Złoża antropogeniczne w wielkopolskich kopalniach węgla brunatnego – aktualny stan badań

• Autorzy: Widera M. , Szczurek M.

Identyfikatory

DOI

10.2478/gospo-2014-0001

Warianty tytułu

EN

Anthropogenic mineral deposits in Wielkopolska lignite mines – current state of research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy tej przedstawiono aktualny stan badań, tworzenia i wykorzystania złóż antropogenicznych w dwóch istniejących wielkopolskich kopalniach węgla brunatnego, tj. PAK KWB Konin S.A. i PAK KWB Adamów S.A. Oczywiście w złożach antropogenicznych składowano tzw. kopaliny towarzyszące, które wydobyto przy okazji eksploatacji węgla brunatnego będącego kopaliną główną. Badaniom poddano tylko te złoża antropogeniczne, w których zgromadzono kopaliny w ilości wyrażonej w tysiącach metrów sześciennych. W kopalni Konin są to następujące złoża antropogeniczne: Honoratka, Kleczew i Bilczew. W złożu Honoratka odłożono neogeńskie iły i piaski, a w złożu Kleczew wyłącznie neogeńskie iły. Kopaliny z obu wymienionych złóż służą do produkcji ceramiki budowlanej w cegielni ,,Honoratka-Wienerberger”. Z kolei w złożu Bilczew odłożono czwartorzędowe piaski, które obecnie nie są wykorzystywane. W przypadku kopalni Adamów można mówić o dwóch małych złożach antropogenicznych, tj. Janiszew i Władysławów. W złożu Janiszew znajdują się iły neogeńskie, które do 2007 roku wykorzystywała cegielnia w Wieleninie. Natomiast w złożu Władysławów odłożono czwartorzędowe piaski i żwiry. W czasie prowadzenia badań terenowych, we wrześniu 2012 roku, złoże to było eksploatowane. Łącznie w złożach antropogenicznych w kopalni Konin znajduje się ponad 3,36 mln m³ iłów i 0,64 mln m³ piasków neogeńskich, a także 0,7 mln m³ piasków czwartorzędowych. Natomiast w kopalni Adamów, w sąsiedztwie odkrywek, zgromadzono ponad 18 tys. m³ iłów neogeńskich i mniej niż 12 tys. m³ czwartorzędowych piasków i żwirów. Dlatego ze względu na duże zasoby kopalin towarzyszących zaleca się tworzenie złóż antropogenicznych przez kopalnie węgla brunatnego. Niemniej jednak powinien zostać uregulowany ich status prawny oraz stworzone odpowiednie zachęty finansowe.

EN

This paper presents the current state of the formation and use of anthropogenic mineral deposits in both of the existing Wielkopolska lignite mines PAK Konin Lignite Mine JSC and PAK Adamów Lignite Mine JSC. The so-called accompanying mineral commodities, being exploited by way of lignite extraction, have been stored in anthropogenic mineral deposits. This study involved only the anthropogenic deposits, which collected accompanying minerals in amounts expressed in thousands of cubic meters. In the Konin lignite mine, anthropogenic mineral deposits are as follows: Honoratka, Kleczew, and Bilczew. Both Neogene clays and sands accumulated in the Honoratka deposit, while in the Kleczew deposit only Neogene clays can be found. Minerals from both of these deposits are used for the production of building ceramics in the brickyard “Honoratka-Wienerberger”. Currently, in the deposit Bilczew the Quaternary sands are not used. The Adamów lignite mine features two small anthropogenic deposits Janiszew and Władysławów. In the Janiszew deposit, Neogene clays have been identified which, until 2007, were used by the brickyard in Wielenin. However, in the Władysławów deposit the Quaternary sands and gravels are present. During the field research for this study (in September 2012), the Władysławów deposit was undergoing exploitation. In total, more than 3.36 million cubic meters of Neogene clays and 0.64 million cubic meters of Neogene sands were indicated. In addition, 0.7 million cubic meters of Quaternary sands were present in anthropogenic deposits in the Konin lignite mine. In contrast, the Adamów lignite mine has only collected some 18,000 cubic meters of Neogene clays and less than 12,000 cubic meters of Quaternary sands and gravels. Due to the large reserves of accompanying minerals, this study has concluded that it is recommendable to build anthropogenic mineral deposits by the lignite mines. Nevertheless, the mineral deposits legal status should be regulated and appropriate financial incentives established.

Słowa kluczowe

PL

złoża antropogeniczne; kopalina towarzysząca; piaski; iły; produkcja ceramiki

EN

anthropogenic mineral deposits; accompanying mineral commodity; sands; clays; ceramic production

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 30, z. 1
• Strony: 21--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Widera M.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geologii, Poznań

autor

Szczurek M.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geologii, Poznań

Bibliografia

• [1] Galos, K. 2004. The influence of mineral commodities coming from wastes on industrial mineral markets in Poland. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 20(4), s. 21–36.
• [2] Galos i in. 2009 – Galos, K., Hycnar, E., Lewicka, E., Ratajczak, T., Szlugaj, J., Wyszomirski, P. 2009. Mineralne surowce odpadowe z górnictwa i przeróbki kopalin. [W:] Ney R. red. Surowce mineralne Polski. Mineralne surowce odpadowe. Kraków: Wydawnictwo IGSMiE PAN, s. 41–138.
• [3] Galos, K. i Kot-Niewiadomska, A. 2012.Możliwości i perspektywy stosowania surowców ilastych z kopalń węgla brunatnego. Górnictwo Odkrywkowe 53(1–2), s. 15–19.
• [4] Gradecki, D. 1997. Kopaliny towarzyszące złożom węgla brunatnego w rejonie konińskim. Górnictwo Odkrywkowe 39(1–2), s. 3–8.
• [5] Grzeszczyk, R. i Jachna-Filipczuk, G. 1999.Wykorzystanie kopalin towarzyszących w KWB Adamów. Górnictwo Odkrywkowe 41(1), s. 11–18.
• [6] Iwanicka, A. i Mazur J., 1960. Iły poznańskie na obszarze złoża Adamów. PoltegorWrocław: Zeszyty Problemowe 15, s. 12.
• [7] Jachna-Filipczuk, G. 2004. Dodatek do dokumentacji geologicznej złoża węgla brunatnego Władysławów w kat. C1. Turek: Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. w Turku, 21 s.
• [8] Jachna-Filipczuk i in. 2001 – Jachna-Filipczuk, G., Mazurek, S., Widera, M. 2001. Wykorzystanie kopalin towarzyszących w KWB Konin S.A. i KWB Adamów S.A. Górnictwo Odkrywkowe 43(2–3), s. 107–121.
• [9] Kokesz, Z. i Mucha, J. 1996. Dokumentowanie złóż antropogenicznych na przykładzie zwału kamienia wapiennego KCW Kujawy – złoże Bielawy. Górnictwo Odkrywkowe 38(3), s. 65–77.
• [10] Kozula, R. 2001. Dodatek do dokumentacji geologicznej złoża węgla brunatnego Drzewce – Pole Bilczew w kat. C2. Wrocław: Proxima, 21 s.
• [11] Kuhl, J. 1958. Skały ilaste towarzyszące weglom brunatnym w Koninie i możliwości ich wykorzystania. Materiały Budowlane 13(1), s. 2–3.
• [12] Markowiak, R. 1967. Opracowanie wyników badań kopalin towarzyszących w odkrywce węgla brunatnego Adamów. Wrocław: Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu, 19 s.
• [13] Mazur, J. 1959. Iły na obszarze złóż węgla brunatnego w rejonie Konina. Ich zasoby i możliwości wykorzystania w przemyśle ceramicznym. Węgiel Brunatny 1(1), s. 18–26.
• [14] Nieć, M. 1994. Kopaliny towarzyszące. Przegląd Geologiczny 42(5), s. 330–334.
• [15] Nieć, M. 1999. Złoża antropogeniczne. Przegląd Geologiczny 47(1), s. 93–98.
• [16] Nieć, M. 2010. Kopaliny towarzyszące i złoża antropogeniczne. Problemy definicji i wykorzystania. Górnictwo Odkrywkowe 51(2), s. 5–11.
• [17] Nieć, M. i Uberman, R. 1995. Zwały jako antropogeniczne złoża wtórne. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 11(3), s. 395–402.
• [18] Pietraszewski, A. 2012. Polskie górnictwo węgla brunatnego – 2011. Węgiel Brunatny 79. [Online] Dostępne w: http://www.ppwb.org.pl/wb/79/14.php [Dostęp: 23 stycznia 2014].
• [19] Rybicki, S. i Kłapyta, Z. 1973. Charakterystyka litologiczna i skład mineralny iłów poznańskich w rejonie Turka. Przegląd Geologiczny 24(4), s. 199–202.
• [20] Sałaciński, R. 2006. Złoża antropogeniczne – problemy praktyczne i prawne. Górnictwo Odkrywkowe 48(1–2), s. 25–28.
• [21] Szamałek, K. 2001. Kopaliny towarzyszące – wydobywanie, składowanie i zbywanie w świetle obowiązującego prawa. Górnictwo Odkrywkowe 43(2–3), s. 1–9.
• [22] Szuflicki i in. red. 2012 – Szuflicki,M., Malon, A., Tymiński,M. red. 2012. Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2011 r. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 447 s.
• [23] Uberman, R. 2012. Złoża antropogeniczne – problem wirtualny czy realny? Górnictwo Odkrywkowe 53(1–2), s. 5–8.
• [24] Uberman i in. 2012 – Uberman, R., Uberman, R., Naworyta, W. 2012. Wartość złóż antropogenicznych i metody ich wyceny. Górnictwo Odkrywkowe 53(1–2), s. 20–24.
• [25] Widera, M. 2001a. Występowanie i zagospodarowanie kopalin towarzyszących w wielkopolskich odkrywkach węgla brunatnego. Streszczenia Referatów Poznańskiego Oddziału PTG 10, s. 61–82.
• [26] Widera, M. 2001b. Geologiczno-górnicze warunki zalegania kopalin w wielkopolskich odkrywkach węgla brunatnego. Górnictwo Odkrywkowe 43(2–3), s. 91–106.
• [27] Widera, M. 2007. Litostratygrafia i paleotektonika kenozoiku podplejstoceńskiego Wielkopolski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 224 s.
• [28] Widera, M. 2012. Fluwialna geneza ogniwa wielkopolskiego na podstawie danych z obszaru środkowej Polski. Górnictwo Odkrywkowe 53(1–2), s. 109–118.
• [29] Widera, M. 2013. Sand- and mud-filled fluvial palaeochannels in the Wielkopolska Member of the Neogene Poznań Formation, central Poland. Annales Societatis Geologorum Poloniae 83(1), s. 19–28.
• [30] Wiśniewski,W. 1999. Zagospodarowanie kopalin towarzyszących w górnictwie odkrywkowym. Węgiel Brunatny 2, s. 37–39.
• [31] Wyrwicki, R. 2002. Kopalina główna, towarzysząca a współkopalina. Górnictwo Odkrywkowe 44(2–3), s. 32–33.
• [32] Wyszomirski, P. i Gaweł, A. 1999. Badania nad modyfikacją chemiczną kopaliny ilastej z KWB Adamów w aspekcie kompleksowego jej wykorzystania. Górnictwo Odkrywkowe 41(1), s. 28–38.