Wpływ zmian klimatu na osadnictwo prehistoryczne Mazur w kontekście badań osadów jeziornych

• Autorzy: Chodyka M. , Nitychoruk J. , Welc F. , Rogóż A. , Lubańska Z. , Grudniewski T.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2016.184

Warianty tytułu

EN

An impact of climate change in a prehistoric Mazurian settlement in the context of lacustrine sediments

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania zmian klimatu odbywają się z dużym sukcesem na osadach jeziornych. Przedstawione w artykule dotychczasowe badania ujmowały zagadnienia antropopresji na dużym obszarze przy uwzględnianiu badań pojedynczych jezior, co dawało wnioski ciekawe ale dosyć ogólne. Zaproponowana w pracy koncepcja badań stawia na pierwszym miejscu bezpośredni związek obiektu archeologicznego z towarzyszącym mu jeziorem. Badanie i tym samym wyszczególnienie faz osadniczych opiera się głównie na analizie materiału archeologicznego pozyskanego w trakcie wykopalisk. W przypadku regionu Warmii i Mazur odtworzenie poszczególnych etapów dawnego osadnictwa utrudnia nie tylko brak źródeł pisanych ale również fragmentaryczność danych archeologicznych. Przedstawione przez autorów analizy palinologiczne i diatomologiczne pozwoliły na wstępną charakterystykę litologiczno – sedymentologiczną osadów dennych tego zbiornika. Wykazały, iż dno jeziora wyściełają głównie osady organogeniczne (gytie), które nie są przewarstwione osadami piaszczystymi, co wskazuje na bardzo spokojne środowisko sedymentacji oraz ciągły zapis procesów depozycyjnych. Co więcej, wykona SEM/EDS (mikroskop skaningowy z mikrosondą), w celu korelacji opisywanych rdzeni, ujawniły, iż charakteryzują się one niemal identycznym zapisem sedymentacyjnym i tym samym paleośrodwiskowym, co potwierdza fakt, iż w zbiorniku zachodziła ciągła i spokojna sedymentacja, która doskonale odzwierciedla lokalne ale i też regionalne przemiany środowiskowe. Z przeprowadzonych badań wynika, że w osadach jeziornych zanotowane są wyraźne zmiany, które można utożsamiać z momentami antropopresji oraz/lub zmianami klimatycznymi powiązanymi z wahaniami poziomu wód w jeziorze.

EN

Research on climate change done on lake sediments may be successful. The following article presents the research of an antropogenic impact conducted so far on individual lakes, which yielded interesting yet rather general findings. The proposed research forwards a concept that directly links the archaeological site and the nearby lake. The research, particularly the specification of settlement phases, bases on the analysis of archaeological material obtained in excavations. In the case of Warmia and Mazury region, reconstruction of different stages of the former settlement is hindered by the lack of written sources and fragmentary archaeological data. The palynological and diatomological analysis presented by the authors allows for a characterization of lithological - sedimentological bottom sediments. It shows that the lake bottom is lined mostly with organogenic sediments (gyttjas), not interbedded with sandy sediments, which indicates a very calm sedimentation and continuous depositional processes. Moreover, the already conducted measurements of the magnetic susceptibility of the preliminary geochemical data from the analysis of SEM / EDS (a scanning electron microscope with a microprobe), enabling a correlation of the described cores, reveals that they are characterized by an almost identical sedimentation and paloeenvironmental record, which proves that the reservoir underwent a calm sedimentation process, which at the same time reflects the local but also regional environmental change. The study shows that significant changes have been noted in the lake sediments, which can be related to an antropogenic impact and / or climate change associated with fluctuations in the water level in the lake.

Słowa kluczowe

PL

zmiany klimatu; osad jeziorny; analiza badań; przemiana środowiskowa

EN

climate change; lake sediments; research analysis; environmental change

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2016
• Tom: z. 63, nr 3
• Strony: 43--50
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., rys.

Twórcy

autor

Chodyka M.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych, Zakład Informatyki, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; tel. [phone]

autor

Nitychoruk J.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych, Zakład Budownictwa, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; ; tel. [phone]

autor

Welc F.

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Archeologii, ul. Wóycickiego 1/3

autor

Rogóż A.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Centrum Badawcze EKO AGRO TECH, ul. Sidorska 105, 21-500 Biała Podlaska

autor

Lubańska Z.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych, Zakład Informatyki, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska

autor

Grudniewski T.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych, Zakład Informatyki, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska

Bibliografia

• [1] Lottermoser, B.G., Oberhänsli, R., Zolitschka, B., Negendank, J.F.W., Schütz, U. & Boenecke, J.: Environmental geology and geochemistry of lake sediments (Holzmaar, Eifwl, Germany) Lecture Notes in Earth Sciences 49, 1993, 305-316.
• [2] Różański, K., Goslar, T., Duliński, M., Kuc, T., Pazdur, M.F. & Walanus, A.:The late Glacial-Holocene transition in central Europe derived from isotope studies of laminated sediments from Lake Gościąż (Poland). In: E. BARD & W.S.
• BROECKER (Eds), The Last Deglaciation: Absolute and Radiocarbon Chronologies. 69-80. Springer-Verlag; Berlin – Heidelberg. 1992.
• [3] Różański, K., Kuc, T., Duliński, M. & Wachniew, P.: Oxygen and carbon isotope composition of authigenic carbonates in the Holocene part of the Lake Gościąż sediments. In: M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska & L. Starkel (Eds), Lake Gościąż, Central Poland a monographic study, part 1, 1998, 229-232.
• [4] Zolitschka B. , Behre K.E. , Schneider J.: Human and climatic impact on the environment as derived from colluvial, fluvial and lacustrine archives — examples from the Bronze Age to the Migration period, Germany, „QSR", t. 22, 2003, s. 81-100.
• [5] Niewiarowski, W.: Development of lake Strażym (Brodnica lake district) during the late – glacial and Holocene. Acta Pelobotanica, vol. 27, no. 1., 1987, 251-304.
• [6] Noryśkiewicz, B.: History of vegetation during the Late –Glacial and Holocene in the Brodnica lake district in the light of pollen analysis of the lake Strażym deposits. Acta Pelobotanica, vol. 27, no. 1.,1987, 283-303.
• [7] Wacnik, A.: Galandowie i Krzyżacy – oddziaływania na lokalną roślinność w rejonie Miłek i Staświn (Kariana Wielkich Jezior Mazurskich, północno – wschodnia Polska). Wiadomości Botanicze 53 (1/2)., 2009, 21 – 34.
• [8] Stasiak, J.: Historia jeziora Kruklin w świetle osadów strefy litoralnej. Prace Geograficzne nr. 42.,Warszawa, 1963.
• [9] Ralska–Jasiewiczowa, M.: Bottom sediments of the Mikołajki Lake (Masurian Lake District) in the light of palaeobotanical investigations. Acta Palaeobot. vol. 7, no. 2., 1966, 1–118.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017)