Zmiany rzeźby klifu w rejonie Ustki jako efekt warunków litologicznych oraz procesów ekstremalnych i przeciętnych

• Autorzy: Florek W. , Kaczmarzyk J. , Majewski M. , Olszak I. J.

Warianty tytułu

EN

Lithological and extreme event control of changes in cliff morphology in the Ustka region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od ponad ośmiu lat autorzy prowadzą badania, których celem jest określenie tempa zmian klifu i plaży w cyklach sezonowych i w wieloleciu, z uwzględnieniem roli ekstremalnych zjawisk hydrodynamicznych. Do celów prowadzonych prac należy także zaliczyć weryfikację dotychczasowych poglądów na temat znaczenia poszczególnych czynników decydujących o tempie i charakterze zmian nadbrzeża (budowa geologiczna, warunki hydrodynamiczne, czynniki antropogeniczne i in.). Autorzy realizują swoje cele badawcze głównie poprzez pomiary geodezyjne wybranych profili klifowych, a także rozpoznanie budowy geologicznej klifów, rejestrację mezo- i mikroform klifowych i plażowych oraz analizę danych meteorologicznych i hydrologicznych. Obserwacje autorów wskazują, że procesy abrazji i procesy masowe nie „konkurują” ze sobą w formowaniu strefy nadbrzeża, a tworzą swoistą sekwencję, w której abrazja związana ze sztormami i wysokimi stanami morza prowadzi do „wystromienia” klifu, zaś rola procesów stokowych (obrywania, osypywania i osuwania) ujawnia się w okresach bezsztormowych i prowadzi do „wygładzenia” profilu klifu. Stwierdzono też, że duże sztormy, które wystąpiły późną jesienią 2004 r., a także w sezonach 2005/06 i 2006/07, wpłynęły na uaktywnienie klifów w dziewięciu z dziesięciu badanych profili, jednak zakres zaobserwowanej abrazji jest dużo mniejszy od oczekiwanego.

EN

Monitoring of cliff cross profile changes in the Ustka area have been carried out by the authors for more than 8 years. The aim of the project has been to verify the validity of the model suggested by different authors before, who described patterns of cliff development in the area. For example, certain observations on the South Baltic cliffs have led to the preliminary conclusion that the role played by geological conditions and related hydrogeological features in differentiating rates of cliff evolution is more important than assumed so far. The measurements in the controlled cliff profiles have yielded the following results: – beaches are the most dynamic areas in the onshore part. They undergo periodical changes, accreting from spring to summer and being eroded in autumn and winter; – upper sections of the cliffs, typically built of aeolian sand, are least resistant. Hence, they are subject to mass movement, particularly in summer, under impact of vacationers. As a consequence, sandy taluses and aprons form in the depositional area near the cliff base; – toes of landslide tongues in Poddąbie and Dębina are now being progressively abraded. The slide in Dębina was reactivated during winter seasons 2005/2006 and 2006/2007, causing further enlargement of the landslide niche; – after extreme storms beach accretion takes place in coastal sections located eastward from the most abraded cliffs, e.g. between Rowy and Czołpino, east from the landslide-affected areas at Poddąbie and Dębina. In the 2005–2007 period a significant increase in beach width has been observed. Nevertheless, it is difficult to offer serious conclusions at this stage, particularly because a series of big storms has not occurred recently. Detailed measurements described in this paper will be supplemented by detailed analysis of the geological structure of cliffs and of geomorphology and geology in offshore area.

Słowa kluczowe

PL

abrazja; klif; wybrzeże południowego Bałtyku; strefa brzegowa; litologia

EN

abrasion; erosion; cliff; South Baltic coast; coastal zone; lithology

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 7
• Strony: 53--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys.

Twórcy

autor

Florek W.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

autor

Kaczmarzyk J.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

autor

Majewski M.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

autor

Olszak I. J.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

Bibliografia

• Dudzińska-Nowak J. 2007. Tendencje rozwojowe brzegu w rejonie Mierzei Dziwnowskiej. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, 7: 51–62.
• Dziedzic W. 1990. Geodynamika brzegu morskiego w rejonie Ustki, Materiały i Studia Oceanologiczne, 55: 87–106.
• Dziedzic W., Florek E., Hondo A., Konarski P. 1994a. Coastline evolution in the Ustka area in modern times. [W:] K. Rotnicki (red.), Changes of the Polish Coastal Zone. A. Mickiewicz University Poznań, s. 124–126.
• Dziedzic W., Florek E., Konarski P. 1994b. Stanowisko Ustka. Zmiany linii brzegowej na odcinku Ustka–Rowy w świetle map dawnych i współczesnych materiałów geodezyjnych. [W:] 2 Konferencja „Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku”, Słupsk, 23–25 czerwca 1994. Streszczenia wystąpień i przewodnik wycieczki. Słupsk, s. 76–79.
• Florek E., Florek W., Orłowski A. 1996. Budowa geologiczna i ewolucja strefy brzegowej w okolicy Ustki. [W:] W. Florek (red.), 45 Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Słupsk–Ustka 18–21 września 1996. Przewodnik wycieczek, Słupsk, s. 47–52.
• Florek W., Florek E. 1995. Man versus the eustatic impact on shoreline development at Ustka (Poland). [W:] Directions in European Coastal Management, Cardigan, s. 243–251.
• Florek W., Grabowska-Dzieciątko A., Majewski M. 2001. Dynamika zmian nadbrzeża morskiego na wschód od Ustki. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, 4: 125–135.
• Florek W., Kaczmarzyk J.,, Majewski M. 2007. Factors conditioning velocity and character of development of cliffs near Ustka. [W:] E. Smolska, D. Giriat (red.), Rekonstrukcja dynamiki procesów geomorfologicznych – formy rzeźby i osady. Warszawa, s. 151–163.
• Florek W., Kaczmarzyk J., Majewski M., w druku. Dynamics of the coast east of Ustka. Geographia Polonica.
• Florek W., Marsz A.A., Orłowski A., Tobolski K., Tomczak A. 1994. Stanowisko Ustka. Budowa geologiczna i wiek osadów budujących odcinek klifowy Ustka–Rowy. [W:] 2 Konferencja „Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku”, Słupsk, s. 73–76.
• Jasiewicz J. 1998. Stop 10 – Dębina. Till stratigraphy and glaciotectonic style of the Gardno Phase end moraine. [W:] Field Symposium on glacial geology at the Baltic Sea coast in Northern Poland, 13–19 September 1998. Excursion guide. Warszawa, s. 59–64.
• Konarski P. 1981. Zmiany w przebiegu podstawy wydmy lub klifu Zatoki Słupskiej w okresie 1961–1979 w świetle pomiarów geodezyjnych, Inżynieria Morska, 4/5: 134–135.
• Majewski A., Dziadziuszko Z., Wiśniewska A. 1983. Monografia powodzi sztormowych 1951–1975. Ogólna charakterystyka powodzi sztormowych u polskiego wybrzeża Bałtyku. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa.
• Marsz A.A., Tobolski K. 1993. Osady późnoglacjalne i holoceńskie w klifie między Ustką a ujściem Potoku Orzechowskiego. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, Słupsk, s. 201–250.
• Masłowska M., Michałowska M., Jurys L., Kaulbarsz D., Zaleszkiewicz L., Olszak I.J. 2006. Cechy litologiczno-petrograficzne glin lodowcowych w klifach Bałtyku na odcinku Orłowo–Orzechowo. [W:] XIII Konferencja „Stratygrafia plejstocenu Polski”, Maróz 4–8 września 2006, Warszawa, s. 106.
• Mielczarski A. 1964. Wyniki badań i studiów nad morfometrią, rejonizacją brzegów Bałtyku od Rozewia do Świnoujścia. Materiały do Monografii Polskiego Brzegu Morskiego, 6.
• Musielak S., Łabuz T.A., Wochna S. 2005. Współczesna zmienność profili plażowych wybranych odcinków brzegów Zatoki Pomorskiej. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, 6: 187–200.
• Musielak S., Łabuz T.A., Wochna S. 2007. Procesy morfodynamiczne strefy brzegowej Mierzei Dziwnowskiej. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, 7: 63–75.
• Musielak S., Wochna S. 2006. Współczesny rozwój wybrzeży Zatoki Pomorskiej. [W:] C. Koźmiński, M. Dutkowski, T. Radziejewska (red.), Człowiek i środowisko przyrodnicze Pomorza Zachodniego, 3: 107–117.
• Olszak I.J., Jurys L., Kaulbarsz D., Masłowska M., Michałowska M., Zaleszkiewicz L. 2007. Thermoluminescence dating of Quaternary sediments forming cliffs of Polish coast between Gdynia and Ustka. [W:] 9th International Conference “Methods of Absolute Chronology”, Gliwice, April 25–27, 2007, Gliwice, s. 84.
• Petelski K. 1975. O budowie geologicznej gardzieńskiej moreny czołowej w odsłonięciach klifu między Dębiną a Poddąbiem na Pobrzeżu Zachodniopomorskim. Zeszyty Naukowe Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Gdańskiego, Geografia, 7: 169–180.
• Petelski K. 1985. Budowa geologiczna moreny czołowej i niecki końcowej lobu gardzieńskiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 348: 89–119.
• Rosa B. 1984. Rozwój brzegu i jego odcinki akumulacyjne. [W:] B. Augustowski (red.), Pobrzeże Pomorskie. Ossolineum, Gdańsk, s. 67–120.
• Salik K. 1979. Wpływ abrazji na zmiany brzegowe Bałtyku na przykładzie badań klifu Ustka–Orzechowo. Maszynopis. Instytut Morski, Gdańsk.
• Subotowicz W. 1976. Makro- i mikrofazy rozwoju brzegów klifowych wybrzeża polskiego. Przegl. Geol., 1: 10–14.
• Subotowicz W. 1982. Litodynamika brzegów klifowych wybrzeża Polski. Ossolineum, Gdańsk.
• Subotowicz W. 1984. Brzegi klifowe. [W:] B. Augustowski (red.), Pobrzeże Pomorskie. Ossolineum, Gdańsk, s. 121–149.
• Sztobryn M., Stigge H.-J. 2005. Powodzie sztormowe na południowym wybrzeżu Bałtyku. Monografie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
• Tomczak A. 1993. Datowane metodą 14C wychodnie utworów organicznych na brzegu morskim między Rowami a jeziorem Kopań. [W:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku, Słupsk, s. 187–199.
• Tomczak A. 1995. Budowa geologiczna strefy brzegowej. [W:] J.E. Mojski (red.), Atlas geologiczny południowego Bałtyku. Państwowy Instytut Geologiczny – PAE, Sopot–Warszawa.
• Zawadzka-Kahlau E. 1994. Determination of changes of South Baltic spits and cliffs. Bulletin of the Maritime Institute, 21,1: 41–59.
• Zawadzka-Kahlau E. 1999. Trends in South Baltic coast development during the last hundred years. Peribalticum, 7: 115–136.
• Zawadzka E. 2005. Recent shore changes of Karwia Sandbar. Peribalticum, 7: 56–78.
• Zeidler R.B., Wróblewski A., Miętus M., Dziadziuszko Z., Cyberski J. 1995. Wind, wave and storm surge regime at the Polish Baltic Coastal Research, Special Issue, 22: 33–55.