Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim przy budowie koszar w Kamieńcu Podolskim - uwagi inżyniera budownictwa

• Autorzy: Opyrchał Leszek

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.23.006.17409

Warianty tytułu

EN

The dispute between Hilary Szpilowski and Stanisław Zawadzki during the construction of the barracks in Kamieniec Podolski - remarks of a civil engineer

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Kamieniec Podolski was the most important fortress of the Polish Republic, defending its southeastern border. Unfortunately, there were no barracks for soldiers in the fortress. Therefore, in the 1780s, their construction began. The project of Jan de Witte, an experienced and distinguished fortifier of the Kamieniec fortress, was rejected, and a new project was commissioned to a young but talented designer, Stanisław Zawadzki (1743-1806). He designed a five-wing building on a square plan, with a central wing that divided the interior into two courtyards. The building was first approved by the Polish king, Stanisław August Poniatowski, and only then they began to look for a site where it could be built. Unfortunately, it was not possible to find a suitable site, which was the reason for changing the location of the barracks several times. The construction of the barracks was entrusted to Hilary Szpilowski (1753-1827), who found many errors in the project. Zawadzki’s rare visits made necessary consultations impossible and forced Szpilowski to take independent decisions regarding changes in the building design. The Committee of the Military Department of the Perpetual Council rejected all of Szpilowski’s allegations. In this article, a detailed analysis of the solutions introduced at that time was carried out based on the preserved site maps and design drawings. It was shown that the project contained serious errors, especially the mismatch with the existing terrain, which generated a gigantic scope of earthworks, a lack of water supply and sewage disposal, and the lack of a tie beam reinforcing the building. Therefore, contrary to the opinion of the Committee of the Military Department of the Perpetual Council, the entire blame for the poorly designed barracks building and the resulting problems during construction should be placed on Stanisław Zawadzki, not Hilary Szpilowski.

Słowa kluczowe

PL

Kamieniec Podolski; Szpilowski Hilary; Zawadzki Stanisław; koszary kamienieckie

EN

Kamieniec Podolski; Szpilowski Hilary; Zawadzki Stanisław; Kamieniec Podolski barracks

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, nr 1
• Strony: 81--106
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., il. kolor., 1 fot., mapy

Twórcy

autor

Opyrchał Leszek

• https://orcid.org/0000-0001-7585-843X

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Archiwum Główne Akt Dawnych [AGAD], Archiwum Skarbu Koronnego [ASK], sygn. 86/106, cyt. za: R. Mączyński, Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura” 2014, t. 2, s. 230-232, 233-234, 237-246, 247-249, 250.
• Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]:
• - Archiwum Sanguszków [AS]: sygn. 689, t. 5-6, cyt. za: R. Mączyński, Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura” 2014, t. 2, s. 221-225, 227-230, 232-233, 249-250;
• - Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów [AMCh], sygn. 1129; cyt. za: R. Mączyński, Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura” 2014, t. 2, s. 225-227, 234-237, 246-247, 249.
• Biblioteka Książąt Czartoryskich Czartoryskich w Krakowie [BCzart]; sygn. 2654, cyt. za: R. Mączyński, Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura” 2014, t. 2, s. 250-253.
• Biblioteka Narodowa w Warszawie [BN]: sygn. F.12927/IV A, dostęp on-line: polona.pl/item/widok-ogolny-kamienca-podolskiego-z-zamku,MTU1MjM5MjM [dostęp 6.12.2021]; sygn. Poczt.14886, dostęp on-line: polona.pl/item/kamieniec-pod-widok-miasta-ze-wschodniej-strony-kamenec-podol-ski-vid-goroda-s,NzY0Nzcz/0 [dostęp 6.12.2021]; sygn. Poczt.14883, dostęp on-line: polona.pl/item/kamieniec-pod-widok-miasta-z-polnocnej-strony-kamenec-podol-ski-vid-goroda-sw,NzM5MTUz [dostęp 6.12.2021]; sygn. ZZK 1323, dostęp on-line: polona.pl/item/plan-von-kamieniec-in-podolien, MzQ0MjI1OTU [dostęp 25.07.2022].
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie [BUW], sygn. 8407, 9706, 9707, 9708, 9080.
• Rossijskij gosudarstvennyj voenno-istoričeskij arhiv (Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczno-Wojskowe w Moskwie) [RGWIA], sygn. f. 349, op. 17, d. 597, 599, 613, 627, 671, 685, 691, 725, 731.
• Literatura przedmiotu
• Antoni J. [pseud. J. Rolle], Zameczki podolskie na kresach multańskich, t. 1, Kamieniec na Smotryczem, Warszawa, Kraków 1880.
• Bania Z., Wiraszka M., Kamieniec Podolski, miasto-legenda, Warszawa 2001.
• Bochenek R.H., 1000 słów o inżynierii i fortyfikacjach, Warszawa 1980.
• Cholewiński Ł., Twierdza Kamieniec Podolski w latach 1788-1793, [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy, t. 2, red. M. Trąbski, Częstochowa 2018, s. 219-258.
• Dz.U. 2019, poz. 2311, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach.
• Dz.U. 2003, Nr 47 poz. 401, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.
• Falinowska-Gradowska A., Brühl Henryk von, [w:] Słownik biograficzny historii Polski, t. 1, A-K, red. J. Chodera, F. Kiryk, Wrocław, Warszawa, Kraków 2005, s. 161-162.
• Fenna D., Jednostki miar. Leksykon, Warszawa 2004.
• Getka-Kenig M., Szpilowski Hilary, PSB t. 49, s. 1-4.
• Hiż S., Zarys życia i twórczości Hilarego Szpilowskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1954, t. 16, nr 3, s. 335-339.
• Hornung Z., Jan de Witte architekt kościoła Dominikanów we Lwowie, Warszawa 1995.
• Janczykowski J., O potrzebie badań fortyfikacji Kamieńca Podolskiego, [w] Kamieniec Podolski. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 1, red. F. Kiryk, Kraków 2000, s. 309-317.
• Kantecki K., Szkice i opowiadania, Poznań 1883.
• Kosk H.P., Generalicja polska, t. 2, M-Ż, Pruszków 2001.
• Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieki, Kraków 2008.
• Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
• Machynia M.. Srzednicki C., Wojsko koronne. Artyleria i wojska inżynierskie. Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, 1777-1794. Spisy, Kraków 1999.
• Mączyński R., Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura” 2014, t. 2, s. 145-254, DOI 10.12775/SZiK.2014.005.
• Malinowska I., Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953.
• Narkiewicz A., Szpital Wojskowy w Kamieńcu opisany przez dr Aleksandra Narkiewicza, Warszawa 1865 [odbitka z: „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego, Warszawskiego” ser. 4, 1865, t. 7, s. 41-71.
• Opyrchał L., Rękopiśmienne plany i ryciny twierdzy Kamieniec Podolski, Warszawa 2019.
• Piwoński J., Mury, które broniły Krakowa, Kraków 1986.
• Plamenic’ka O., Castrum Camenecensis Fortecâ Kam`ânec’, Kam`ânec’-Podìls’kij 2012.
• Zahorski A., Komarzewski Jan Bapysta, PSB t. 13, s. 380-383.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).