Porfirowa mineralizacja Mo–Cu–W w utworach prekambryjsko-paleozoicznych – analiza prognostyczna strefy kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego

• Autorzy: Oszczepalski S. , Markowiak M. , Mikulski S. Z. , Lasoń K. , Buła Z. , Habryn R.

Warianty tytułu

EN

Porphyry Mo–Cu–W mineralization within Precambrian–Paleozoic rocks–prospectivity analysis of the border zone of the Upper Silesia and Małopolska blocks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W strefie kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego mineralizacja porfirowa Mo–Cu–W występuje w obrębie granitoidów i dajek porfirowych oraz w utworach osłony intruzji magmowych, reprezentowanych głównie przez metaiłowce i metamułowce ediakaru, w mniejszym stopniu syluru, a także skały węglanowe i klastyczne ordowiku, syluru i dewonu. Mineralizacja porfirowa jest reprezentowana głównie przez chalkopiryt, molibdenit i scheelit, występujące w formie żyłkowej, impregnacyjnej i rozproszonej. W strefie krawędziowej bloku małopolskiego wydzielono pięć rejonów prognostycznych mineralizacji porfirowej Mo–Cu–W (z wyłączeniem udokumentowanego złoża Myszków): Nowa Wieś Żarecka–Myszków–Mrzygłód, Żarki–Kotowice, Zawiercie, Pilica i Dolina Będkowska, a w strefie brzeżnej bloku górnośląskiego – rejon Mysłowa. Formowanie mineralizacji kruszcowej poprzedziły procesy metamorfizmu kontaktowo-metasomatycznego, głównie biotytyzacja skał klastycznych osłony granitoidów w odległości do ok. 1500 m od intruzji. Okruszcowanie jest związane przestrzennie i genetycznie ze strefami przeobrażeń hydrotermalnych (feldspatyzacja, sylifikacja, epidotyzacja, karbonatyzacja, chlorytyzacja, serycytyzacja), występującymi w obrębie i wokół granitowo-porfirowych intruzji. Relacje między okruszcowaniem, waryscyjskim magmatyzmem, intensywnością i charakterem przeobrażeń oraz wiek molibdenitu (303–295 Ma) oznaczony metodą Re–Os jednoznacznie wskazują na pomagmowe hydrotermalne pochodzenie omawianej mineralizacji. Szanse na odkrycie następnego po Myszkowie złoża można wiązać przede wszystkim z brzeżną częścią bloku małopolskiego oraz fragmentem krawędziowej części bloku górnośląskiego w rejonie Mysłowa.

EN

Porphyry Mo–Cu–W mineralization is associated with the boundary zone of the Upper Silesia and Małopolska blocks. It is encountered within Ediacarian and Silurian metasediments, as well as in Ordovician, Silurian and Devonian carbonates and siliciclastics, intruded by granitoids and porphyry dikes. Ore mineralization is represented by chalkopyrite, molibdenite and scheelite forming veinlets, impregnations and disseminations. Investigation of 66kmof cores from 284 prospective drill holes (done till 1992) provided new data representing the distribution of mineralization on a regional scale. Based on the contours of metal average contents, fve prospective areas (Nowa Wieś Żarecka–Myszków–Mrzygłód, excluding Myszków deposit, Żarki–Kotowice, Zawiercie, Pilica and Dolina Będkowska) with porphyry Mo–Cu–W mineralization have been delineated on the Małopolska Block and Mysłów area on the Upper Silesia Block. Formation of ore mineralization was preceded by contact-metasomatic metamorphism (predominantly by biotitisation of granitoids cover extending to 1500 m away from intrusion). Ores are spatially and genetically associated with zones of hydrothermal alteration (feldspathization, silification, epidotization, carbonatization, chloritization, sericitization) developing in and around granitoid and porphyry intrusions. Close spatial and genetic association between mineralization (supported by Re–Os 303–295 Ma ages of molibdenite), Variscan magmatism, alteration, and active Cracow–Lubliniec disslocation system clearly indicates postmagmatic, hydrothermal origin of mineralization. New exploration targets can be found at the border zone of Małopolska and Upper Silesia Block.

Słowa kluczowe

PL

porfirowa mineralizacja Mo–Cu–W; obszary prognostyczne; kontakt bloków małopolskiego i górnośląskiego

EN

porphyry Mo–Cu–W mineralization; prognostic areas; Małopolska and Upper Silesia Block border zone

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 439 (2)
• Strony: 339--353
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Oszczepalski S.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Markowiak M.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

autor

Mikulski S. Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Lasoń K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

autor

Buła Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

autor

Habryn R.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• [1] BANAŚ M., PAULO A., PIEKARSKI K., 1972 — O mineralizacji miedziowej i molibdenowej w rejonie Mrzygłodu. Rudy Met. Nieżelaz., 17: 3–7.
• [2] BUŁA Z., 2000 — Dolny paleozoik Górnego Śląska i Zachodniej Małopolski. Pr. Państw. Inst. Geol., 171: 1–63.
• [3] BUŁA Z., HABRYN R., JACHOWICZ M., MARKOWIAK M., PACZEŚNA J., 2005 — Charakterystyka utworów prekambryjskich i dolnopaleozoicznych oraz przejawów mineralizacji kruszcowej w strefie kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Przew. 76. Zjazdu Pol. Tow. Geol. Rudy k. Rybnika: 171–182. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [4] BUŁA Z. (red.), HABRYN R., KRIEGER W., KUREK S., MARKOWIAK M., WOŹNIAK P., 2002 — Atlas geologiczny paleozoiku bez permu w strefie kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [5] CHAFFEE M. A., EPPINGER R.G., LASOŃ K., ŚLÓSARZ J., PODEMSKI M., 1997 — A geological, alteration, and geochemical model of the Myszków porphyry Cu–Mo deposit, southern Poland. W: Mineral deposits (red. H. Papunen): 851–854. Balkema, Rotterdam.
• [6] DEPCIUCH T., 1971 — Oznaczenie wieku bezwzględnego za pomocą wolumetrycznej odmiany metody K–Ar, stosowanej w Instytucie Geologicznym. Kwart. Geol., 15, 3: 483–496.
• [7] EKIERT F., 1971 — Budowa geologiczna podpermskiego podłoża północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Inst. Geol., 66: 5–77.
• [8] GÓRECKA E., NOWAKOWSKI A., 1979 — Ore deposits associated with acid intrusives and related rocks in the Zawiercie region. W: Research on the genesis zinc-lead deposits of Upper Silesia, Poland. Pr. Inst. Geol., 95: 97–107.
• [9] HABRYN R., MARKOWIAK M., 1994 — Jakość i typy rud złoża Myszków. Przew. 65. Zjazdu Pol. Tow. Geol. Sosnowiec. Pr. Nauk. UŚl., 1431: 202–212.
• [10] HABRYN R., MARKOWIAK M., ŚLÓSARZ J., 1994 — Perspektywy udokumentowania nowego ciała rudnego w kierunku na NW od złoża molibdenowo-wolframowo-miedzowego Myszków. Prz. Geol., 42, 8: 611–614.
• [11] HARAŃCZYK C., 1978 — Mineralizacja polimetaliczna w utworach paleozoicznych wschodniego obrzeżenia GZW. Pr. Inst. Geol., 83: 171–185.
• [12] HARAŃCZYK C., 1980 — Palaeozoic porphyry copper deposits in Poland. SGA Spec. Publ., 1: 89–95.
• [13] HARAŃCZYK C., 1983 — Paragenezy mineralne w złożach krakowidów i ich pokrywy. Rocz. Pol. Tow. Geol., 53, 1–4: 91–126.
• [14] HARAŃCZYK C., GAŁKIEWICZ T., KUREK S., ROGOŻ S., SZOSTEK L., 1980 — Porfirowa i skarnowa mineralizacja z Zawiercia. Część II. Mineralizacja. Rudy Met. Nieżelaz., 25, 12: 558–565.
• [15] JARMOŁOWICZ-SZULC K., 1985 — Badania geochronologiczne K–Ar skał magmowych północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Kwart. Geol., 29: 343–354.
• [16] KARWOWSKI Ł., LASOŃ K., MARKIEWICZ J., TRUSZEL M., 2005 — Geochemiczno-petrologiczne przesłanki Mo–W–Cu mineralizacji typu złóż porfirowych rejonu krakowsko-lublinieckiego. Przew. 76. Zjazdu Pol. Tow. Geol. Rudy k. Rybnika: 75–79. Warszawa.
• [17] KOSZOWSKA E., 2000 — Skarns in Paleozoic rocks from Zawiercie, southern Poland. Pr. Spec. PTMin., 17: 23–26.
• [18] KOSZOWSKA E., WOLSKA A., 2000 — Mineralogical and geochemical study of thermally altered country rocks of granodioritic intrusion in the Będkowska Valley near Kraków (S Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., 70: 261–280.
• [19] LASOŃ K., 1992 — Strefowość mineralizacji polimetalicznej paleozoiku okolic Myszkowa (NE obrzeżenie GZW). Arch. Miner., 48, 1/2: 43–59.
• [20] LASOŃ K., 2003 — Geochemia molibdenowo-wolframowego złoża porfirowego Myszków. Biul. Państw. Inst. Geol., 405: 87–108.
• [21] LASOŃ K., MARKOWIAK M., 2008 — Perspektywy odkrycia ciała rudnego w rejonie Żarki–Kotowice w świetle badań petrograficzno-geochemicznych. Biul. Państ. Inst. Geol., 430: 65–78.
• [22] MARKIEWICZ J., 1998 — Petrografia strefy apikalnej granitoidów mrzygłodzkich. Biul. Państw. Inst. Geol., 382: 5–30.
• [23] MARKIEWICZ J., 2002 — Przejawy kontaktowo-metasomatycznego oddziaływania granitoidowej intruzji mrzygłodzkiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 402: 101–132.
• [24] MARKIEWICZ J., ŚLÓSARZ J., TRUSZEL M., 1993 — Pozycja geologiczna mineralizacji Cu–Mo–W w paleozoiku północno-wchodniego obrzeżenia GZW. Pr. Spec. PTMin., 3: 47–54.
• [25] MARKOWIAK M., 2004 — Barwa skał wendyjskich i jej związek z metamorfizmem. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 61: 31–35.
• [26] MARKOWIAK M., 2005 — Charakterystyka przejawów polimetalicznej mineralizacji kruszcowej w strefie kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Przew. 76. Zjazdu Pol. Tow. Geol. Rudy k. Rybnika: 177–182. Warszawa.
• [27] MARKOWIAK M., PIEKARSKI K., ŚLÓSARZ J., HABRYN R., MARKIEWICZ J., TRUSZEL M., LASOŃ K., JURA D., BADERA J., 1994 — Wyniki badań geologicznch i złożowych paleozoicznego podłoża w obszarze Myszków–Mrzygłód. Przewodnik 65. Zjazdu Pol. Tow. Geol. w Sosnowcu. Pr. Nauk. UŚl., 1431: 173–217.
• [28] MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M., OSZCZEPALSKI S., 2007 — Preliminary results of geochemical and ore-microscopic studies of Mo–Cu mineralization from the Bedkowska Valley near Kraków (Poland). W: Digging deeper (red. J.A. Colin i in.). Procced. Ninth Biennial SGA Meeting, Dublin, 2007: 447–450.
• [29] MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M., OSZCZEPALSKI S., 2008 — Złoto w żyłach kwarcowo-siarczkowych z wiercenia DB-4 (rejon Doliny Będkowskiej, południowa Polska). Biul. Państ. Inst. Geol., 429: 99–112.
• [30] MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M., OSZCZEPALSKI S., STARNAWSKA E., GIRO L., 2009 — Nowe dane o mineralizacji tellurkowej z obszaru kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Prz. Geol., 57, 4: 310.
• [31] MUSZYŃSKI M., 1991 — Żyły mineralne w skałach poddewońskich podłoża monokliny śląsko-krakowskiej. Zesz. Nauk. AGH, 52: 1–129.
• [32] NAWROCKI J., LEWANDOWSKA A., FANNING M., 2007 — Wiek izotopowy a wiek paleomagnetyczny ryodacytów z Zalasu koło Krakowa (S Polska) Prz. Geol., 55, 6: 475–478.
• [33] NIEĆ M., 1988 — Szanse odkrycia złóż rud metali w starszym podłożu paleozoicznym NE obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prz. Geol., 36, 7: 390–395.
• [34] OSZCZEPALSKI S., MARKOWIAK M., BUŁA Z., LASOŃ K., MIKULSKI S., HABRYN R., TRUSZEL M., PAŃCZYK M., SIKORA R., WOŹNIAK P., MUCHA J., WASILEWSKA M., KARWOWSKI Ł., MARKIEWICZ J., WOJCIECHOWSKI A., URBAŃSKI P., SATERNUS A., CUDAK J., BRAŃSKI P., 2008 — Prognoza złożowa podłoża paleozoiczno-prekambryjskiego NE obrzeżenia GZW. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [35] PIEKARSKI K., 1971 — Perspektywy występowania złóż miedziowo-molibdenowych w utworach staropaleozoicznych północno-wchodniego obrzeżenia GZW. Kwart. Geol., 15, 3: 710–711.
• [36] PIEKARSKI K., 1983 — Analiza metalogeniczno-prognostyczna utworów paleozoicznych północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 53: 207–234.
• [37] PIEKARSKI K., 1994a — Ocena wyników poszukiwań złóż polimetalicznych obszaru Pilicy. Prz. Geol., 42, 8: 621–624.
• [38] PIEKARSKI K., 1994b — Ocena wyników poszukiwań złóż rud polimetalicznych w utworach staropaleozoicznych obszaru Zawiercia. Prz. Geol., 42, 8: 615–620.
• [39] PIEKARSKI K., GAJOWIEC B., HABRYN R., KARWASIECKA M., KURBIEL H., ŁUSZCZKIEWICZ A., MARKIEWICZ J., MARKOWIAK M., SIEMIŃSKI A., STĘPNIEWSKI M., TRUSZEL M., 1993 — Dokumentacja geologiczna złoża rud molibdenowo-wolframowo-miedziowych Myszków w kategorii C2. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [40] PODEMSKI M., BUŁA Z., CHAFFEE M. A., CIEŚLA E., EPPINGER R., HABRYN R., KARWOWSKI Ł., LASOŃ K., MARKIEWICZ J., MARKOWIAK M., SNEE L. W., ŚLÓSARZ J., TRUSZEL M., WYBRANIEC S., ŻABA J., 2001 — Palaeozoic porphyry molybdenum-tungsten deposit in the Myszków area, southern Poland. Pol. Geol. Inst. Sp. Papers, 6: 1–87.
• [41] SIATA E. (red.), 2007 — Dokumentacja geologiczna złoża rud molibdenowo-wolframowo-miedziowych w Myszkowie w kategorii C2. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [42] STEIN H.J., MARKOWIAK M., MIKULSKI S.Z., 2005 — Metamorphic to magmatic transition captured at the Myszków Mo–W deposit, southern Poland. W: Mineral deposit research: Meeting the global challange: 833–836. Springer–Verlag, Berlin Heidelberg.
• [43] ŚLÓSARZ J., 1982 — Uwagi o warunkach geologicznych mineralizacji Cu–Mo w paleozoiku okolic Myszkowa. Prz. Geol., 30, 7: 329–335.
• [44] ŚLÓSARZ J., 1988 — Przejawy mineralizacji wolframowej w paleozoiku północno-wschodniego obrzeżenia GZW. Prz. Geol., 36, 7: 387–390.
• [45] ŚLÓSARZ J., 1993 — Główne zespoły paragenetyczne mineralizacji molibdenowej w paleozoiku okolic Myszkowa, ich kontrola i znaczenie rudonośne. Pr. Spec. PTMin., 3: 123–128.
• [46] ŚLÓSARZ J., KARWOWSKI Ł., 1983 — Fizykochemiczne warunki mineralizacji polimetalicznej w utworach paleozoicznych rejonu Myszkowa. Arch. Miner., 30, 1: 93–108.
• [47] TRUSZEL M., KARWOWSKI Ł., 2003 — Skarns and skarn mineralisation in the Cracow–Lubliniec region (Southern Poland). Pr. Spec. PTMin., 23, 2: 175–178.
• [48] TRUSZEL M., KARWOWSKI Ł., LASOŃ K., MARKIEWICZ J., ŻABA J., 2006 — Magmatyzm i metamorfizm strefy tektonicznej Kraków–Lubliniec jako przesłanki występowania złóż polimetalicznych. Biul. Państw. Inst. Geol., 418: 55–103.
• [49] WOŁKOWICZ S. (red.), 1992 — Sprawozdanie z tematu: Badania geologiczno-poszukiwawcze złóż rud Zn–Pb w północnej części regionu śląsko-krakowskiego. Obszar Boronów–Niegowa. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [50] ŻABA J., 1999 — Ewolucja strukturalna utworów dolnopaleozoicznych w strefie granicznej bloków górnośląskiego i małopolskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 166.
• [51] ŻELAŹNIEWICZ A., PAŃCZYK M., NAWROCKI J., FANNING M., 2008 — A Carboniferous/Permian, calc-alkaline, I-type granodiorite from the Małopolska Block, Southern Poland: implications from geochemical and U–Pb zircon age data. Geol. Quart., 52, 4: 301–308.

Uwagi

PL

Artykuł w Część 5, Złoża metali