People in the development of wooden architecture of Skalne Podhale

• Autorzy: Łaś J.

Identyfikatory

DOI

10.4467/2353737XCT.15.003.3748

Warianty tytułu

PL

Ludzie w rozwoju budownictwa drewnianego Skalnego Podhala

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The originality of architecture and art of Podhale was already noted in the first half of the 19th century, while in the second half of the century ethnographic collections were established. However, it was thanks to the work of famous personages from Warsaw: a surgeon Władysław Matlakowski, a lawyer Bronisław Dembowski and his wife Maria, as well as the painter and art critic Stanisław Witkiewicz, that the interest in architecture of the Podhale region and the perception of it as a national style increased.

PL

Na oryginalność budownictwa i sztuki podhalańskiej zwracano uwagę już w pierwszej połowie XIX stulecia, w drugiej połowie tegoż wieku zaś zaczęto gromadzić zbiory etnograficzne. Dopiero jednak dzięki działalności znanych osobistości z Warszawy: chirurga Władysława Matlakowskiego, prawnika Bronisława Dembowskiego i jego żony Marii oraz malarza i krytyka sztuki Stanisława Witkiewicza nastąpił wzrost zainteresowania budownictwem Podhala i postrzeganiem go jako stylu narodowego.

Słowa kluczowe

EN

development; wooden architecture; Podhale Region

PL

budownictwo drewniane; Podhale; rozwój

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Y. 112, iss. 1-A
• Strony: 53--81
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., fot.

Twórcy

autor

Łaś J.

• Institute of City and Regional Planning, Department of Architecture and Rural Planning, Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

Bibliografia

• [1] Antoniewicz W., Bacówki, szałasy mieszkalne i produkcyjne oraz szopy pasterskie Tatr Polskich i Podtatrza, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 6: Architektura i zabudowa pasterska Tatr Polskich i Podhala oraz góralska sztuka plastyczna, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966, 119–323.
• [2] Antoniewicz W., Dzieje badań pasterstwa górskiego w Polsce, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 1: Fizjografia i geografia pasterstwa Tatr Polskich i Podhala, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959, 9–25.
• [3] Architektura Współczesna Ziem Górskich, Teka 1, 2 (pod red. T.P. Szafera), Wyd. Politechniki Krakowskiej, Kraków 1993, 1996.
• [4] Białas W., Zarys historii Szkoły Zawodowej w Zakopanem z lat 1876–1976, [w:] Tradycje i współczesność – Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem, Zakopane 1976, 19–61.
• [5] Brzega W., Żywot górala poczciwego (Wspomnienia i gawędy), oprac. A. Micińska, M. Jagiełło, Kraków 1969.
• [6] Eliasz Radzikowski St., Styl zakopiański [The Zakopane Style], Nakładem Towarzystwa Wydawniczego we Lwowie, Kraków 1901.
• [7] Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. I–II, Warszawa 1907–1909.
• [8] Hołub-Pacewiczowa Z., Osadnictwo pasterskie i wędrówki w Tatrach i na Podtatrzu, PAU, Kraków 1931.
• [9] Jabłońska T., Spór o styl zakopiański, [w:] Między Giewontem a Parnasem inspiracje artystyczne sztuką Podhala, Katalog wystawy zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1997.
• [10] Jabłońska T., Treści ideowe i artystyczne pierwszego domu w stylu zakopiańskim, [w:] T. Jabłońska, Z. Moździerz Z., „Koliba” – pierwszy dom w stylu zakopiańskim, Zakopane 1994, 55–70.
• [11] Kopkowicz F., Ciesielstwo polskie, Warszawa 1958.
• [12] Kopkowicz F., Ciesiołka wiejska i małomiasteczkowa, Warszawa 1948.
• [13] Kovats E., Sposób zakopański (24 tablice), Wiedeń 1899.
• [14] Limanowski M., Styl zakopiański i „sposób zakopański”, „Przegląd Zakopiański”, 1900, R. 2, nr 9.
• [15] Łaś J., Dr Władysław Matlakowski – idea regionalizmu, [w:] Czym jest osobowość w dobie uniwersalizmu w architekturze?, Streszczenia referatów wygłoszonych na Sesji Naukowej IAiPW 20 stycznia 1995 roku w ramach SAiPW KUiA PAN Oddziału w Krakowie, pod red. J.W. Rączki, nr 5, Kraków 1995, 64–68.
• [16] Macheta Wł., Doktor Władysław Matlakowski, [w:] Tradycja i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876–1976, Zakopane 1976, 67–73.
• [17] Majda J., Góralszczyzna w twórczości Stanisława Witkiewicza, Wydawnictwo PAN, Zakopane 1979.
• [18] Matlakowski Wł., Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu, Warszawa 1901 (wyd. II) 1915.
• [19] Matlakowski Wł., Budownictwo ludowe na Podhalu [Folk Architecture in Podhale], Lwów 1892.
• [20] Mokłowski K., „Przegląd Zakopiański”, 1901, nr 3.
• [21] Moździerz Z., Styl zakopiański w architekturze, [w:] Regionalizm – Regiony – Podhale, Materiały z sesji naukowej, Zakopane 4–6 grudnia 1993 r., pod red. J.M. Roszkowskiego, Zakopane 1995, 23–51.
• [22] Olszaniecka M., Kalendarium życia i twórczości, [w:] Stanisław Witkiewicz 1851–1815 (katalog wystawy monograficznej przygotowanej przez Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), Zakopane 1996, 27–41.
• [23] Pawlikowski M., Pod Jedlami, „Okna”, Seria II, Medyka 1936.
• [24] Peszke J., Władysław Matlakowski (ur. 19 XI 1850, zm. 26 VI 1895), [w:] Wł. Matlakowski, Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu [Decoration And Equipment of the Polish Nation In Podhale], Warszawa 1901, I–XCI.
• [25] Potkański K., Pisma pośmiertne, t. I, Kraków 1922.
• [26] Reychmanowie J. i S., Przemysł wiejski na Podhalu, wyd. II, Ossolineum, Wrocław 1965.
• [27] Skotnica J., Artysta i pedagog – Stanisław Barabasz, [w:] Tradycja i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876–1976, Zakopane 1976, 74–84.
• [28] Solecki A., Osadnictwo Podhala. Geneza i rozwój ukształtowania przestrzennego, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, nr 142, seria Rozprawy, z. 56, Kraków 1981.
• [29] Szafer T.P., Architektura pasterska, „Architektura”, 1979, nr 383–384, 36–55.
• [30] Szafer T.P., Tatrzańskie Bacówki Pasterskie, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala oraz góralska sztuka plastyczna, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966, 91–117.
• [31] Śmiałowski R., Architektura i budownictwo pasterskie w Tatrach Polskich, Kraków 1959.
• [32] Witkiewicz St., Pisma zebrane, t. III: W kręgu Tatr, Kraków 1970 (cz. 1 i 2).
• [33] Woźniakowski J., Dylematy, życia i twórczości Stanisława Witkiewicza, [w:] Stanisław Witkiewicz 1851–9151, Katalog wystawy monograficznej przygotowanej przez Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, Zakopane 1996, 9–12.
• [34] Zieliński J., Wpływ stylu zakopiańskiego na rozwój regionalizmu w architekturze polskiej próba retrospekcji, [w:] Aktualne problemy planistyczne i architektoniczne w zespołach architektury regionalnej i ich sąsiedztwie (Materiały z III OSAR), Kraków–Zakopane 1982, 183–213.
• [35] Żychoń S., Struktury przestrzenne polskiego i słowackiego Podtatrza, Kraków 1970.
• [36] Mączeński F., Wierchy, t. IX, cyt. za: J. Zieliński, Wpływ stylu zakopiańskiego na rozwój regionalizmu w architekturze polskiej próba retrospekcji, [w:] Aktualne problemy planistyczne i architektoniczne w zespołach architektury regionalnej i ich sąsiedztwie (Materiały z III OSAR), Kraków–Zakopane 1982, 183–213.
• [37] Krasowski W., Problemy architektury polskiej między trzecia ćwiercią XVIII w. a drugą XX w., „Architektura”, 1978, No. 11–12, 78.