Postawy proekologiczne społeczności małego miasta (Murowana Goślina, Wielkopolska)

• Autorzy: Cichoń Małgorzata

Warianty tytułu

EN

The pro‐ecological attitudes of a small‐town community (Murowana Goślina, Wielkopolska)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od wielu lat ekolodzy i badacze zastanawiają się jak uświadamiać, edukować oraz kształtować postawy proekologiczne Polaków. Jeśli przyjmiemy, że postawa ekologiczna to określone, świadomie i z przekonaniem powtarzalne działania, zgodnie, z którymi człowiek czuje i myśli, w odniesieniu do wybranych miejsc i obszarów z własnego otoczenia (Cichoń, Rosik, w druku), to odpowiednio ukierunkowana edukacja ekologiczna powinna dokonywać zmian przede wszystkim w zakresie wiedzy, zrozumienia, zainteresowania, przekonania, odpowiedzialności i działania. Za determinanty świadomego postępowania P.A. Bell i in. (2004) uznają wartości. Dla społeczności miast najbardziej wartościowe są obiekty, zdarzenia i miejsca ukierunkowane na użyteczność, czyli zdolność określonego obiektu do zaspokojenia potrzeb człowieka, jego bezpieczeństwa, czy przyjemności. Ważniejsza czasami jest trasa szybkiego ruchu, niż stan czystości najbliższego jeziora. Wśród mieszkańców miast brakuje podejścia afirmacyjnego (Kowalik, 2006), zakładającego, że walory środowiskowe miejsca zamieszkania mogą być wartością samą w sobie. W hierarchii wartości elementy biotyczne i abiotyczne przyrody są dla społeczności miast na ostatnim miejscu, co prowadzi do tego, że działania proekologiczne większości Polaków nie są świadome. Obojętny stosunek do środowiska geograficznego skutkuje brakiem przestrzegania zasad ochrony najbliższego otoczenia i stopniową dewastacją zasobów przyrodniczych. Szczególnie niepokojące jest podejście młodego pokolenia do przyrody (Komorowska, 2000), które nie uwzględnia znaczenia środowiska geograficznego w rozwoju swojego miejsca zamieszkania. Brak możliwości kąpieli w czystych wodach jeziora nie mobilizuje do efektywnego działania i zmiany stylu życia, a jedynie do walki o budowę basenu. Konsumpcyjny model życia ogranicza potrzebę współodpowiedzialności za przyrodę. Według M. Pietras i U. Mygi‐Piątek (2005) niektóre publiczne miejsca i elementy przestrzeni miejskiej wzbudzają wręcz negatywne uczucia np. poczucie zagrożenia, zagubienia czy niesmaku. Nawet, jeśli w najbliższym otoczeniu jest wiele zaniedbanych miejsc publicznych, to dopiero obecność obiektu nie akceptowanego, uciążliwego, zaburzającego ład przestrzenny oraz wzbudzający kontrowersje, przyczynia się do podjęcia działań zmierzających do rozwiązania problemu. Cechą wspólną tych działań jest wtedy gotowość wszystkich grup społecznych do podejmowania zachowań proekologicznych, a potrzeba współuczestniczenia zwiększa się wraz ze zmniejszeniem obszaru, do którego odnosi się to działanie (Cichoń, Dybska‐Jakubkiewicz, 2007; Cichoń, Rosik, w druku). Partycypacja społeczna jest szczególnie ważna, gdyż jak pokazała dotychczasowa praktyka, problemów środowiskowych w okresie transformacji nie rozwiązał ani system nakazów i zakazów, ani instrumenty rynkowe (Sodulski, 1999). Szczególne znaczenie dla rozwoju zrównoważonego miast ma proces decyzyjny na poziomie samorządów lokalnych. Na etapie planowania bardzo ważny jest program rewitalizacji, natomiast na poziomie edukacji odpowiednio prowadzone zajęcia dla dzieci i młodzieży w ramach ścieżek międzyprzedmiotowych ‐ edukacja ekologiczna i edukacja regionalna. W celu określenia sylwetki proekologicznej młodego człowieka oraz czynników kształtujących jego postawy prośrodowiskowe przeprowadzono badania ankietowe. Uczestniczyło w nich 93 uczniów w wieku 15‐18 lat, mieszkających w gminie Murowana Goślina w Wielkopolsce. Przeprowadzona ankieta obejmowała samoocenę ucznia w zakresie deklarowanych zachowań proekologicznych, z uwzględnieniem wiedzy, emocji oraz przekonań o skuteczności podejmowanych działań. W analizie wykorzystano także wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Urząd Miasta i Gminy Murowana Goślina wśród dorosłych mieszkańców w latach 2004‐2007.

EN

The geographical environment is treated by most people as a useful good. The utilitarian approach is especially alarming in the young generation, which appreciates the worth of the environment only in situations of danger. Also in the proecological behaviour of young urban dwellers an economic approach comes to the fore. Their attitudes tend to be positive towards what promises to be rewarding, and this follows from the household economic policy of reducing bills rather than from actual interest in the environment. In the shaping of pro‐ecological attitudes of the youth, a big role should be played by teachers as persons more trustworthy in their actions than the parents. In their instruction they should emphasise the effects of an imprudent use of natural resources and suggest observation in places where the ecological balance has been disturbed, e.g. in a refuse tip area. This form of classes will expand knowledge, produce emotional involvement, and raise the awareness of measures to be taken for the benefit of oneʹs region. A pro‐ecological attitude of a young person is moulded by the attitudes and consistent actions taken by adults, who are only ʹecological theoreticiansʹ for their children. Because it is the economic situation that determines the consciousness, all attempts at making the parents e.g. segregate waste rather than burning it only leads to family conflicts. Without financial support for those investing in alternative solutions, specially organised meetings will bring none of the intended results. Without the awareness of social responsibility, the belief in unlimited natural resources brings us ever closer to the ecological disaster resulting from the “tragedy of mass use”.

Słowa kluczowe

PL

małe miasta; postawa ekologiczna; partycypacja społeczna; świadomość ekologiczna

EN

small town; pro-ecological attitudes; social participation; ecological awareness

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 10
• Strony: 533--542
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., ryc., wykr.

Twórcy

autor

Cichoń Małgorzata

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Poznań, Polska

Bibliografia

• Bell P.A., Greene Th.C., Fisher J.D., Baum A., 2004: Psychologia środowiskowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Bullinger M., 1989: Psychological effects o fair pollution on healthy residents: A timeseries approach, Journal of Environmental Psychology. Vol.9, p. 103‐118.
• Cichoń M., Dybska‐Jakóbkiewicz I., 2007: Rozwój społeczno‐gospodarczy wybranych gmin a chęć migracji młodego pokolenia wsi z Wielkopolski i Świętokrzyskiego. [w:] Rola geografii społeczno‐ekonomicznej w badaniach regionalnych (red.): I. Kiniorska, S. Sala, t. II, wyd. IG AŚ, Kielce, s. 409‐419.
• Cichoń M., Rosik M. Identyfikacja ucznia z problemami najbliższego otoczenia a kształtowanie postawy proekologicznej na lekcjach geografii. Warszawa (w druku).
• Hardin G., 1968: The tragedy of the commons. Science. Vol. 162, p. 1243‐1248.
• Komorowska K., 2000: Ekologiczna świadomość Polaków. Komunikat z badań. CBOS, Warszawa.
• Kowalik S., 2006: Społeczność lokalna a kultura regionalna. [w:] Edukacja regionalna (red.): A. Brzezińska, A. Hulewska , J. Słomska. PWN. Warszawa, s. 21‐45.
• Miler A., Grajewski S., Okoński B., 2001: Stosunki wodne w wybranych ekosystemach Puszczy Zielonka. Wyd. Akademii Rolniczej, Poznań.
• Pietras M., Myga‐Piątek U., 2005: Własność prywatna, własność publiczna: o znaczeniu posiadania dla kształtowania krajobrazu oraz relacji człowieka z miejscem i przestrzenią. [w:] Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne (red.): U. Myga‐Piątek. Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG. Sosnowiec, s. 78‐89.
• Raport z badań, 2007: Segregacja odpadów, bezpieczeństwo publiczne, komunikacja społeczna i preferencje inwestycyjne w opinii mieszkańców gminy Murowana Goślina (maszynopis).
• Sodulski W., 1999: 10 lat transformacji w Polsce – ochrona środowiska. Instytut na Rzecz Ekorozwoju. Warszawa.
• Sperling Abraham P., 1995: Psychologia. Zysk i S‐ka Wydawnictwo. Poznań.
• Wojciechowski K., 2003: Bioregionalizm praktyczny. Dzikie Życie, nr 3 (105), Wyd. Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot. Bystra.