Protection and Revalorisation of Public Spaces in the Historic Centre of Wieliczka in the First Two Decades of the 21st Century

• Autorzy: Chrząszczewski Jacek

Identyfikatory

DOI

10.35784/odk.3741

Warianty tytułu

PL

Ochrona i rewaloryzacja przestrzeni publicznych w historycznym centrum Wieliczki w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The town of Wieliczka was founded around a salt mine, which is now a UNESCO World Heritage Site visited by millions of tourists. Due to its geological structure and mining activities, the area was at risk of sinkholes. The subsidence hazard was eliminated by underground mining safety works. Over the centuries, the development of the town has been documented by historical maps, engravings and photographs, which are now valuable iconographic sources in conservation efforts. In 1977, the urban layout of the centre of Wieliczka was entered in the register of historical monuments. A local spatial development plan was adopted for the area in 2010. During the first two decades of the 21st century, a number of investments have been made in Wieliczka that have improved the appearance of the historic town, making its public spaces more welcoming to residents and visitors.

PL

Miasto Wieliczka założono wokół kopalni soli, która jest obecnie miejscem światowego dziedzictwa UNESCO, zwiedzanym przez miliony turystów. Ze względu na jego budowę geologiczną i działalność górniczą, teren ten był zagrożony zapadliskami. Zagrożenie osiadaniem zostało zlikwidowane dzięki podziemnym górniczym robotom zabezpieczającym. Przez wieki rozwój miasta był dokumentowany historycznymi mapami, rycinami i fotografiami, które obecnie są cennymi źródłami ikonograficznymi w działaniach konserwatorskich. W 1977 r. układ urbanistyczny centrum Wieliczki został wpisany do rejestru zabytków. W r. 2010 dla tego obszaru uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W ciągu pierwszego dwudziestolecia XXI wieku przeprowadzono w Wieliczce szereg inwestycji, które poprawiły wygląd historycznego miasta, czyniąc jego przestrzenie publiczne bardziej przyjaznymi dla mieszkańców i zwiedzających.

Słowa kluczowe

EN

urban development; townscape iconography; restoration of monuments; revalorisation of public spaces

PL

rozwój urbanistyczny; ikonografia miasta; restauracja zabytków; rewaloryzacja przestrzeni publicznych

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 18
• Strony: 83--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., fig.

Twórcy

autor

Chrząszczewski Jacek

• Cracov Saltworks Museum in Wieliczka

• https://orcid.org/0000-0003-3581-1922

Bibliografia

• 1. Beiersdorf, Z., & Krasnowolski, B., Spatial development from the granting of the town’s charter up to the present day. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (pp. 14-17). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow, 2015, pp. 14-17.
• 2. Brudnik, K., Gonet, A., Przybyło, J., Stryczek, S., Wolańska, A. (eds.). Kopalnia Soli „Wieliczka”. Natura i technika. Ratowanie zabytku. Wieliczka: Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna Sp. z o.o., 2017.
• 3. Charkot, J., & Gawroński, W., Dzieje szybu Regis. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 28, 7-30. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, 2012, pp. 7-30.
• 4. Chrząszczewski, J., Wybrane inwestycje górnicze i budowlane, prace konserwatorskie i restauratorskie oraz badania archeologiczne w Wieliczce w ostatniej dekadzie XX wieku i pierwszej dekadzie XXI wieku,[in:] Renowacje i Zabytki, 1(41), pp. 32-59.
• 5. Chrząszczewski, J., Rewaloryzacja starego miasta i kopalni soli w Wieliczce w latach 1990-2015. [in:] E. Węcławowicz-Gyurkovich & E. Waszczyszyn (eds.), Przeszłość dla przyszłości, Vol. 4, Monografia 501, seria Architektura, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskie, 2015, pp. 15-23.
• 6. Jodłowski, A., Początki osadnictwa na terenie Wieliczki. [in:] S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980). Kraków: Oficyna Cracovia, 1990, pp. 39-59.
• 7. Jodłowski, A., The early-medieval settlement (prior to the granting of the town’s charter) from the 11th-13th centuries,[in:] R. Czaja (ed.), Historical Atlas of Polish Towns, Z. Noga (ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland, Z. Noga (ed.), Fasc. 3, Wieliczka, Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow, 2015.
• 8. Krasnowolski, B., Old maps and images of Wieliczka, [in:] R. Czaja (ed.), Historical Atlas of Polish Towns, Z. Noga (ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland, Z. Noga (ed.), Fasc. 3, Wieliczka, Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow, 2015, pp.18-20.
• 9. Krzysztofek, D., & Fraś, J., Tajemnice Rynku Górnego w Wieliczce, Gazeta Muzealna – Miesięcznik Muzeum Żup Krakowskich, 84, II, [in:] Panorama Powiatu Wielickiego, 6(211), 2010.
• 10. Krzysztofek, D., Przemiany w urbanistyce Wieliczki w latach 1772-1918, Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 27, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, 2011, pp. 37-75.
• 11. Kurowski, R., & Wiewiórka, J., Środowisko geograficzne Kotliny Wielickiej, [in:] S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), Kraków: Oficyna Cracovia, 1990, pp.21-37.
• 12. Międzobrodzka, M., & Krokosz, P., Górnicza Wieliczka. Przewodnik po mieście. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, 2013.
• 13. Noga, Z., The natural environment, [in:] R. Czaja (ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland, Z. Noga (ed.), Fasc. 3, Wieliczka, Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow, 2015, p. 14.
• 14. Ochniak-Dudek, K., Przemiany otoczenia nadszybia szybu Daniłowicza i Parku Kingi w Wieliczce. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 30, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, 2015, pp.7-32.
• 15. Ochniak, K., Architektura historycznych nadszybi w Wieliczce, Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 23, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, 2015, pp.109-139.
• 16. Piotrowicz, J., Dzieje miasta Wieliczki w wiekach średnich, [in:] S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), Kraków: Oficyna Cracovia, 1990, pp.61-124.
• 17. Pająk, K., Wieliczka, stare miasto górnicze, Zarys monograficzny, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1968.
• 18. Seykotta, M. A. (1863). Rękopisy do dziejów Wieliczki M. A. Seykotty (2965 IV T.2 Rkps), Biblioteka Książąt Czartoryskich, Kraków, Poland, 1863.
• 19. Uchwała Nr XLVI/763/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka – obszar „A” (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego z 2010 r. Nr 662, poz. 5505, z późn. zm.) http://www.wieliczka.e-mpzp.pl/teksty/xlvi_763_2010.pdf
• 20. UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). World Heritage List. Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines. Retrieved January 6, 2023, from https://whc.unesco.org/en/list/32
• 21. Wieliczka - Oficjalny Portal Miasta. (2014, June 20). Strona główna. Malowidło 3D Solny Świat. Malowidło uliczne 3D (3D street art) w Wieliczce. https://www.wieliczka.eu/pl/201548/0/malowidlo-3d-solny-swiat.html
• 22. Wieliczka Salt Mine. (2020, January 8). The „Wieliczka” Salt Mine. Knowledge mine. From the Life of the Company. The Mine sums up 2019. Added on: 08.01.2020. https://www.wieliczka-saltmine.com/knowledge-mine/the-mine-sums-up-2019-rjxt

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).