Badania geochemiczne gleb w wybranych parkach Warszawy

• Autorzy: Dusza-Dobek A.

Warianty tytułu

EN

Geochemical studies of soils in some city parks of Warsaw

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania gleb na terenie parków położonych w centrum Warszawy miały na celu szczegółowe analizy ich stanu chemicznego, ze szczególnym uwzględnieniem wzbogacenia w pierwiastki toksyczne dla organizmów żywych. Analizowano gleby z dwóch zakresów głębokości (0,0–0,3 i 0,8–1,0 m) dla porównania zmian ich składu wywołanych czynnikami antropogenicznymi w relacji do skał macierzystych. Gęstość opróbowania wynosiła 1 próbka/0,01 km2. Oznaczenia Ag, Al, As, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Ni, P, Pb, S, Sr, Ti i Zn wykonano metodą ICP-AES, a rtęć analizowano metodą CV-AAS. Stwierdzono wzbogacenie warstwy powierzchniowej gleb w miedź, ołów i cynk, wiążące się wyraźnie z oddziaływaniem czynników antropogenicznych. Na obrzeżach parków zaznaczają się anomalie miedzi (>28 mg/kg), ołowiu (>70 mg/kg) i cynku (>206 mg/kg), których źródłem są głównie emisje z zakładów przemysłowych oraz środków transportu. Przeciętne zawartości baru (68 mg/kg), strontu (21 mg/kg) i siarki (0,028%) są również wyraźnie zwiększone w stosunku do wartości regionalnego tła geochemicznego. Zawartości tych pierwiastków są związane przede wszystkim z opadem pyłów z elektrociepłowni miejskich. Przestrzenne rozmieszczenie glinu, kobaltu, chromu, żelaza, niklu i tytanu jest związane ze składem chemicznym skał podłoża. Punktowe anomalie metali w glebach parków są związane z historycznym funkcjonowaniem na ich terenie obiektów wojskowych oraz wykorzystywaniem materiałów pochodzących z odgruzowywania Warszawy po II wojnie światowej do budowy alejek parkowych.

EN

The main purpose of the studies on soils of Warsaw parks was to assess the level of metal pollution and especially enrichment of elements toxic for organisms. Samples were taken from two depth intervals (0.0–0.3 and 0.8–1.0 m) for comparison between anthropogenic changes and natural background. Sample density was 1 sample/0.01 km2. Elements were determined using ICP-AES method. Mercury was determined with CV-AAS method. The enrichment of copper, lead and zinc in the topsoil is related to urbanization factors. Cu (>28 mg/kg), Pb (>70 mg/kg) and Zn (>206 mg/kg) concentrations found at the boundaries of the parks are due to atmospheric falls of industrial and traffic origin. The medians of barium (68 mg/kg), strontium (21 mg/kg) and sulphur (0.028%) in park soils are definitely higher than the geochemical background. The source of the enrichment seams to be emissions released from local power plants. Spatial distribution of aluminum, cobalt, chromium, iron, nickel and titanium is related to the geological structure. Spotty anomalies of metals in park soils are related to the long-term existence of polluting objects on their areas and to the use of ruins from Warsaw buildings after World War II as a building material for park footpaths.

Słowa kluczowe

PL

gleby parków miejskich; zanieczyszczenie; Warszawa

EN

soils of urban parks; pollution; Warsaw

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 450
• Strony: 35--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Dusza-Dobek A.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] BACH A., PAWŁOWSKA B., 2007 — Wpływ metali ciężkich na stan roślinności drzewiastej Krakowa. Chem. Inż.. Eko., 14, 9: 911-917.
• [2] BARAN S., BIELIŃSKA E.J., KAWECKA-RADOMSKA M., 2010 — Zawartość metali ciężkich w glebach parków miejskich podlegających zróżnicowanym wpływom antropogenicznym. Zesz. Nauk Inż. Środow. Uniw. Zielonogór., 137, 17: 131-137.
• [3] BIERNACKA E., MADANY R., 1990 — Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń metalicznych aglomeracji warszawskiej w przekroju południkowym. Sem. Nauk. „Problemy ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na obszarach zurbanizowanych". Cz I, 28-29 czerwca, Warszawa: 87-94.
• [4] BIERNACKI Z., 2000 — Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisław w Warszawie. Biuro Zarządu m.st. Warszawy: 22-70.
• [5] BOGDAŃSKI J., 1990 — Uwarunkowania geomorfologiczne. W: Środowisko przyrodnicze Warszawy (red. J. Kazimierski): 90-97. PWN, Warszawa.
• [6] BREŚ W., 2007 – Przyczyny zamierania drzew w miastach. Prz. Kom., 191, 8: 38-42.
• [7] CHEN T.B., ZHENG Y.M., LEI M., HUANG Z.C., WU H.T., CHEN H., FAN K.K., YU K., WU X., TIAN Q.Z., 2005 — Assessment of heavy metal pollution in surface soils of urban parks in Beijing, China. Chemosphere, 60: 542-551.
• [8] CZARNOWSKA K., 1997 — Poziom niektórych metali ciężkich w glebach i liściach drzew miasta Łodzi. Rocz. Gleb., 48, 3/4: 49-61.
• [9] CZARNOWSKA K., 1999 — Metale ciężkie w glebach zieleńców Warszawy. Rocz. Gleb., 50, 1/2: 31-39.
• [10] CZARNOWSKA K., GWOREK B., 1988 — Zanieczyszczenie kadmem gleb Warszawy. Rocz. Gleb., 39, 4: 129-133.
• [11] CZARNOWSKA K., GWOREK B., 1991— Stan zanieczyszczenia cynkiem, ołowiem i miedzią gleb Warszawy. Rocz. Gleb., 42, 1 /2: 49-56.
• [12] CZARNOWSKA K., GWOREK B., KOZANIECKA T., LATUSZEK B., SZAFRAŃSKA E., 1983 — Heavy metals content in soils as indicator of urbanization. Pol. Ecol. Stud., 9, 1/2: 63-79.
• [13] CZARNOWSKA K., GWOREK B., SZAFRANEK A., 1994 — Akumulacja metali ciężkich w glebach i warzywach korzeniowych z ogrodów działkowych dzielnicy Warszawa-Mokotów. Rocz. Gleb., 45, 1/2: 45-54.
• [14] CZARNOWSKA K., KONECKA-BETLEY K., 1977 — Wpływ zanieczyszczeń atmosfery na właściwości gleb i akumulację metali ciężkich w glebach i roślinach na terenie Warszawy. Człowiek i Środowisko, 4: 73-90.
• [15] CZERWIŃSKI Z., PRACZ J., 1990a — Gleby. W: Środowisko Przyrodnicze Warszawy (red. J. Kazimierski): 197-212. PWN Warszawa.
• [16] CZERWIŃSKI Z., PRACZ J., 1990b — Zawartość chromu, niklu i kadmu w powierzchniowej warstwie gleb Warszawy. Sem. Nauk. „Problemy ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na obszarach zurbanizowanych". cz. I, 28-29 czerwca Warszawa: 80-86.
• [17] CZERWIŃSKI Z., PRACZ J., 1990c — Zawartość cynku, ołowiu i miedzi w powierzchniowej warstwie gleb Warszawy. Sem. Nauk. „Problemy ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na obszarach zurbanizowanych". Cz. I, 28-29 czerwca Warszawa: 80-94.
• [18] DMOCHOWSKI W., BADUREK M., 2001 — Zmiany składu chemicznego liści drzew pod wpływem środowiska miejskiego. W Obieg pierwiastków w przyrodzie (red. B. Gworek, A. Mock). Monografia t. I. IOŚ: 218-224.
• [19] DOBRZAŃSKI B., BOREK S., CZARNOWSKA K., CZERWIŃSKI Z., CZĘPIŃSKA-KAMIŃSKA D., KĘPKA M., KONECKA-BETLEY K., KUSIŃSKA A., MAZUREK A., PRACZ J., 1975a — Badania gleboznawcze Parku Łazienkowskiego w Warszawie w nawiązaniu do ochrony środowiska. cz. I. Charakterystyka gleb. Rocz. Nauk Rol., seria A, 101, 1: 101-139
• [20] DOBRZAŃSKI B., BOREK S., CZARNOWSKA K., CZERWIŃSKI Z., CZĘPIŃSKA-KAMIŃSKA D., KĘPKA M., KONECKA-BETLEY K., KUSIŃSKA A., MAZUREK A., PRACZ J., 1975b — Badania gleboznawcze Parku Łazienkowskiego w Warszawie w nawiązaniu do ochrony środowiska. cz. I. Wpływ aglomeracji miejskiej na gleby i rośliny. Rocz. Nauk. Rol., ser. A, 101, 1: 141-157.
• [21] DUSZA-DOBEK A., 2011 — Szczegółowe badania geochemicze gleb, osadów wodnych i wód powierzchniowych w wybranych parkach Warszawy. Centr. Arch. Geol. PIB-PIB, Warszawa.
• [22] GALUSKOVA I., BORUVKA L., DRABEK O., 2011 — Urban soil contamination by potentially risk elements. Soil & Water Res. 6, 2: 55-60.
• [23] GWOREK B., KWASOWSKI W., 2001 — Wpływ motoryzacji na środowisko. W: Obieg pierwiastków w przyrodzie (red. B. Gworek, A. Mock). Monografia t. I. IOŚ: 39-48.
• [24] HERNANDEZ L.M., RICO M.C., GONZALEZ M.J., HERNAN M.A., 1987 — Environmental contamination by lead and cadmium in plants from urban area of Madrid, Spain. Bull. Environ. Cont. Toxic., 38: 203-208.
• [25] IMPERATO M., ADAMO P., NAIMO D., ARIENZO M., STANZIONE D., VIOLANTE P., 2003 — Spatial distribution of heavy metals in urban soils of Naples city (Italy). Environ. Pol., 124, 2: 247-256.
• [26] JOHNSON C.C., DEMETRIADES A., LOCUTURA J., OTTENSEN R.T., 2011 — Mapping the chemical environment of urban areas. Wiley-Blackwell, UK.
• [27] KABATA-PENDIAS A., PENDIAS H., 1999 — Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa
• [28] KONDRACKI J., 2000 — Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• [29] LIS J., 1992 — Atlas geochemiczny Warszawy i okolic 1:100 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [30] LIS J., PASIECZNA A., 1995 — Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [31] MADRID L., DIAZ-BARRIENTOS E., MADRID F., 2002 — Distribution of heavy metal contents of urban soils in parks of Seville. Chemosphere, 49: 1301-1308.
• [32] MALCZYK P., KĘDZIA W., NOWAK M., 1996 — Metale ciężkie w glebach miasta Bydgoszczy. Rocz. Gleb., 47, 3/4: 195-202.
• [33] MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K. (red.), 2006 — Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [34] MEINHARDT B., DANIELSKA I., LUBACKA L., HANULA P., 2011 — Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb w województwie dolnośląskim w 2010 roku. WIOŚ, Wrocław.
• [35] MIGASZEWSKI Z., GAŁUSZKA A., 2003 — Zarys geochemii środowiska. Wyd. Akademii Świętokrzyskiej, Kielce.
• [36] MÓRAWSKI K., GŁĘBOCKI W., 1982 — Warszawa. Przewodnik turystyczny. Kraj. Ag. Wyd., Warszawa.
• [37] NIESIOBĘDZKA K., 2007 — Akumulacja metali ciężkich w glebach i roślinności trawiastej przy trasach szybkiego ruchu. Ochrona środowiska i zasobów naturalnych. Inst. Ochr. Środ., 31: 278-283.
• [38] NIESIOBĘDZKA K., KRAJEWSKA E., 2008 — Metale ciężkie w układzie gleba-roślinność w środowisku wielkomiejskim. Mat. z II konf. nauk. „Ekotoksykologia w ochronie śródowiska" (red. B. Kołwzan, K. Grabas): 265-270. Szklarska Poręba, 25-27 września 2008. Wyd. PZITS.
• [39] PAPAFILIPPAKI A., STAVROULAKIS G., 2009 — Assessment of lead and cadmium contamination in roadside soils and plants from Chania city (Greece). Proceedings of the 1th International Conference on Environmental Science and Technology, Chania, Crete, Greece, 3-5 September, 2009.
• [40] PASIECZNA A., 2003 — Atlas zanieczyszczeń gleb miejskich w Polsce. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [41] PASIECZNA A., 2012 — Rtęć w glebach obszarów zurbanizowanych Polski. Prz. Geol., 60, 1: 46-58.
• [42] PAULO A., KRZAK M., 1997 — Rtęć z końcem XX wieku. Prz. Geol., 45, 10A: 951-956.
• [43] RODRIGUES S., PEREIRA M.E., DUARTE A.C., AJMONE-MARSAN F., DAVIDSON C.M., GRCMAN H., HOSSACK I., HURSTHOUSE A.S., LJUNG K., MARTINI C., OTABBONG E., REINOSO R., RIUZ-CORTES E., URQUHART G.J., VRSCAJ B., 2006 — Mercury in urban soils: A comparison of local spatial variability in six European cities. Sci. Tot. Environ., 368: 926-936.
• [44] RÓŻKOWSKA A., PTAK B., 1995 — Bar w węglach kamiennych Górnego Śląska. Prz. Geol., 43, 3: 223-226.
• [45] SARNACKA Z., 1979 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Warszawa Wschód (524). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [46] SARNACKA Z., 1980 — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Warszawa Wschód (524). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [47] SARNACKA Z., 1992 — Stratygrafia osadów czwartorzędowych Warszawy i okolic. Pr. Państw. Inst. Geol., 88.
• [48] SAWICKI L., 1960 — Budowa geologiczna i morfologia terenu Warszawy. Prz. Geol., 93, 12: 622-628.
• [49] STUCZYŃSKI T., BUDZYŃSKA K., GAWRYSIAK L., JADCZYSZYN J., 2000 — Gleby. W: Wisła w Warszawie. Biuro Zarządu m.st. Warszawy: 71-81. Warszawa.
• [50] STUPNICKA E., 2007 — Geologia regionalna Polski. Wyd. UW, Warszawa.
• [51] XIONG Z, 1998 — Heavy metal contamination of urban soils and plants in relation to traffic in Wuhan city, China. Toxic. & Environ. Chem., 65, 1-4: 31-39.