Zmiany w formach pokrycia terenu wokół wybranych nowożytnych fortyfikacji Śląska w oparciu o historyczne oraz współczesne materiały kartograficzne

• Autorzy: Potyrała J. , Iwancewicz I.

Identyfikatory

DOI

10.30450/201805

Warianty tytułu

EN

Changes in the form of land cover around selected modern fortifications of Silesia based on historical and modern cartographic materials

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest analiz zmian pokrycia terenu wokół wybranych miast pofortecznych Śląska, na podstawie historycznych oraz współczesnych materiałów kartograficznych z użyciem oprogramowania GIS. Obszar badań obejmuje Nysę i Świdnicę, miasta na terenie których znajdują się nowożytne fortyfikacje oraz Oleśnicę, miasto nieposiadające w którym nigdy takich obwarowań nie było. Przeprowadzone badania pozwoliły określić wpływ fortyfikacji nowożytnych na rodzaj pokrycia otaczającego je terenu w okresie ponad 250 lat. Badania wykazały, że największe zmiany w formach pokrycia terenu wokół miasta związane były z likwidacją twierdzy i polegały głównie na wzroście powierzchni zabudowy miejskiej, rozwoju przemysłu i infrastruktury komunikacyjnej. Wyraźnie zmalała wówczas powierzchnia zieleni wysokiej i użytków zielonych. Wokół Oleśnicy nie zaobserwowano gwałtownych zmian w żadnym z badanych przedziałów czasowych, poza znacznym wzrostem powierzchni zabudowy miejskiej w pierwszej połowie XX w. We wszystkich badanych miastach na przełomie XX i XXI w. nastąpił duży wzrost powierzchni zabudowy miejskiej, infrastruktury i przemysłu, głównie kosztem powierzchni zieleni wysokiej oraz użytków zielonych.

EN

The aim of this study is the presentation of land cover changes around selected post-fortress cities located in Lower Silesia. The study is based on the historical and contemporary areas with the use of GIS. The area of the study includes the cities of Nysa and Świdnica, which have modern fortifications, and Oleśnica, a city which HAS never had this type of fortification.The study allowed the impact of modern fortifications on the type of land cover of surrounding areas and their changes, during over 250 years, to be determined. The study shows that the biggest changes in land use in all of the cities selected were connected with the liquidation of fortresses, and these were concerned mainly with the increase of urban areas, industrial areas, and transport areas. We can observe a decrease in forestry and grasslands. Around Oleśnica, we did not notice many changes, besides the increase of urban areas in the first half of the twentieth century. All cities at the turn of the 20th and 21st centuries saw a large increase in urban development, infrastructure, and industry, mainly at the expense of forestry and grasslands.

Słowa kluczowe

PL

GIS; fortyfikacje; pokrycie terenu; mapy; krajobraz

EN

GIS; fortifications; land cover; historical maps; landscape

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 39 (1)
• Strony: 79--98
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., ryc., wykr., tab., map.

Twórcy

autor

Potyrała J.

• Faculty of Environmental Engineering and Geodesy, Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, Wroclaw, Poland

autor

Iwancewicz I.

• Faculty of Environmental Engineering and Geodesy, Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, Wroclaw, Poland

Bibliografia

• Aleksandrowicz A., 2010: Rozwój historyczny fortyfikacji w zarysie. Wyd. Napoleon V Oświęcim: 47-59.
• Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z., 2006: Hydrologia ogólna. Wyd. PWN Warszawa: 20-30.
• Baranowski M., Ciołkosz A., 1996: Opracowanie bazy danych pokrycia terenu Polski [w:] Prace Instytutu Geodezji i Kartografii t. XLIV: 7-28.
• Bochenek R.H., 2003: Twierdza Modlin, Dom wydawniczy Bellona, Warszawa: 77-90.
• Chmielewski J., Kułak A. Michalik- Śnieżek M., 2014: Method of retrospective evaluation of physiognomic landscape changes and its application in the West Polesie region (CE Poland) [w:] Regional Environmental Change, 14: 1627-1639.
• Chrysoulakis, N., Keramitsoglou, I., Cartalis C., 2003: Hydrologic land cover classification mapping at the local level with the combined use of ASTER multispectral imagery and GPS measurements [w:] Proceedings of 10th SPIE International Symposium on Remote Sensing: Remote Sensing for Environmental Monitoring, GIS Applications, and Geology III: 5239.
• Czarnecki W., 1961: Tereny zielone. Planowanie miast i osiedli, t. 3, Poznań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 12-24.
• Czerwieniec M., Lewińska J., 1996: Zieleń w mieście, Warszawa, IGPiK. Agencja Wydawnicza: 14-17.
• Engelien E., Schøning P., 1999: Land Use Statistic for Urban Settlements. Methods based on the use of administrative registers and digital maps, Statistics of Norway źródło: https://www.ssb.no/a/histstat/doc/doc_199921.pdf.
• Jankowski W., 1961: Niemiecka mapa w skali 1:25000 na terenach polskich na wschód od Odry i Nysy [w:] Przegląd Geodezyjny: 417-458.
• Koreleski K., 2009: Protection and shaping of agricultural areas within the system of rural landscape creation [w:] Infrastructure and ecology of rural areas 4/2009: 7-9.
• Kunz M., 2008: Pokrycie terenu jako kryterium zróżnicowania struktury krajobrazu wybranych obszarów chronionych Pomorza [w:] Archiwum Fotogramterii, Kartografii i Teledetekcji, Vol.18: 313.
• Małachowicz E., 2000: Nowożytne fortyfikacje Śląska europejskim dziedzictwem kultury [w:] Fortyfikacja europejskim dziedzictwem kultury Tom XII Nowożytne fortyfikacje Śląska Twierdze Kłodzko i Srebrna Góra, Fortyfikacja seria wydawnicza Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Warszawa: 8.
• Meresa E., 2015: Applications of Geoinformatics Technology in Land Use Land Cover Change Detection using Multi-Temporal Satellite Images:the Case of Mariamdehantabia, Tigray Region, Northern Ethiopia [w:] Journal of Environment and Earth Science Vol. 5: 15.
• Myga- Piątek U., Nita J., 2003: The Computer Analysis of geoenvironmental Changes of Będzin Town on Historical Maps [w:] Geographical Information Systems – Interdisciplinary aspects (red.): M. Gajos, U. Myga-Piątek, Uniwersytet Śląski, Hrvatski Informatički Zbor, Stowarzyszenie Silgis, Sosnowiec-Zagrzeb: 343-360.
• Myczkowski Z., Staniewska A., Wielgus K., 2010: O przyszłość Twierdzy Kraków : opracowanie studialne dla Programu Planu Ochrony Zespołu Historyczno-Krajobrazowego Twierdzy Kraków; Urząd Miasta Krakowa. Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Oddział Ochrony Zabytków. Kraków: Wydaw. „CZUWAJMY”.Atlas Twierdzy Kraków. Seria 2, Prace Studialne: 100-101.
• Plit J., 2012: Źródła kartograficzne w badaniach Krajobrazu Kulturowego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 16: 9.
• Przegon W., 2011 Zmiany użytkowania ziemi na przykładzie Podgórza i Zamościa w świetle materiałów kartograficznych. Wyd. Naukowe Akapit. Kraków: 23-105.
• Ptaszycka A., 1950: Przestrzenie zielone w miastach, wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Poznań 2010: 147-158.
• Siedlik K., 2010: Instrukcje geodezyjne Pomorza, Nowej Marchii oraz Meklemburgii jako odzwierciedlenie rozwoju miernictwa w XVII i XVIII w., źródło:http://www.geodezjaszczecin.org.pl/stara_strona/Konferencje/Konf2010/k11.pdf.
• Skalos J., Weber M., Lipsky Z., Trpakova I., Santruckova M., Uhlirova L., Kukla P., 2011: Using old military survey maps and orthophotograph maps to analyse long-term land cover changes .Case study (Czech Republic) [w:] Applied Geography 31: 428-429.
• Weber K., 2010: Rayon- eine Kunstlandschaft. Ein Beitrag zum Vorgelände neuzeitlicher Festungen [w:] Dieter Hanlein (Hrsg.): Leben in und mit Festungen (Festungsforschung, Bd.2.) Regensburg: 126.
• Wilkaniec A., Urbański P., 2011: Twierdza Poznań w krajobrazie na przestrzeni XIX i XX w. od krajobrazu rolniczego po zurbanizowany [w:] Acta Scientarum Polonorum Administratio Locorum, 9: 2.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).