Climatic fluctuations reflected in slope and fluvial systems of Polish Carpathians and their foreland during Upper Quaternary

• Autorzy: Starkel L.

Identyfikatory

DOI

10.1515/sgcb-2015-0009

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

On continents, besides lake and bogs, we observe non-continuous sedimentation where particular layers or whole members represent time intervals of various lengths separated by breaks of different origin. Both, fluvial and slope sediments or forms carry climatic signal. By analyzing sources of sediments, factors of transfer, duration of deposition we reconstruct climatic changes (mainly temperature, precipitations and circulation of water). We order the collected records after age and tracing longitudinal profiles of slopes and river valleys. The slopes and valley floors inform us about spatial differentiation of extreme climatic-hydrological events and on their reflection in degradation or aggradation. All this information sums up the records collected in various projects or commissions like IGCP-158 and GLOCOPH (Starkel ed. 1982–1996; Starkel et al. 2007), Climatostratigraphy of the Holocene of Polish territory (Starkel et al. 2013) as well INTIMATE (Starkel et al. 2015; Gębica et al. 2015). It may be concluded that fluctuations in temperature combined with expansion of permafrost were the leading factors in transformation of landscape of analyzed area of Southern Poland during last cold stage, which is in contrary to the Holocene, when variations in humidity especially in frequency of extreme events played a leading role. The continental records very well express the role of transitional phases.

Słowa kluczowe

EN

climatic fluctuations; slope system; fluvial system; upper Quaternary; Polish Carpathians

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 49
• Strony: 55--69
• Opis fizyczny: Bibliogr. 71 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Starkel L.

• Institute of Geography and Spatial Organization PAS, Department of Geoenvironmental Research; 22 Św. Jana str., 31-018 Kraków, Poland

Bibliografia

• Baulin V., Belopukhova Y.B., Danilova N.S., 1984. Holocene permafrost in the USRR. [in:] Late Qua-ternary Environments of the Soviet Union. A.A. Velichko (ed.), Univ. of Minnesota Press, 87–94.
• Baumgart-Kotarba M., 1983. Kształtowanie koryt i teras rzecznych w warunkach zróżnicowanych ruchów tektonicznych (na przykładzie wschodniego Podhala). Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 145, 1–133.
• Baumgart-Kotarba M., Dec J., Kotarba A., Ślusarczyk R., 2008. Glacial trough and sediment infill of the Biała Woda valley (the High Tatra Mountains) using geophysical and geomorphological methods. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 42, 75–108.
• Birkenmajer K., Środoń A., 1960. Interstadiał oryniacki w Karpatach (sum. Aurignacian interstadial in the Carpathians). Biuletyn Instytutu Geologicznego 150, 9–70.
• Binka K., G rzybowski K., 2001. Early Vistulian at Świnna Poręba, Western Outer Carpathians (Southern Poland). Studia Quaternaria 18, 11–16.
• Büdel J., 1944. Die morphologische Wirkungen des Eiszeitklima in gletscherfreien Gebiet. Geologische Rundschau 34, 7–8.
• Butrym J., Zuchiewicz W., 1991. Wyniki datowań TL utworów czwartorzędowych doliny Dunajca, Karpaty Zachodnie. UAM ser. Geogr. 50, 401–407.
• Dotterweich M., 2008. The history of soil erosion and fluvial deposits in small catchments of Central Europe: Deciphering the long-term interpretation between humans and the environment, a review. Geomorphology 101, 191–208.
• Dylik J., 1956. Coup d’oeil sur la Pologne periglaciaire. Biuletyn Peryglacjalny 4, 111–132.
• Dylik J., 1967. The main elements of Upper Pleistocene paleogeography in Central Poland, Biuletyn Peryglacjalny 16, Łódź, 85–115.
• Dziewański J., Starkel L., 1967. Slope covers on the middle terrace at Zabrodzie upon the San. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 1, 21–35.
• Gerlach T., 1990. Ewolucja młodoczwartorzędowych zbiorników jeziornych centralnej części Dołów Jasielsko-Sanockich. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 24, 119–160.
• Gerlach T., Koszarski L., Koperowa W., Koster E.A., 1972. Sédiments lacustres postglaciaires dans la dépression de Jasło – Sanok. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 6, 37–62.
• Gerlach T., Krysowska-Iwaszkiewicz M., Szczepanek K., Alexandrowicz S. W., 1991. Karpacka odmiana lessów w Humniskach koło Brzozowa na Pogórzu Dynowskim w polskich Karpatach. Zeszyty Nauk AGH, Geologia 17, 1–2, 193–219.
• Gerlach T., Krysowska-Iwaszkiewicz M., Szczepanek K., Pazdur M., 1993. Nowe dane o pokrywie karpackiej odmiany lessów w Humniskach koło Brzozowa. Zeszyty IGiPZ PAN 16, 43 pp.
• Gębica P., 1995. Evolution of the Vistula Valley and alluvial fans of the Raba and Uszwica rivers between Uście Solne and Szczurowa in the Vistulian and Holocene. Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 8, 31–50.
• Gębica P., 2004. Przebieg akumulacji rzecznej w górnym vistulianie w Kotlinie Sandomierskiej. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 193, 229 pp.
• Gębica P., Michczyńska D.J., Starkel L., 2015. Fluvial history of Subcarpathian Basins (Poland) during the last cold stage (60-8 cal ka BP). Quaternary International (in print).
• Goździk J.S., 1995. Permafrost evolution and its impact on deposition conditions between 20 and 10 ka BP in Poland. Biuletyn Peryglacjalny 34, 53–72.
• Havliček P., 1991. The Morava River basin during the last 15000 years. [in:] Temperate Palaeohydrology. L. Starkel, K.J. Gregory, V.B. Thornes (eds.), J. Wiley, Chichester, 319–341.
• Hradecky J., Panek T., Smolkova V., Šilhan K., 2011. Weichselian alluvial fan at the foot of the Moravskoslezské Beskydy. [in:] Excursion Guide-Book, Carpatho-Balcan-Dinaric Conference on Geomorphology, Ostravice.
• Kalicki T., 1991. The evolution of the Vistula river valley between Cracow and Niepołomice in Late Vistulian and Holocene times. Geographical Studies IGiPZ PAN, Spec. Issue 6, 11–37.
• Klimaszewski M., 1971. The effect of solifluction processes on the development of mountain slopes in the Beskidy (Flysch Carpathians). Folia Quaternaria 38, 1–18.
• Klimaszewski M., Szafer W., Szafran B., Urbański J., 1939. Flora dryasowa w Krościenku nad Dunajcem. Biuletyn Państwowego. Instytutu Geologicznnego 24, 1–22.
• Klimek K., 1995. The role of drainage basin orography in the river channel transformation during Late Vistulian, Subcarpathian Oświęcim Basin, Poland. Questiones Geographicae, Special Issue 4, 147–153.
• Klimek K., Łanczont M., Bałaga K., 1997. Późnovistuliańskie i holoceńskie wypełnienie paleo-meandru w dolinie Sanu koło Stubna. [in:] Seminarium terenowe: Glacjał i peryglacjał Kotliny Sandomierskiej i Przedgórza Karpat w okolicy Przemyśla, Krasiczyn 22–24 września 1997. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 60–71.
• Kotarba A., Baumgart-Kotarba M., 1997. Holocene debris-flow activity in the light of lacustrine sediment studies in the High Tatra Mountains, Poland. Paläoklimaforschung 19, 147–158.
• Kowalkowski A., Starkel L., 1984. Altitudinal belts of geomorphic processes in the Southern Khangai Mts.(Mongolia). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 18, 95–115.
• Kozarski S., Gonera P., Antczak B., 1988. Valley floor development and Paleohydrologic changes. The Late Vistulian and Holocene history of the Warta river Poland. [in:] Lake’ Mire and River Environments. G. Lang, Ch. Schlüchter (eds.), Proceedings of the INQUA/IGCP 158 Meeting on the Palaeohydrological Changes during the Last 15 000 Years (Bern, June 1985). A.A. Balkema, Rotterdam, 185–203.
• Krąpiec M., 1998. Oak dendrochronology of the Neoholocene in Poland. Folia Quaternaria 69, 5–134.
• Krysowska-Iwaszkiewicz M., Wójcik A., 1990. Wyniki badań późnoplejstoceńskich stokowych pokryw gliniastych w Jedliczach (Doły Jasielsko-Sanockie). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 24, 63–85.
• Ložek V., 1991. Palaeogeography of limestone areas. [in:] Temperate Palaeohydrology. L. Starkel, K.J. Gregory, V.B. Thornes (eds.), J. Wiley, Chichester, 413–429.
• Łanczont M., 1995. Warunki paleogeograficzne akumulacji oraz stratygraficzne zróżnicowanie utworów lessowych we wschodniej części Pogórza Karpackiego. Rozprawy habilitacyjne, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi UMCS, Lublin, 50 pp.
• Madeyska T., 1995, Roślinność Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny 43 (7), 595–599.
• Mamakowa K., Starkel L., 1974. New data about the profile of Young-Quaternary deposits at Brzeźnica in Wisłoka valley, Sandomierz Basin. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 8, 47–59.
• Mamakowa K., Starkel L., Boratyn J., Brud S., 1997. Stratigraphy of the Vistulian alluvial fills in the Wisłoka Valley north of Dębica. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 31, 83–99.
• Manikowska B., 1995. Aeolian differentiation in the area of Poland during the period 20–8 ka BP. Biuletyn Peryglacjalny 34, 125–164.
• Margielewski M., 2006. Records of the Late Glacial-Holocene palaeoenvironmental changes in land-slide forms and deposits of the Beskid Makowski and Beskid Wyspowy Mts. area (Polish Outer Carpathians). Folia Quaternaria 76, 149 pp.
• Maruszczak H., 1980. Stratigraphy and chronology of loesses of Vistulian glaciation in Poland. Quaternary Studies in Poland 2, 57–76.
• Mojski J.E., 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 404 pp.
• Niedziałkowska E., Skubisz A., Starkel L., 1977. Lithology of the Eo- and Mesoholocene alluvia in Podgrodzie upon Wisłoka river. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 11, 89–100.
• Niedziałkowska E., Szczepanek K., 1994. Utwory pyłowe vistuliańskiego stożka Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 27, 29–44.
• Panin A.V., Sidorchuk A.Yu., Baslerov S.V., Borisova O.K., Kovaliukh N.N., Sheremetskaya E.D., 2001. Main stages of river valley history in the centre of the Russian Plain: the Seim River in the middle course, case study. Geomorfologia 2, 19–34, (in Russian).
• Pazdur A., Pazdur M.F., Starkel L., Szulc J., 1988. Stable isotopes of the Holocene calcareous tuffa in Southern Poland as palaeoclimatic indicators. Quaternary Research 30, 177–189.
• Ralska-Jasiewiczowa M., 1980. Late glacial and Holocene vegetation of the Bieszczady Mts. (Polish Eastern Carpathians). Acta Palaeobotanica 20, 202 pp.
• Rotnicki K., 1987. Main phases of erosion and accumulation in the Prosna Valley in the last glacial – interglacial cycle. Quaternary Studies in Poland 9, 73–83.
• Sobolewska M., Starkel L., Ś rodoń A., 1964. Late-Pleistocene deposits with fossil flora at Wadowice (West Carpathians). Folia Quaternaria 7, 1–16, (in Polish).
• Sokołowski T., 1995. Development of the lower reach of the Dunajec river in the Vistulian and Ho-locene. [in:] Evolution of the Vistula River Valley. L. Starkel (ed.), Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 8, 51–71.
• Starkel L., 1960a. Periglacial covers in the Beskid Wyspowy (Carpathians). Biuletyn Peryglacjalny 8, 155–169.
• Starkel L., 1960b. Rozwój rzeźby polskich Karpat fliszowych w holocenie. Prace Geograficzne IG PAN 22, 239 pp.
• Starkel L., 1965. Rozwój rzeźby polskiej części Karpat Wschodnich. Prace Geograficzne IG PAN 50, 149 pp.
• Starkel L. (eds.), 1982–1996, Evolution of the Vistula river valley during the last 15000 years. Part: I – 1982, II – 1987, III – 1990, IV – 1991, V – 1995, VI – 1996. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, Special Issue 1, 4, 5, 6, 8, 9, Warsaw.
• Starkel L., 1988. Stratigraphy of the periglacial zone in Poland during the maximum advance of the Vistulian ice sheet. Geographia Polonica 55, 151–163.
• Starkel L., 1991. Environmental changes at the Younger Dryas-Preboreal transition and during the early Holocene some distinctive aspects in central Europe. The Holocene 1 (3), 234–242.
• Starkel L., 1995a. New data on the late Vistulian and Holocene evolution of the Wisłoka valley near Dębica. Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 8, 73–90.
• Starkel L., 1995b. Evolution of the Carpathian valleys and the Forecarpathian basins in the Vistulian and Holocene. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 29, 5–40.
• Starkel L., 1995c. Palaeohydrology of the temperate zone. [in:] Global Continental Palaeohydrology.K.J. Gregory, L. Starkel, V.R. Baker (eds.), J. Wiley & Sons, Chichester, 233–257.
• Starkel L., 1995d. Reconstruction of hydrological changes between 7000 and 3000 BP in the upper and middle Vistula basin, Poland. The Holocene 5 (1), 34–42.
• Starkel L., 1999. 8500–8000 yrs BP Humid phase – Global or Regional?. Science Reports Tohoku University, 7-th Ser. Geography 49/2, 105–133.
• Starkel L., 2005. Anthropogenic soil erosion since Neolithic time in Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, Suppl. 139, 189–201.
• Starkel L. 2014. O niektórych prawidłowościach rozwoju rzeźby gór i ich przedpoli. Sedno, Warszawa, 382 pp.
• Starkel L., Gębica P., Kalicki T., Ludwikowska M., Niedziałkowska E., 1999. Chronostratygrafia aluwiów i form fluwialnych w południowej Polsce. [in:] Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. A. Pazdur, A. Bluszcz, W. Stankowski, L. Starkel (eds.), Wyd. Wind J. Wojewoda, Wrocław, 133–155.
• Starkel L., Gębica P., Superson J., 2007. Last Glacial-Interglacial cycle in the evolution of river valleys in southern and central Poland. Quaternary Science Reviews 26, 2924–2936.
• Starkel L., Kalicki T., Krąpiec M., Soja R., Gębica P., Czyżowska E., 1996. Hydrological changes of Valley floor in the Upper Vistula basin during Late Vistulian and Holocene. [in:] Evolution of the Vistula River Valley during the Last 15 000 Years, Part VI. Geographical Studies, Special Issue 9, 7–128.
• Starkel L., Michczyńska D. J., Gębica P., Kiss T., Panin A., Persoiu I., 2015. Climatic fluctuations reflected in the evolution of fluvial systems of Central-Eastern Europe (60-8 ka cal BP). Quaternary International (in print).
• Starkel L., Michczyńska D.J., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A., 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40 (1), 21 pp.
• Starkel L., Soja R., Michczyńska D.J., 2006. Past hydrological events reflected in Holocene history of Polish rivers. Catena, Special Issue 66 (1–2), 24–33.
• Superson J., Gębica P., Brzezińska-Wójcik T., 2010. The origin of deformation structures in periglacial fluvial sediments of the Wisłok valley, southeast Poland. Permafrost and Periglacial Processes 21, 301–314.
• Środoń A., 1968. O roślinności interstadiału Paudorf w Karpatach Zachodnich. Acta Palaeobotanica 9 (1), 58 pp.
• Wojtanowicz J., 1996, An age of the initial phase of the Lateglacial intercontinental dunes and problems of the Plenivistulian dunes in S-E Poland in the light of TL datings. [in:] Współczesne oraz kopalne zjawiska i formy eoliczn. T. Szczypek (ed.), Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, 157–169.
• Zieliński P., Sokołowski R.J., Fedorowicz S., Zaleski I., 2014. Periglacial structures within fluvio-aeolian successions of the end of the Last Glaciation – examples from SE Poland and NW Ukraine. Boreas 43, 712–721.