Tożsamość migrantów a tożsamość miejsca. Architektura wiejska Pomorza Zachodniego w świetle masowych migracji ludności w XIX i XX wieku

• Autorzy: Angoneze-Grela Ewa

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2021.7.4

Warianty tytułu

EN

The identity of migrants and the indentity of place. Rural architecture of West Pomerania in the context of mass migrations of people in the 19th and 20th centuries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł poświęcono zagadnieniu tożsamości miejsca w kontekście dwóch migracji odbywających się na terenie Pomorza Zachodniego. Pierwsza dotyczy dawnych Pomorzan, którzy w drugiej połowie XIX w. wyemigrowali do organizującej się wówczas pruskiej kolonii Santo Ângelo w Brazylii. Druga związana jest z powojennymi wypędzeniami mieszkańców tego regionu i zasiedleniem Pomorza Zachodniego przez Polaków. Osią prezentowanych badań jest drewniana konstrukcja szkieletowa, niegdyś typowa dla krajobrazu wsi pomorskiej. W artykule postawiono następujące pytania: Czy tradycyjna technika budowlana jest rozpoznawalna i zrozumiała dla obecnych użytkowników? Czy jest elementem ich tożsamości etnicznej/narodowej? Zaprezentowano wyniki wywiadów przeprowadzonych z aktualnymi właścicielami domów szachulcowych w Brazylii. Omówiono percepcję pruskiego dziedzictwa przez polskich mieszkańców Pomorza Zachodniego, na podstawie kwerendy terenowej przeprowadzonej w powiatach drawskim i szczecineckim. Wnioski uzupełniono o wyniki badań spójności społecznej Głównego Urzędu Statystycznego.

EN

The article is devoted to the problem of identity of space in the context of two migrations which took place in the West Pomerania. The first one is about former Pomeranians who in the second half of 19th century emigrated to the Prussian Colony Santo Ângelo in Brazil. The second one is related to post-war expulsions of the inhabitants of this region and settlements by displaced Poles. The axis of the presented research is half-timbered construction, once typical of the landscape of a Pomeranian village. In this article the author asked questions: is traditional construction technique recognizable and understandable to current users? Is it part of their ethnic/national identity? The results of interviews with current owners of half-timbered constructions in Brazil were presented. The perception of Prussian heritage by Polish inhabitants of Western Pomerania, based on field research carried out in the Drawsko County and Szczecinek County was discussed. The conclusions were supplemented with the result of research on social cohesion from Statistic Poland.

Słowa kluczowe

PL

tożsamość miejsca; tożsamość przestrzenna; migracje; Pomorze Zachodnie; Pomorzanie w Brazylii; architektura ryglowa

EN

place identity; migrations; West Pomerania; Pomeranians in Brazil; half-timbered construction; spaces of identity

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2021
• Tom: Z. 7
• Strony: 37--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys.

Twórcy

autor

Angoneze-Grela Ewa

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury, Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego

• https://orcid.org/0000-0001-9897-8573

Bibliografia

• 1. Arendt I.C., Witt M.A., 2005, História, cultura e memória: 180 anos de imigração Alemã, Oikos, São Leopoldo.
• 2. Brencz A., 2002, Rola niemieckiego dziedzictwa kulturowego w procesie transformacji społeczno-kulturowych na pograniczu zachodnim (na przykładzie środkowego Nadodrza), „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, 6, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• 3. Bryk-Świerzko E., 2008, Przywracanie historycznej pamięci jako element kreowania tożsamości lokalnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Studia Sociologica”, 18.
• 4. Burdzik T., 2012, Przestrzeń jako składnik tożsamości w świecie globalizacji, „Kultura–Historia–Globalizacja”, 11.
• 5. Dmitrów E., 2020, Wypędzeni, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3998939 [dostęp: 14.4.2020].
• 6. Dziubacka K., 2016, Artefakty kultury lokalnej w doświadczeniach polsko-niemieckiego pogranicza. Uwarunkowania kształtowania postaw wobec dziedzictwa kulturowego Górnych Łużyc, „Multicultural Studies”, t. 2.
• 7. Gajda K.A., 2017, Pamięć i jej funkcja tożsamościowotwórcza, „Odkrywcy dziedzictwa lokalnego”, Instytut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• 8. Hofmański W., 2015, Język–tożsamość–komunikacja, „Slavia Occidentalis”, 72/1.
• 9. Kobyliński Z., 2011, Czym jest, komu jest potrzebne i do kogo należy dziedzictwo kulturowe?, „Mazowsze Studia Regionalne”, 7.
• 10. Kopczyńska E., 2010, Udomawianie przestrzeni. Dynamika tożsamości miejsca na Ziemiach Zachodnich, „Społeczne tworzenie miejsc: globalizacja, etniczność, władza”, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• 11. Krasucki E., 2014, Pomorze Zachodnie a powojenna wędrówka ludów (1945–1948), w: P. Wolski (red.), Doświadczenie (po)granicza. Polsko-niemieckie Pomorze w historii, literaturze, kulturze, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 12. Lesser J., 2013, Immigration, Ethnicity, and National Identity in Brazil, 1808 to the Present, Cambridge University Press, New York.
• 13. Łysoń P., Radkowski S., Kraśniewska W., 2018, Postrzeganie dziedzictwa narodowego i kultywowanie tradycji w regionach uwarunkowanych historycznie, „Wiadomości Statystyczne”, 11(690).
• 14. Małecki A., 2014, Recepcja polskiej myśli zachodniej na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956, „Przegląd Zachodniopomorski”, 4.
• 15. Marczak M., Borzyszkowski J., 2011, Lokalne markowe produkty turystyki kulturowej – analiza funkcjonowania na przykładzie Krainy w Kratę oraz Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku, „Turystyka Kulturowa”, 11.
• 16. Piskorski J.M., 1990, Kolonizacja wiejska Pomorza Zachodniego w XIII i początkach XIV wieku na tle procesów osadniczych w średniowiecznej Europie, Wyd. PTPN, Poznań.
• 17. Piskorski J.M., 2002, Pomorze plemienne. Historia – Archeologia – Językoznawstwo, SORUS, Poznań–Szczecin.
• 18. Piskorski J.M., 2010, Wygnańcy. PIW, Warszawa.
• 19. Praczyk M., 2017, Strategie oswajania rzeczy na Ziemiach Odzyskanych ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni prywatnej, „Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia”, 6.
• 20. Pruszyński J.P., 1993, Zabytek – pamiątka czy dobro kultury?, „Ochrona Zabytków”, 46/3.
• 21. Pruszyński J.P., 1995, A jednak pamiątka!, „Ochrona Zabytków”, 48/1(188).
• 22. Pruszyński J.P., 2006, Prawo do dziedzictwa kultury a własność dzieł sztuki i zabytków, „Przegląd Zachodni”, 2.
• 23. Werlang W., 1995, História da Colônia Santo Ângelo, Pallotti, Santa Maria.
• 24. Werlang W., 2001, Crônicas da Colônia Santo Ângelo. História da colonização alemã no Rio Grande do Sul, Werlang, Agudo.
• 25. Wolski P., 2014, Doświadczenie (po)granicza, w: P. Wolski (red.), Polsko-niemieckie Pomorze w historii, literaturze, kulturze, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 26. Wylegała A., 2014, Przesiedlenia a pamięć. Studium (nie)pamięci społecznej na przykładzie ukraińskiej Galicji i polskich ziem odzyskanych, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• 27. Wyszyński R., 2013, Przesiedlenia ludności polskiej z ZSRR w latach 1920–1960, Studia BAS, 2.
• 28. Zieliński Z., 2018, Przesiedlenia ludności niemieckiej z tzw. Ziem Odzyskanych: dylematy etyczno-polityczne. Ocena reminiscencyjna, „Studia Paradyskie”, 28.
• 29. Żelazo M., 2013, Kwestionariusz wywiadu jako narzędzie badawcze, „Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej”, 2(6).