Zmiany znaków na XX-wiecznych mapach topograficznych w skali 1:100 000

• Autorzy: Kuna J.

Warianty tytułu

EN

Symbol changes on 20th century topographic maps in 1:100 000

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł jest próbą przedstawienia zmian zakresu treści wybranych XX-wiecznych map topograficznych w skali 1:100 000 obejmujących Lublin oraz zmian formy graficznej znaków z uwzględnieniem różnic semantycznych i stosowanych zmiennych graficznych.

EN

The 20th century was a time of change in the concept of topographic map design. The article focuses on analysis related to the influence of 20th century technological changes in the graphic form of symbols applied on topographic maps, using maps in the scale of 1:100 000 as examples. The choice of maps was dictated by availability and representativness for the 20th century Polish territory. The following maps presenting the region of Lublin and its surroundings have been analyzed: Karte des westlichen Rufllands by the Prussian Royal Geodesy Service from the end of 19th and the beginning of 20th century, the tactical map of Poland by the Military Geographical Institute from the 1930s, a topographic map in the "GUGiK-1980" projection from the 1980s and the topographic map of Poland by the General Staff of the Polish Armed Forces -the tourist edition from the 1990s (fig. 1). The Prussian map from World War I was printed using lithography. The late maps by the Military Geographical Institute made in the 1930s are one of the most beautiful works of the "offset revolution". The maps by the Head Office of Geodesy and Cartography (GUGiK) are the civil version of military maps which were classified as secred in the times of the People's Republic of Poland (before 1990). The map by the General Staff of the Polish Armed Forces was made at the time when Polish cartography was on the verge of the computerization era. During the past century, there occurred changes in both the contents of maps and its classification, as well as in the form of cartographic symbols. The ten¬dency to define notions and classify topographic objects in better detail has become clearly apparent. The most changes occurred in the methods of clas¬sification of transport contents, a little less in the remaining anthropogenic elements, and the least - in classification of natural elements. Graphic construction of symbols indirectly points to the technological process of map design and publication. Symbols on one- and two-color maps were designed differently than the symbols on multicolor maps. In the first half of 20th century, limited possibilities of color usage influenced bigger diversification of symbols' shapes and sizes. In the beginning of 20th century, image signs or image-symbolic signs constituted a large percentage of symbols applied on maps, whereas by the end of 20th century - symbolic and geometrical signs were most dominant. Therefore we witness a growing level of abstraction of maps as depictions of geographical space.

Słowa kluczowe

PL

mapa topograficzna; semantyka kartograficzna; zmienne graficzne

EN

topographic map; cartographic semantics; graphic variables

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 46, nr 1
• Strony: 47--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., tab.

Twórcy

autor

Kuna J.

• Zakład Kartografii i Geomatyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Boczarow M.K., 1966, Osnowy teorii projektirowanija sistiem kartograficzeskich znaków. Moskwa: Izdatielswo Niedra.
• Grygorenko W., 1973, Liczbowe kryteria oceny wartości obrazu kartograficznego. „Polski Przegl. Kartogr." T. 5, nr 3, s. 117-126.
• Halbhuber W., 1941, Bildliche Darstellung der Kartenziechen in den amtlichen deutschen Karten. Gotha: Justus Perthes.
• Krassowski B., 1973, Polska kartografia wojskowa w latach 1918-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON.
• Kuna J., 2012, Problem uwspółcześnienia formy prezentacji dawnych map. Praca magisterska. Lublin: Zakład Kartografii i Geomatyki UMCS.
• Łukasiewicz G., 2013, Ewolucja sygnatury wiatraka od młyna wiatrowego do współczesnej turbiny (elektrowni) wiatrowej- poster. XXVII Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii: Dawne mapy jako źródła w badaniach geograficznych i historycznych, Lublin 19-21 września 2013.
• Medyńska-Gulij B., Lorek D., 2008, Pruskie mapy topograficzne dla Wielkopolski do 1803 roku. „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią" Seria A- Geografia Fizyczna, T. 59, s. 29-42.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2012, Rola GIS w ocenie historycznych opracowań kartograficznych na przykładzie Wyżyny Częstochowskiej. W: Źródła kartograficzne w badaniach krajobrazu kulturowego, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego" Nr 16, s. 116-135.
• Nieścioruk K., 2006, Metodyczne aspekty kartograficznej analizy i oceny dawnych planów miast na przykładzie planu Lublina z 1716 roku C. d'Örkena. Praca doktorska. Lublin: Zakład Kartografii UMCS.
• Opracowanie i przygotowanie do reprodukcji map topograficznych 1:25 000, 1:50 000 i 1:100 000. 1990. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego.
• Ostrowski W., 2008, Semiotyczne podstawy projektowania map topograficznych - na przykładzie prezentacji zabudowy. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
• Ostrowski W., Kowalski P, 2006, Redakcja i reprodukcja map. W: J. Pasławski, red., Wprowadzenie do kartografii i topografii. Warszawa: Nowa Era, s. 330-356.
• Piątkowski F., 1953, Kartografia i reprodukcja kartograficzna. Warszawa: PPWK.
• Plit J., 2013, Analizy geograficzne i historyczne dawnych map. W: Dawne mapy jako źródła w badaniach geograficznych i historycznych. XXVII Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii, Lublin 19-21 września 2013. Streszczenia referatów i komunikatów. Lublin: IHN PAN, ZKiG UMCS, s. 10-11.
• Przepisy podstawowe o sporządzaniu map wojskowych i opisu wojskowo-geograficznego, 1929. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych.
• Ratajski L., 1977, Straty i zyski informacji w przekazie kartograficznym. „Polski Przegl. Kartogr." T. 9, nr3,s. 97-104.
• Siwek J., 2006, Mapy topograficzne. W: J. Pasławski, red., Wprowadzenie do kartografii i topografii. Warszawa: Nowa Era, s. 235-290.
• Szady B., 2008, Zastosowanie systemów informacji geograficznej w geografii historycznej. „Polski Przegl. Kartogr" T. 40, nr 3, s. 279-283.
• Terenoznawstwo, 1965. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego 356/65.
• Walczak W., 1946, Znaki topograficzne stosowane najczęściej na mapach polskich Wojsk. Instytutu Geograf, oraz najważniejsze znaki na mapach byłych zaborców. Kraków: Wiedza - Zawód - Kultura.
• Wojskowa mapa topograficzna w skali 1:50 000 -opracowanie i przygotowanie do wydania - instrukcja, 2011. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego 5/7/2011.
• Znaki topograficzne i objaśnienia map wojskowych 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1949, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego.
• Strony internetowe
• www.geoforum.pl - Sobczyński E., Wojsko: W PRL: WZKart.
• www.geoforum.pl - Sobczyński E., Wojsko: W PRL: konferencje służb Ukł. Warszawskiego.
• hGIS.cartoninjas.net - portal udostępniający mapy WIG online.
• www.igrek.amzp.pl - internetowe archiwum Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej.
• www.mapywig.org/ - internetowe Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919-1939.
• www.mapy.eksploracja.pl/viewpage.php?page_id=24 - mapy Reymanna na stronie Archiwalne Mapy Pomorza Gdańskiego.
• http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=828&from=FBC - mapy Reymanna w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych.
• Mapy
• 1. Karte des westlichen Rußlands, 1:100 000, ark. L 36 Lublin Nord, 1897; ark. L 37 Lublin Sud, 1915, Berlin: Königlich Preußische Landesaufnahme (źródło: www.igrek.amzp.pl).
• 2. Spezialkarte der Österreichisch-Ungarisch Monarchie, 1:75 000, ark. ZONE 1 KOL XXVII Czerniejów, 1912, ark. ZONE A KOL XXVII Lublin und Lubartów, 1915, Wien: K.u.k. Militärgeographisches Institut (źródło: www.igrek.amzp.pl).
• 3. Новая Топографическая Карта Западной России (Nowaja topograficzeskaja karta zapadnoj Rossii), 1:84 000, ark. XXVII 12, 1914; ark. XXVI 12 Люблин, 1916 (źródło: www.igrek.amzp.pl).
• 4. Генеральный Штаб РККА (Gieneralnyj Sztab RKKA), 1:100 000, ark. M-34-34 Люблин, 1936, Москва: Генеральный Штаб Paбоче-Крестьянской Красной Армии (źródło: www.igrek.amzp.pl)
• 5. Mapa taktyczna Polski, 1:100 000, ark. pas 43 słup 35 Lublin Północ, 1936; ark. pas 44 słup 35 Lublin Południe, 1937, Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny (źródło: www.igrek.amzp.pl).
• 6. Mapa topograficzna Polski, 1:100 000, ark. 84.14.1 Lublin, ark. 84.14.2 Świdnik, ark. 84.14.3 Kraśnik, ark. 84.14.4 Krasnystaw, Warszawa: GUGiK, 1982 (źródło: WMS Geoportal.gov.pl).
• 7. Mapa topograficzna Polski- wydanie turystyczne, 1:100 000, ark. M-34-33/34 Lublin, Warszawa: Oddział Topograficzny Sztabu Gen. WP - PPGK -WZKart, 1999.