Dlaczego warto renaturyzować miejskie rzeki?

Puczko, K; Jekatierynczuk-Rudczyk, E.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Dlaczego warto renaturyzować miejskie rzeki?

Autorzy

Puczko K , Jekatierynczuk-Rudczyk E.

Identyfikatory

Warianty tytułu

Why should we renaturise urban rivers?

Języki publikacji

Abstrakty

Powszechna degradacja rzek na terenach miejskich stała się przyczyną do podejmowania działań renaturyzacyjnych. Zabiegi polegające na przywróceniu rzekom ich naturalnych funkcji stają się coraz powszechniejsze również w Polsce. W artykule przedstawiono kierunki działań, korzyści i ograniczenia tych zabiegów. Postawiono sobie pytanie co do efektów renaturyzacji prowadzonych w Polsce. Głównym problemem miejskich rzek jest zmiana naturalnego obiegu wody, regulacja koryt rzecznych, dopływ zanieczyszczeń oraz niski potencjał ekologiczny. Utrata hydraulicznego kontaktu ze zlewnią wpływa na zubożenie ekosystemów wodnych. Renaturyzacja miejskich rzek ma wiele ograniczeń natury ekonomicznej, prawno-administracyjnej i technicznej. Planowanie zabiegów renaturyzacyjnych powinno być poprzedzone poznaniem obiektu ochrony oraz określeniem korzyści i zagrożeń wynikających z przedsięwzięcia. Ważnym elementem jest również wieloletnia i szczegółowa obserwacja zmian zachodzących w ekosystemie wodnym. Efektami renaturyzacji miejskich rzek są: przywrócenie "naturalnego" obiegu wody w zlewni, poprawa jakości wody, zwiększenie bioróżnorodności oraz poprawa walorów krajobrazowych. Przedstawione przykłady renaturyzowanych rzek wskazują, iż prowadzone zabiegi dały wymierne efekty już po kilku latach po ich zakończeniu. Z kolei polepszenie jakości wody na terenach miejskich w znaczącym stopniu może poprawić całkowitą kondycję danej rzeki, przyczyniając się do wzrostu jej potencjału ekologicznego.

Widespread degradation of rivers in urban areas has become a stimulus for undertaking renaturisation activities. The initiative to restore the natural functions of rivers becomes increasingly popular also in Poland. The article presents the objectives, benefits and limitations of such endeavours. The authors asked themselves a question about the effects of renaturisations carried out in Poland. The main problem of urban rivers is the change of natural circulation of water, regulation of riverbeds, inflow of pollutions and Iow ecological potential. The loss of hydraulic contact with the catchmnent basin impoverishes water ecosystems. Renaturisation of urban rivers has many limitations of economic, legal, administrative and technical nature. Planning of renaturisation activities should be preceded by examination of the subject of protection and determination of resulting benefits and threats. An important element is also a detailed multiannual observation of changes in the water ecosystem. The effects of the urban rivers renaturisations are: restoring the „natural” water circulation in the catchment basin, improvement of the water quality, increase of biodiversity and improvement of landscape values. The presented examples of renaturised rivers indicate that such steps brought visible effects already several years after their introduction. The improvement of the water quality in urban areas may also significantly іmprowe the оvеrаІІ condition of agiver river, contributing to an increase of its ecological potential.

Słowa kluczowe

renaturyzacja miejskiej rzeki degradacja rzeki ekosystem wodny

renaturalisation urban rivers river degradation water ecosystem

Wydawca

Wydawnictwo SIGMA-NOT

Czasopismo

Gospodarka Wodna

Rocznik

2014

Tom

Nr 5

Strony

180--188

Opis fizyczny

Bibliogr. 42 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Puczko K

Uniwersytet w Białymstoku Instytut Biologii Zakład Hydrobiologii

autor

Jekatierynczuk-Rudczyk E.

Uniwersytet w Białymstoku Instytut Biologii Zakład Hydrobiologii

Bibliografia

1. A. BARTNIK, P. MONIEWSKI, P. TOMALSKI, 2008, Rola naturalnych i antropogenicznych elementów obiegu wody w zlewni miejskiej (Sokołówka) i podmiejskiej (Dzierżązna). Problemy Ekologii Krajobrazu, t. 22, s. 39-48.
2. A. BARTNIK, P. TOMALSKI, 2012, Zróżnicowanie równowagi hydrodynamicznej wód podziemnych i powierzchniowych w dolinie małej rzeki miejskiej (na przykładzie Sokołówki-Łódź). [W:] W. MARSZELEWSKI (red.) Gospodarowanie wodą w warunkach zmieniającego się środowiska. Monogr. Kom. Hydol. PTG, t. 1, s. 7-19.
3. E. S. BERNHARDT, E. B. SUDDUYH, M. A. PALMER, D. J. ALLAN, J. L. MEYER, G. ALEXANDER, J. FOLLASTAD-SHAH, B. HASSETT, R. JENKINSON, R. LAVE, J. RUMPS, L. PAGANO, 2007, Restoring Rivers One Reach at a Time: Results from a Survey of U.S. River Restoration Practitioners. Restoration Ecology Vol. 15, No. 3, s. 482-493.
4. A. BOJARSKI, J. JELEŃSKI, M. JELONEK, T. LITEWKA, B. WYŻGA, J. ZALEWSKI, 2005, Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 138.
5. P. J. BOON, 1998. River restoration in five dimensions. Aquat. Conserv.: Mar. Freshwat. Ecosyst. 8, s. 257-264.
6. R. BUJOK, 2008, Self-purification capacity of surface waters under considerable anthropopression. Archives of Environmental Protection, 34, s. 69-78.
7. W. CHEŁMICKI, 2001, Woda. Zasoby, degradacja, ochrona. PWN, Warszawa.
8. K. A. COLLINS, T J. LAWRENCE, E.K. STANDER, R. J. JONTOS, S. S. KAUSHAL, T. A. NEWCOMER, N. B. GRIMM, M. L. EKBERG, 2010, Opportunities and challenges for managing nitrogen in urban stormwater: A review and synthesis. Ecological Engineering 36, s. 1507-1519.
9. L. C. DE WAAL, A. R. G. LARGE, C. J. GIPPEL, Р. M. WADE, 1995, River and floodplain rehabilitation in Western Europe: opportunities and constraints. Arch. Hydrobiol. Suppl. 101 - Large Rivers, 9, s. 679-693.
10. M. DYNESIUS, C. NILSSON, 1994, Fragmentation and flow regulation of гіѵег systems in the Northern third of the World. Science, 266, s. 753-762.
11. M. J. EISELTOVA, M. J. BIGGS, 1995, Restoration of stream ecosystems, an integrated catchment approach. International Waterfowl and Wetlands Research Bureau, Slimbridge, Gloucester, IWRB Publication 37, s. 1-170.
12. W. FROEHLICH, 1990, Racjonalna zabudowa koryt potoków pod kątem zabezpieczenia przeciwpowodziowego i przeciwerozyjnego. Probl. Zagospod. Ziem Górs. 30, s. 49-69.
13. G. GLINKOWSKA, U. ŁUKAWSKA, 2003, Komunikat o stanie czystości wód zlewni rzeki Widawki w roku 2002. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi.
14. J. HOYER, W. DICKHAUT, L. KRONAWITTER, B. WEBER, 2011, Water sensitive urban design - principles and inspirations for the sustainable stormwater management in the city of the future. Hamburg: Hafen City Universität.
15. S. E. HURLEY, R. T. FORMAN, 2011, Stormwater ponds and biofilters for large urban sites: Modeled arrangements that achieve the phosphorus reduction target for Boston's Charles River, USA. Ecological Engineering 37, s. 850-863.
16. E. JEKATIERYNCZUK-RUDCZYK, 2012, Narwiański Park Narodowy. [W:] R. BOGDANOWICZ, P. JOKIEL, J. РОСIASK-KARTECZKA (red.) Wody w Parkach Narodowych Polski. Kraków, s. 149-161.
17. E. JEKATIERYNCZUK-RUDCZYK, P. ZIELIŃSKI, A. GÓRNIAK, 2006, Stopień degradacji rzeki wiejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie Białegostoku. Water-Environment-Rural Are-as, t. 6 z. 2(18), s. 143-153.
18. J. KORPAK, 2007, The influence of гіѵег training on mountains channel changes (Polish Carpathians Mountains). Geomorphology 92, s. 166-181.
19. A. KOSTRZEWSKI, J. SZPIKOWSKI, G. SZPIKOWSKA, Stan geoekosystemów Polski - ocena na podstawie wybranych geowskaźników w programie Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce. Vol. 12, s. 69-83.
20. A. KRUK, T. PENCZAK, G. ZIĘBA, H. KOSZLIŃSKI, L. MARSZAŁ, S. TYBULCZUK, W. GALICKA, 2006, Ichtiofauna systemu Widawki. Część I. Widawka. Roczniki Naukowe PZW, t. 19, s. 85-101.
21. Z. W. KUNDZEWICZ, L. MENZEL, 2005, Natural flood reduction strategies - a challenge. Intern. J. River Basin Manag, 2, s. 125-131.
22. V. LÜDERITZ, R. JÜPNER, S. MÜLLER, С. K. FELD, 2004, Renaturalization of streams and rivers - the special importance of integrated ecological methods in measurement of success. An ехаmрlе from Saxony-Anhalt (Germany). Limnologica 34, s. 249-263.
23. V. LÜDERITZ, T. SPEIERLB, U. LANGHEINRICHA, W. VOLKLC, R. M. GERSBERGD, 2011, Restoration of the Upper Main and Rodach rivers - The success and its measurement. Ecological Engineering 37, s. 2044-2055.
24. P. ŁABAJ, A. HAMERLA, 2012, Ocena warunków hydromorfologicznych rzek w zlewniach zurbanizowanych metodą River Habitat Survey. Prace Naukowe GIG, 4, s. 109-121.
25. J. MARSALEK, В. E. JIMČNEZ-CISNEROS, P. MALMIQUIST, M. KARAMOUZ, J. GOLDENFUM, В. CHOCAT, 2006, Urban water cycle processes and interactions. UNESCO, Paris.
26. M. MILLER, 2009, Dynamika struktury jakościowo-ilościowej ichtiofauny na renaturyzowanym odcinku rzeki Kwaczy. [W:] K. OBOLEWSKI (red.), Krótkoterminowe ekologiczne efekty renaturyzacji niewielkich rzek nizinnych na przykładzie rzeki Kwaczy. Park Krajobrazowy „Dolina Słupii”. Słupsk, s. 223-239.
27. P. NAPIÓRKOWSKI, K. ŚLEBIODA, A. KENTZER, 2010, Evaluation of the quality of waters flowing into the Vistula River at the longitude of the city of Toruń by means of biotests with the use of Artemiasalina and Hydra attenuate. Limnological Papers 5, s. 17-25.
28. Р. H. NIENHUIS, R. S. E. LAUVEN, 2001, River restoration and flood protection: controversy or synergism? Hydrobiologia, 444, s. 85-99.
29. В. NOWICKA, 2002, Wpływ urbanizacji na warunki odpływu, [W:]T. CIUPA, E. KUPCZYK, R. SULIGOWSKI (red.), Obieg wody w zmieniającym się środowisku, Akademia Świętokrzyska, Kielce, s. 77-86.
30. K. OBOLEWSKI, 2009, Zmiany struktury jakościowo-ilościowej makrozoobentosu rzeki Kwaczy pod wpływem zabiegów renaturyzacyjnych. [W:] K. OBOLEWSKI (red.), Krótkoterminowe ekologiczne efekty renaturyzacji niewielkich rzek nizinnych na przykładzie rzeki Kwaczy. Park Krajobrazowy „Dolina Słupii”. Słupsk, s. 201-223.
31. W. A. PALMER, E. S. BERNHARDT, J. ALLAN, P. S. LAKE, G. ALEXANDER, S. BROOKS, J. CARR, S. CLAYTON, C. N. DAHM, J. SHAH FOLLSTAD, D. L. GALAT, S. G. LOSS, P. GOODWIN, D. D. HART, B. HASSETT, R. JENKINSON, G. M. KINDOLF, R. LAVE, J. L. MAYER, Т. K. ODONNELL, L. PAGANO, E. SUDDUTH, 2005, Standards for ecologically successful гіѵег restoration. Journal of Applied Ecology 42, s. 208-217.
32. J. PANDER, J. GEIST, 2013, Ecological indicators for stream restoration success. Ecological Indicators, 30, s. 106-118.
33. B. PEDROLI, G. DE BLUST, K. VAN LOOY, S. VAN ROOIJ, 2002, Setting targets in strategies for гіѵег restoration. Landscape Ecology, 17, s. 5-18.
34. S. RADWAN, W. PŁASKA, T. MIECZAN, 2004, Różnorodność biologiczna środowisk wodnych i podmokłych na obszarach wiejskich. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, 4, 2a, 11, s. 277-294.
35. I. WAGNER, K. IZYDORCZYK, A. DROBNIEWSKA, W. FRĄTCZAK, M. ZALEWSKI, 2006, Inclusion of ecohydrology concept as integral component of systemic in urban water resources management. The city of Lodz case study, Poland. Report, The First SWITCH Scientific Meeting, University of Birmingham, UK, 9-10th January 2006.
36. I. WAGNER, K. KRAUZE, M. ZALEWSKI, 2013, Błękitne aspekty zielonej infrastruktury. Zrównoważony rozwój - zastosowania, 4, s. 145-155.
37. I. WAGNER, M. ZALEWSKI, 2009, Ecohydrology as a basis for the sustainable city strategic planning: focus on Lodz, Poland. Rev Environ Sci Biotechnol DOI, 8, s. 209-217.
38. H. WOJTCZAK, 2004, Chemizm wód Strugi Toruńskiej w rejonie zlewni reprezentatywnej Koniczynka. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów w warunkach narastającej antropopresji. Inspekcja Ochrony Środowiska. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Toruń.
39. M. ZALEWSKI, 1994, Rola ekotonowych stref buforowych w regulacji zanieczyszczeń obszarowych i przyspieszeniu tempa samooczyszczania rzek. [W]: Zintegrowana strategia ochrony i gospodarowania ekosystemów wodnych. Pr. zbiór. Red. M. Zalewski, Łódź PIOŚ, s. 25-33.
40. P. ZIELIŃSKI, E. JEKATIERYNCZUK-RUDCZYK, 2009, Wpływ renaturyzacji ujściowego odcinka Rudni na zawartość form azotu w wodach jej zlewni. Woda -Środowisko - Obszary Wiejskie, 9, z. 1 (25), s. 185-197.
41. J. ŻELAZO, 2006, Renaturyzacja rzeki i dolin. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich. Nr 4/1, s. 11-31.
42. J. ŻELAZO, Z. POPEK, 2002, Podstawy renaturyzacji rzek. Wydawnictwo SGGW. Warszawa.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-488ab64b-2b56-4714-ba8d-3d352f46c786