, arkusz Ludwikowice Kłodzkie 1 : 25 000. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 39. KUROWSKI L. 2004 - Fluvial sedimentation of sandy deposits of the Słupiec Formation (Middle Rotliegendes) near Nowa Ruda (Intra-Sudetic Basin, SW Poland). Geol. Sudet., 36: 21-38.
• 40. KUZAK R., ŻABA J. 2011 - Podstawy geologii strukturalnej - struktury fałdowe. PWN, Warszawa.
• 41. MAKOŚ M., SOBCZYK A. 2018 - Przydatność pomiarów georadarowych i analiz geomorfometrycznych do rozpoznania wewnętrznej struktury płytkich osuwisk - na przykładzie góry Średniak w Masywie Śnieżnika, Sudety Wschodnie. Prz. Geol., 66 (10): 636-647.
• 42. MARGIELEWSKI W. 1998 - Rozwój form osuwiskowych w Barnowcu (Beskid Sądecki, Karpaty zewnętrzne) w świetle analizy strukturalnych uwarunkowań osuwisk w Karpatach fliszowych. Prz. Geol., 52 (7): 603-614.
• 43. MARGIELEWSKI W. 2001 - O strukturalnych uwarunkowaniach rozwoju głębokich osuwisk - implikacje dla Karpat fliszowych. Prz. Geol., 49 (6): 515-524.
• 44. MARGIELEWSKI W. 2004 - Typy przemieszczeń grawitacyjnych mas skalnych w obrębie form osuwiskowych polskich Karpat fliszowych. Prz. Geol., 52 (7): 603-614.
• 45. MARGIELEWSKI W. 2006 - Structural control and types of movements of rock mass in anisotropic rocks: Case studies in the Polish Flysch Carpathians. Geomorph., 77: 47-68.
• 46. MARGIELEWSKI W. 2009 - Problematyka osuwisk strukturalnych w Karpatach fliszowych w świetle zunifikowanych kryteriów klasyfikacji ruchów masowych - przegląd krytyczny. Prz. Geol., 57 (10): 905-916.
• 47. MARGIELEWSKI W., URBAN J. 2017 - Gravitationally induced non-karst caves: Tectonic and morphological constrains, classification, and dating; Polish Flysch Carpathians case study. Geomorph., 296: 160-181.
• 48. MIGOŃ P. 2010 - Nowe dane do poznania rzeźby osuwiskowej Gór Kamiennych. Przyr. Sudet., 13: 215-224.
• 49. MIGOŃ P., PÁNEK T., MALIK I., HRADECKÝ J., OWCZAREK P., ŠILHÁN K. 2010 - Complex landslide terrain in the Kamienne Mountains, Middle Sudetes, SW Poland. Geomorph., 124: 200-214.
• 50. MIGOŃ P., KASPRZAK M. 2011 - Morfologiczny zapis ruchów masowych na progach morfologicznych Gór Stołowych w świetle numerycznego modelu wysokości o dużej rozdzielczości. Przyr. Sudet., 14: 115-124.
• 51. MIGOŃ P., PLACEK A. 2014 - Litologiczno-strukturalne uwarunkowania rzeźby Sudetów. Prz. Geol., 62 (1): 36-43.
• 52. MIGOŃ P., JANCEWICZ K., KASPRZAK M. 2014 - Zasięg obszarów objętych osuwiskami w Górach Kamiennych (Sudety Środkowe) - porównanie map geologicznych i cyfrowego modelu wysokości z danych LiDAR. Prz. Geol., 62 (9): 463-471.
• 53. MIGOŃ P., JANCEWICZ K., RÓŻYCKA M., DUSZYŃSKI F., KASPRZAK M. 2016a - Large-scale slope remodelling by landslides - Geomorphic diversity and geological controls, Kamienne Mts., Central Europe. Geomorph., 289: 134-151.
• 54. MIGOŃ P., RÓŻYCKA M., JANCEWICZ K. 2016b - Zespół osuwisk na Toczku (Góry Bystrzyckie) w świetle analizy morfometrycznej. Przyr. Sudet., 19: 167-188.
• 55. NEMEC W., PORĘBSKI S.J., TEISSEYRE A.K. 1982 - Explanatory notes to the lithotectonic molasse profile of the Intra-Sudetic Basin, Polish part (Sudety Mts., Carboniferous-Permian). [W:] Schwab G. (red.) Tectonic Regime of Molasse Epochs. Veröff. Zentralinst. Erde, Potsdam: 267-278.
• 56. OZIMKOWSKI W. 2010 - Wpływ kierunku iluminacji na wyniki geologicznej interpretacji DEM - przykłady z Karpat Zachodnich. Prz. Geol., 58 (9): 862-866.
• 57. POPRAWA D., RĄCZKOWSKI W. 2003 - Osuwiska Karpat. Prz. Geol., 51 (8): 685-692.
• 58. RĄCZKOWSKI W. 2007 - Landslide hazard in the Polish Flysch Carpathians. St. Geomorph. Carp.-Balc., 41: 61-75.
• 59. RÓŻYCKA M., MICHNIEWICZ A., MIGOŃ P., KASPRZAK M. 2015 - Identification and morphometric properties of landslides in the Bystrzyckie Mountains (Sudetes, SW Poland) based on data derived from airborne LiDAR. Geomorphometry for Geosciences, 1: 247-250.
• 60. RÓŻYCKA M., MIGOŃ P., MICHNIEWICZ A. 2016 - Topographic Wetness Index and Terrain Ruggedness Index in geomorphic characterisation of landslide terrains, on examples from the Sudetes, SW Poland. Zeitsch. Geomorph., 61 (2): 61-80.
• 61. SAINTOT A., OPPIKOFER T., DERRON M.H., HENDERSON I. 2012 - Large gravitational rock slope deformation in Romsdalen valley (Western Norway). Rev. de la Asoc. Geol. Argentina, 69 (3): 354-371.
• 62. SIKORA R. 2018 - Structural control on the initiation and development of the Biała Wisełka Landslide Complex (Silesian Beskid, Outer Carpathians, Southern Poland). Geol. Geoph. & Envir., 44 (1): 31-48.
• 63. SIKORA R. 2022 - Zagrożenia obiektów budowlanych i infrastruktury komunikacyjnej na tle rozmieszczenia osuwisk w jednostkach administracyjnych Sudetów. Prz. Geol., 70 (9): 636-644.
• 64. SIKORA R., KOWALSKI A., PIOTROWSKI A. 2016a - Implikacje rozwoju osuwisk i zmienności geologicznej podłoża na izersko-kaczawskim odcinku doliny Bobru (Sudety Zachodnie). [W:] 3. Polski Kongres Geologiczny, Wrocław, 14-18.09.2016, Tom streszczeń: 348-350.
• 65. SIKORA R., WOJCIECHOWSKI T., PIOTROWSKI A. 2016b - Geologiczne uwarunkowania występowania osuwisk w rejonie Grzbietu Zachodniego Gór Bardzkich. [W:] II Ogólnopolska Konferencja Geomorfologia Stosowana - modelowanie i prognozowanie zmian środowiskowych, Poznań, 1-3 czerwca 2016, Streszczenia wystąpień: 55.
• 66. SIKORA R., WOJCIECHOWSKI T. 2019 - Osuwiska w Sudetach. Prz. Geol. 67 (5): 360-368.
• 67. SIKORA R., WOJCIECHOWSKI T. 2021 - New landslide inventory map of the Sudetes Maountains (south-western Poland). [W:] Guzzetti F. i in., (red.), Understainding and Reducing Landslide Disaster Risk. WLF 2020. ICL Contribution to Landslide Disaster Risk Reduction. Springer, Cham: 59-65.
• 68. SOLON J., BORZYSZKOWSKI J., BIDŁASIK M., RICHLING A., BADORA K.,BALON J., BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T., CHABUDZIŃSKI Ł., DOBROWOLSKI R., GRZEGORCZYK I., JODŁOWSKI M., KISTOWSKI M., KOT R.,KRĄŻ P., LECHNIO J., MACIAS A., MAJCHROWSKA A., MALINOWSKA E., MIGOŃ P., MYGA-PIĄTEK U., NITA J., PAPIŃSKA E., RODZIK J., STRZYŻ M., TERPIŁOWSKI S., ZIAJA W. 2018 - Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geogr. Pol., 2 (91): 143-170.
• 69. SYNOWIEC G. 2003 - Formy osuwiskowe w Górach Kamiennych. Prz. Geol., 51 (1): 59-65.
• 70. TRACZYK A., KASPRZAK M. 2014 - Plejstoceńska rzeźba stoków masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie) - reinterpretacja na podstawie danych LiDAR oraz pomiarów elektrooporowych (ERT). [W:] Molewski P., Jaśkiewicz W. (red.), Krajobrazy młodoglacjalne ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość, X Zjazd Geomorfologów Polskich, Toruń, 16-19 września 2014 r. Streszczenia: 111-112.
• 71. VARNES D.J. 1978 - Slope movement types and processes.[W:] Landslides: Analysis and Control. Washington D.C., Transportation and Road Research Board, Nat. Ac. of Sc., Special Report, 176: 11-35.
• 72. WĘŻYK P. (red.) 2015 - Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR, Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. GUGiK, Warszawa.
• 73. WOJCIECHOWSKI T. 2019 - Podatność osuwiskowa Polski. Prz. Geol. 67 (5): 320-325.
• 74. WOJCIECHOWSKI T., BORKOWSKI A., PERSKI Z., WÓJCIK A. 2012 - Dane lotniczego skaningu laserowego w badaniu osuwisk - przykład osuwiska w Zbyszycach (Karpaty zewnętrzne). Prz. Geol., 60 (2): 95-102.
• 75. WÓJCIK A., WOJCIECHOWSKI T. 2016 - Osuwiska jako jeden z ważniejszych elementów zagrożeń geologicznych w Polsce. Prz. Geol., 64 (9): 701-709.
• 76. WÓJCIK-TABOL P., DĄBEK J., NOWAK G.J. 2021 - Wstępna charakterystyka mineralogiczna czarnych łupków antrakozjowych z obszaru synklinorium śródsudeckiego. Prz. Geol., 69 (6): 389-392.
• 77. WP/WLI 1990 - The International Geotechnical Societes' UNESCO Working Party for World Landslide Inventory. A suggested method for reporting a landslide. Bull. Int. Assoc. Eng. Geol., 41: 5-12.
• 78. WP/WLI 1993 - The International Geotechnical Societes' UNESCO Working Party for World Landslide Inventory. Multilingual landslide glossary. The Canadian Geotechnical Society, BiTech Publishers Ltd, Richmond BC, Canada: 1-7.
• 79. ZABUSKI L., THIEL K., BOBER L. 1999 - Osuwiska we fliszu Karpat polskich: Geologia, modelowanie, obliczenia stateczności. Wyd. IBW PAN, Gdańsk.
• 80. ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowo-zachodnia. Prz. Geol., 56 (10): 904-911.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)