Komunikacja, samochód i miasto. Metamorfozy socjalistycznej urbanistyki polskiej a historyczna przestrzeń ośrodków miejskich

• Autorzy: Marciniak Piotr

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2022.11.1

Warianty tytułu

EN

Communication, automobile and the city. Metamorphoses of socialist urban planning and historic space of towns

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przebudowa i modernizacja wielu zespołów śródmiejskich w miastach polskich - rozpoczęta na progu lat 60. XX w. - opierała się w znacznym stopniu na doświadczeniach i wzorcach zachodnich, a także doktrynie zakładającej intensywny rozwój i uprzemysłowienie. Przemieszczanie się i transport były jednymi z głównych założeń Karty Ateńskiej, dokumentu kształtującego myślenie pokoleń urbanistów i architektów. Fascynacja jej twórców motoryzacją i zaletami indywidualnego transportu doprowadziły w efekcie do stworzenia modelu miasta dla samochodów. Przyjęcie tych założeń stało się punktem wyjścia do akceptacji szeregu komunikacyjnych ingerencji w zabytkowe struktury miast. Celem niniejszego artykułu jest określenie doktrynalnych przesłanek oraz analiza zjawisk w odbudowywanych miastach historycznych z punktu widzenia rozwiązań komunikacyjnych. W artykule omówiono założenia doktrynalne, ewolucję transportu i motoryzacji. Opisano także rozwój komunikacji w polskich miastach oraz ich wpływ na przekształcenia historycznie ukształtowanych obszarów śródmiejskich.

EN

The reconstruction and modernization of many inner-city complexes in Polish cities - started at the beginning of the 1960s - was largely based on Western models and experiences, as well as the doctrine of intensive development and industrialization. Movement and transport were one of the main assumptions of the Athens Charter, a document shaping the thinking of generations of urban planners and architects. Its creators, fascinated with motorization and the advantages of individual transport, designed a model of a city for cars. The adoption of these assumptions became the starting point for the acceptance of a number of transport interventions in the historic structures of cities. The aim of this article is to define the doctrinal premises and to analyze the phenomena in the reconstructed historical cities in terms of communication solutions. The article discusses the doctrinal assumptions, the evolution of transport and motorization, and describes the development of urban transport in Polish cities, as well as their impact on the transformation of historically shaped downtown areas.

Słowa kluczowe

PL

urbanistyka; komunikacja samochodowa; miasto; planowanie przestrzenne; PRL; ochrona dziedzictwa; architektura PRL

EN

urban planning; communication; city; spatial planning; heritage protection; People’s Republic of Poland

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2022
• Tom: Z. 11
• Strony: 17--33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Marciniak Piotr

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury, Instytut Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa

• https://orcid.org/0000-0002-4404-1184

Bibliografia

• 1. Borowik A., 2019, Nowe Katowice: forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945-1980), Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
• 2. Cymer A., 2019, Architektura w Polsce 1945-1989, Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa.
• 3. Das Neue Dresden, https://www.das-neue-dresden.de/aussstellung-das-neue-dresden.html (dostęp: 10.10.2022).
• 4. Friedrich G., 2014, Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945-1960, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• 5. Gabiś A., 2018, Całe morze budowania. Wrocławska architektura 1956-1970, Muzem Architektury we Wrocławiu, Centrum Historii Zajezdnia, Ośrodek Pamięć i Przyszłość, Wrocław.
• 6. Goldzamt E., 1956, Architektura zespołów śródmiejskich i problemy dziedzictwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 7. Kodym-Kozaczko G., 2017, Urbanistyka Poznania w XX wieku: przestrzeń, ludzie, idee, Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 8. Kotarbiński A., 1967, Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 9. Kubiczek F. (red.), 2018, Historia Polski w liczbach, t. V, Polska 1918-2000, GUS, Warszawa.
• 10. Landesmuseum Mainz, 2020, Egon Hartmann und der Wiederaufbau von Mainz, Landesmuseum Mainz, Berlin.
• 11. Le Corbusier, 1957, La charte d'Athènes, Éditions de Minuit, Paris.
• 12. Le Corbusier, 2012, W stronę architektury, przeł. T. Swoboda, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.
• 13. Le Corbusier, 2017, Karta ateńska, przeł. K. Szeronos i T. Swoboda, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.
• 14. Lesiakowski K., 2017, „Aby Polska rosła w siłę... " Koncepcja unowocześnienia polskiej motoryzacji 1971-1972, „Przegląd Nauk Historycznych”, nr 2.
• 15. Maliszowa B., 1974, Śródmieście: wybrane zagadnienia planowania, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 16. Marciniak P., 2009, Architektura i urbanistyka Poznania w latach 1945-1989 na tle doświadczeń europejskich, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 17. Marciniak P., 2010, Doświadczenia modernizmu. Architektura i urbanistyka Poznania w czasach PRL, Wydawnictwo Miejskie, Poznań.
• 18. Marciniak P., 2013, Modernizm czy modernizacja? Ideologiczne uwarunkowania przebudowy śródmieścia Poznania oraz innych miast polskich, w: Pod dyktando ideologii. Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, red. P. Knap, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin.
• 19. Marciniak P., 2018, Konteksty i modernizacje: studia z dziejów architektury i urbanistyki w PRL, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 20. Mumford E.P., 2002, The CIAM discourse on urbanism, 1928-1960, MIT Press.
• 21. Mumford P., 1992, CIAM urbanism after the Athens charter, “Planning Perspective”, nr 7, pp. 391-417.
• 22. Nowakowski M., 1976, Komunikacja a kształtowanie centrum miasta, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 23. Nowakowski M., Bergman E., Matyjaszkiewicz J., Szwedziński M., 1976, Konkursy na centrum miasta. Analiza porównawcza 32 projektów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 24. Ostrowski W., 1975, Urbanistyka współczesna, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 25. Phototrans, 2022, phototrans.pl (dostęp: 10.10.2022).
• 26. Piątek G., 2020, Najlepsze miasto świata: Warszawa w odbudowie 1944-1949, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• 27. Placek M., 2022, Worldwide motor vehicle production 2000-2021, https://www.statista.com/statistics/262747/worldwide-automobile-production-since-2000/ [accessed: 10.10.2022].
• 28. Riabuszyn A., Szyszkina I., 1987, Architektura radziecka, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 29. Rodrigue J.-P., 2020, The Geography of Transport Systems, Automobile Production, Selected Countries, 1950-2021, New York: Routledge: https://transportgeography.org/contents/chapter1/the-setting-of-global-transportation-systems/automobile-production-world/ (acessed: 10.10.2022).
• 30. Sebald, E., 2021, Egon Hartmann (1919-2009), „Die Denkmalpflege“, nr 1, s. 32-41.
• 31. Szafer T.P., 1972, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966-1970, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 32. Szafer T.P., 1977, Polska architektura współczesna, Wydawnictwo Interpress, Warszawa.
• 33. Szafer T.P., 1979, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1971-1975, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 34. Szafer T.P., 1981, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1976-1980, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 35. Wilk H., 2017, Między pragmatyzmem a oczekiwaniami. Społeczeństwo, władza i samochody w Polsce 1945-1970, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• 36. Wilk H., 2013, Samochód dla Towarzysza Wiesława: dyskusje nad kierunkiem rozwoju motoryzacji indywidualnej w Polsce 1955-1970, „Polska 1944/45-1989. Studia i materiały”, nr 11.
• 37. Wilk H., 2019, Motoryzacja w Polsce (1945-1989). „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały”, nr 17, s. 331-348.
• 38. Zin W. (red.), 1986, Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja. Miasta historyczne, t. 1, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 39. Żmudzińska-Nowak M., Herok-Turska I. (red.), 2017, Reflektory. Interdyscyplinarne spojrzenie na dziedzictwo architektury Górnego Śląska drugiej połowy XX wieku, Biblioteka Śląska, Katowice.