Identyfikatory
Warianty tytułu
Environmental changes prior to and at the beginning of deposition of the Badenian gypsum (Wschodnia River region, northern part of the Fore-Carpathian Basin)
Języki publikacji
Abstrakty
Skład i zmiany zespołów otwornic pochodzących z najwyższej części utworów podewaporatowych w otworze wiertniczym Busko (Młyny) PIG-1 (głęb. 188–192 m), zlokalizowanym w północnej części zbiornika przedkarpackiego (Paratetyda Środkowa), wskazują, że zbiornik, w którym powstawały osady margliste, był słabo wentylowany, z dużym deficytem tlenowym w wodach przydennych oraz ze środowiskiem eutroficznym w wodach powierzchniowych. Zbiornik ten, o głębokości 50–70 m, wypełniały wody chłodne o zasoleniu typowym dla zbiornika morskiego. Obserwowane w najwyższej części profilu prawie całkowite wyeliminowanie otwornic Uvigerina i zajęcie na krótko zwolnionej niszy przez Fursenkoina acuta (zespół D4c) oraz zdominowanie składu najmłodszego zespołu (D4d) przez tolerującą podwyższone zasolenie Bulimina elongata może jednak wskazywać na znaczne podwyższenie zasolenia w trakcie depozycji najwyższej części utworów poprzedzających depozycję gipsów. Profil gipsów badeńskich w badanym otworze wiertniczym w porównaniu z bardziej brzeżną strefą platformy gipsowej cechuje się redukcją dolnej, autochtonicznej części gipsów oraz specyficznym wykształceniem najniższej jednostki gipsów. W matriksie ilastym występują tam gruzły gipsu bardzo przypominające małe, chaotycznie ułożone blokowe zrosty krystaliczne, określane jako facja szkieletowa gipsów szklicowych, związana w niecce Nidy oraz na Morawach z obniżeniami dna. Wykształcenie profilu gipsów wskazuje na głębsze środowisko sedymentacji niż to stwierdzono w rejonie niecki Nidy.
Composition and changes in foraminiferal assemblages recorded in the uppermost part of the sub-evaporite deposits of the Busko (Młyny) PIG-1 borehole (depth 188–192 m) in the northernmost part of the Fore-Carpathian Basin (Central Paratethys) indicate that the basin, in which marly deposits have originated, was poorly ventilated with a great oxygen deficit in the bottom waters, and was characterised by mainly eutrophic conditions in surface waters. The basin was 50–70 m deep. The waters were cool and of normal seawater salinity, although the recorded (in the uppermost part of the section) almost complete disappearance of Uvigerina foraminifers, occupation (for a short time) of the vacant niche by Fursenkoina acuta (assemblage D4c), and the dominance of Bulimina elongata (tolerant to increased salinity) in the youngest assemblage (D4d) may indicate a considerable increase of seawater salinity during the deposition of the uppermost part of the sub-evaporite strata. The gypsum section is characterised, when compared to the more marginal gypsum sections of the Nida Trough, by a reduction of the lower, autochthonous part of the gypsum section and a specific development of the lowermost gypsum unit. It contains gypsum nodules resembling small, chaotically arranged gypsum intergrowths in the clayey matrix. Such facies is regarded as the skeletal facies of the giant gypsum intergrowth facies of the Nida Trough and Moravia, and is related to depositional lows at the beginning of the gypsum deposition. The gypsum sequence in this borehole indicates a deeper sedimentary environment than inferred for the Nida Trough.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
133--151
Opis fizyczny
Bibliogr. 92 poz., 2 tabl., rys., wykr., zdj.
Twórcy
autor
- Polska Akademia Nauk, Instytut Paleobiologii, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa
autor
- Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
Bibliografia
- 1. ALEXANDROWICZ S.W., GARLICKI A., RUTKOWSKI J., 1982 — Podstawowe jednostki litostratygraficzne miocenu zapadliska przedkarpackiego. Kwart. Geol., 26, 2: 470–471.
- 2. ARMSTRONG H.A., BRASIER M.D., 2005 — Microfossils. Blackwell Publishing, Malden, Oxford, Carlton.
- 3. BARMAVIDJAJA D.M., JORISSEN F.J., PUSKARIC S., van der ZWAAN G.J., 1992 — Microhabitat selection by benthic foraminifera in the northern Adriatic Sea. J. Foramin. Res., 22: 297–317.
- 4. BĄBEL M., 1986 — Growth of crystals and sedimentary structures in the sabre-like gypsum (Miocene, southern Poland). Prz. Geol., 34, 4: 204–208.
- 5. BĄBEL M., 1987 — Giant gypsum intergrowths from the Middle Miocene evaporites of southern Poland. Acta Geol. Pol., 37: 1–20.
- 6. BĄBEL M., 1991 — Dissolution of halite within the Middle Miocene (Badenian) laminated gypsum of southern Poland. Acta Geol. Pol., 41: 165–182.
- 7. BĄBEL M., 1996 — Wykształcenie facjalne, stratygrafia oraz sedymentacja badeńskich gipsów Ponidzia. W: Analiza basenów sedymentacyjnych a nowoczesna sedymentologia. Materiały Konferencyjne V Krajowego Spotkania Sedymentologów (red. P.H. Karnkowski): B-1–B-26. Inst. Geol. Podst. UW, Warszawa.
- 8. BĄBEL M., 1999a — Facies and depositional environments of the Nida Gypsum deposits (Middle Miocene, Carpathian Foredeep, southern Poland). Geol. Quart., 43, 4: 405–428.
- 9. BĄBEL M., 1999b — History of sedimentation of the Nida Gypsum deposits (Middle Miocene, Carpathian Foredeep, southern Poland). Geol. Quart., 43, 4: 429–447.
- 10. BĄBEL M., 2004 — Badenian evaporite basin of the northern Carpathian Foredeep as a drawdown salina basin. Acta Geol. Pol., 54: 317–337.
- 11. BĄBEL M., 2005 — Event stratigraphy of the Badenian selenite evaporites (Middle Miocene) of the northern Carpathian Foredeep. Acta Geol. Pol., 55: 9–29.
- 12. BERNHARD J.M., SEN GUPTA B.K., 1999 — Foraminifera of oxygen-depleted environments. W: Modern Foraminifera (red. B.K. Sen Gupta): 201–216. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
- 13. BICCHI E., FERRERO E.,GONERA M., 2003 — Palaeoclimatic interpretation based on Middle Miocene planktonic foraminifera: the Silesia Basin (Paratethys) and Monferrato (Tethys) records. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 196: 265–303.
- 14. BRÜCHERT V., PÉREZ M.E., LANGE C.B., 2000 — Coupled primary production, benthic foraminiferal assemblage, and sulphur diagenesis in organic-rich sediments of the Benguela upwelling system. Mar. Geol., 163: 27–40.
- 15. BUKOWSKI K., 2011 — Badeńska sedymentacja salinarna na obszarze między Rybnikiem a Dębicą w świetle badań geochemicznych, izotopowych i radiometrycznych. Rozpr. Monogr. AGH, 236: 1–183.
- 16. BUKOWSKI K., de LEEUW A., GONERA M., KUIPER K.F., KRZYWIEC P., PERYT D., 2010 — Badenian tuffite levels within the Carpathian orogenic front (Gdów–Bochnia area, Southern Poland): radio-isotopic dating and stratigraphic position. Geol. Quart., 54, 4: 449–464.
- 17. CICHA I., RÖGL F., RUPP C., ÈTYROKÁ J., 1998 — Oligocene–Miocene foraminifera of the Central Paratethys. Kramer, Frankfurt am Main.
- 18. CORLISS B.H., CHEN Ch., 1988 — Morphotype patterns of Norwegian Sea deep-sea benthic foraminifera and ecological implications. Geology, 16: 716–719.
- 19. CULVER S.J., 1988 — New foraminiferal depth zonation of the Northwestern Gulf of Mexico. Palaios, 3: 69–85.
- 20. CZAPOWSKI G., 2004 — Otoczenie Gór Świętokrzyskich. W: Budowa geologiczna Polski. T. 1. Stratygrafia. Cz. 3a. Kenozoik: paleogen i neogen (red. M. Peryt, M. Piwocki): 239–245. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
- 21. Di STEFANO A., VERDUCCI M., LIRER F., FERRARO L., IACCARINO S.M., HÜSING S.K., HILGEN F.J., 2010 — Paleoenvironmental conditions preceding the Messinian Salinity Crisis in the Central Mediterranean: integrated data from the Upper Miocene Trave section (Italy). Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 29: 37–63.
- 22. DUDEK K., BUKOWSKI K., 2004 — Badenian pyroclastic level from Gacki in Nida Valley, Carpathian Foredeep, Poland. Min.Soc. Pol. Spec. Pap., 24: 141–144.
- 23. FRIEDRICH O., SCHIEBEL R., WILSON P.A., WELDEAB S., BEER Ch.J., COOPER M.J., FIEBIG J., 2012 — Influence of test size, water depth, and species ecology on Mg/Ca, Sr/Ca, δ18O and δ13C in nine modern species of planktic foraminifers. Earth Planet. Sci. Lett., 319: 133–145.
- 24. GONERA M., 2001 — Otwornice i paleośrodowisko formacji badenianu (miocen środkowy) na obszarze Górnego Śląska. Stud. Naturae, 48: 1–211.
- 25. GONERA M., 2013 — Globorotaliid intervals of the sub-evaporite Badenian (Middle Miocene) in the Upper Silesia Basin (Central Paratethys, Poland). Geol. Quart., 57, 4: 757–768.
- 26. GONERA M., BUKOWSKI K., D’OBYRN K., WIEWIÓRKA J., 2012 — Foraminifera in slump deposits of the Badenian (Middle Miocene) Green Stratified Salt in Wieliczka, Poland. Geol.Quart., 56, 4: 869–880.
- 27. HAŁAS S., JASIONOWSKI M., PERYT T.M., 1996 — Anomalia izotopowa w badeńskich gipsach Ponidzia. Prz. Geol., 44, 10: 1054–1056.
- 28. HEMLEBEN Ch., SPINDLER M., ANDERSON O.R., 1989 — Modern planktonic foraminifera. Springer-Verlag, New York.
- 29. van HINSBERGEN D.J.J., KOUWENHOVEN T.J., van der ZWAAN G.J., 2005 — Paleobathymetry in the backstripping procedure: correction for oxygenation effects on depth estimates. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 221: 245–265.
- 30. HOHENEGGER J., 2005 — Estimation of environmental paleogradient values based on presence/absence data: a case study using benthic foraminifera for paleodepth estimation. Palaeogeogr.,Palaeoclim., Palaeoecol., 217: 115–130.
- 31. IACCARINO S.M., PREMOLI SILVA I., BIOLZI M., FORESI L.M., LIRER F., TURCO E., PETRIZZO M.R., 2007 — Practical manual of Neogene planktonic foraminifera. International School on Planktonic Foraminifera. 6 course: Neogene. Univ. Perugia Press, Perugia.
- 32. JORISSEN F.J., 1988 — Benthic foraminifera from the Adriatic Sea; principles of phenotypic variations. Utrecht Micropaleont.Bull., 37: 1–174.
- 33. JORISSEN F.J., BARMAWIDJAJA D.M., PUSKARIC S., van derZWAANG.J., 1992 — Vertical distribution of benthic foraminifera in the Northern Adriatic Sea: the relation with high organic flux. Mar. Micropaleont., 19: 131–146.
- 34. JORISSEN F.J., de STIGTER H.C., WIDMARK J.G.V., 1995 — A conceptual model explaining benthic foraminiferal microhabitats. Mar. Micropaleont., 26: 3–15.
- 35. KAIHO K., 1994 — Benthic foraminiferal dissolved-oxygen index and dissolved oxygen levels in the modern ocean. Geology, 22: 719–722.
- 36. KAMINSKI M.A., 2012 — Calibration of the Benthic Foraminiferal Oxygen Index in the Marmara Sea. Geol. Quart., 56, 4: 757–764.
- 37. KASPRZYK A., 1991 — Analiza litofacjalna utworów siarczanowych badenu południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 39, 4: 213–223.
- 38. KASPRZYK A., 1993 — Lithofacies and sedimentation of the Badenian (Middle Miocene) gypsum in the northern part of the Carpathian Foredeep, southern Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 63: 33–84.
- 39. KASPRZYK A., 1999 — Sedimentary evolution of Badenian (Middle Miocene) gypsum deposits in the northern Carpathian Foredeep. Geol. Quart., 43, 4: 449–465.
- 40. KOUWENHOVENT.J., van derZWAANG.J., 2006 — Areconstruction of late Miocene Mediterranean circulation patterns using benthic foraminifera. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 238: 373–385.
- 41. KUBICA B., 1992 — Rozwój litofacjalny osadów chemicznych badenu w północnej części zapadliska przedkarpackiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 133: 1–64.
- 42. KWIATKOWSKI S., 1972 — Sedymentacja gipsów mioceńskich południowej Polski. Pr. Muz. Ziemi, 19: 3–94.
- 43. KWIATKOWSKI S., 1974 — Złoża gipsów mioceńskich Polski południowej. Biul. Inst. Geol., 280: 299–344.
- 44. LOEBLICH A.R. Jr., TAPPAN H., 1987 — Foraminiferal genera and their classification. Van Nostrand Reinhold, New York.
- 45. LOUBÈRE P., 1996 — The surface ocean productivity and bottomwater oxygen signals in deep water benthic foraminiferal assemblages. Mar. Micropaleont., 28: 247–261.
- 46. LOUBÈRE P., 1997 — Benthic foraminiferal assemblage formation, organic carbon flux and oxygen concentrations on the outer continental shelf and slope. J. Foramin. Res., 27: 93–100.
- 47. LUTZE G.F., COULBOURN W.T., 1984 — Recent benthic foraminifera from the continental margin of northwest Africa: community structure and distribution. Mar. Micropaleont., 8: 361–401.
- 48. LUTZE G.F., THIEL H., 1989 — Epibenthic foraminifera from elevated microhabitats: Cibicidoides wuellerstorfi and Planulina ariminensis. J. Foramin. Res., 19: 153–158.
- 49. ŁUCZKOWSKA E., 1955 — O tortońskich otwornicach z warstw chodenickich i grabowieckich okolic Bochni. Rocz. Pol. Tow. Geol., 23: 77–156.
- 50. ŁUCZKOWSKA E., 1964 — Stratygrafia mikropaleontologiczna miocenu w rejonie Tarnobrzeg–Chmielnik. Pr. Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 20: 7–72.
- 51. van MORKHOVEN F.P.C.M.,BERGGREN W.A.,EDWARDS A.S., 1986 — Cenozoic cosmopolitan deep-water benthic foraminifera. Bull. Cent. Rech. Explor.-Prod. Elf-Aquitaine, Mem., 11: 1–421.
- 52. MURRAY J.W., 1991 — Ecology and palaeoecology of benthic foraminifera. Longman, Avon.
- 53. MURRAY J.W., 2006 — Ecology and applications of benthic foraminifera. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
- 54. NIEMCZYK J., 1988 — Gipsarenity w mioceńskiej serii ewaporatowej w rejonie Wiślicy. Kwart. AGH Geologia, 14: 51–56.
- 55. NIEMCZYK J., 1995 — Profil litostratygraficzny serii gipsowej w Krzyżanowicach koło Pińczowa jako podstawa do rozważań sedymentologicznych. Kwart. AGH Geologia, 21: 183–196.
- 56. NIEMCZYK J., 1998 — Olistostrom złoża gipsowego Gacki koło Pińczowa. Kwart. AGH Geologia, 24: 65–75.
- 57. ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA E., OLSZEWSKA B., 1996 — Rząd Foraminiferida Eichwald.W: Budowa geologiczna Polski. T. 3. Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych. Cz. 3a. Kenozoik: trzeciorzęd, neogen (red. L. Malinowska, M. Piwocki): 530–614. Pol. Agen. Ekol., Warszawa.
- 58. PAPP A., SCHMID M.E., 1985 — Die fossilen Foraminiferen des tertiären Beckens von Wien. Revision de Monographie von Alcide d’Orbigny (1846). Abh. Geol. Bundesanst. Wien, 37: 1–311.
- 59. PEREZ-CRUZ L.L., MACHAIN-CASTILLO M.L., 1990 — Benthic foraminifera of the oxygen minimum zone, continental shelf of the Gulf of Tehuantepec, Mexico. J. Foramin. Res., 20: 312–325.
- 60. PERYT D., 2013a — Foraminiferal record of marine transgression during deposition of the Middle Miocene Badenian evaporates in Central Paratethys (Borków section, Polish Carpathian Foredeep). Terra Nova, 25: 298–306.
- 61. PERYT D., 2013b — Foraminiferal record of the Middle Miocene climate transition prior to the Badenian salinity crisis in the Polish Carpathian Foredeep Basin (Central Paratethys). Geol. Quart., 57: 141–164.
- 62. PERYT D., GEDL P., 2010 — Palaeoenvironmental changes preceding the Middle Miocene Badenian salinity crisis in the northern Polish Carpathian Foredeep Basin (Borków quarry) inferred from foraminifers and dinoflagellate cysts. Geol. Quart., 54, 4: 487–508.
- 63. PERYT T.M., 1996 — Sedimentology of Badenian (middle Miocene) gypsum in eastern Galicia, Podolia and Bukovina (West Ukraine). Sedimentology, 43: 571–588.
- 64. PERYT T.M., 2001 — Gypsum facies transitions in basin-marginal evaporites: middle Miocene (Badenian) of West Ukraine. Sedimentology, 48: 1103–1119.
- 65. PERYT T.M., 2006 — The beginning, development and termination of the Middle Miocene Badenian salinity crisis in Central Paratethys. Sediment. Geol., 188–189: 379–396.
- 66. PERYT T.M., 2013 — Palaeogeographical zonation of gypsum facies: Middle Miocene Badenian of Central Paratethys (Carpathian Foredeep in Europe). J. Palaeogeogr., 2: 225–237.
- 67. PERYT T.M., JASIONOWSKI M., 1994 — In situ formed and redeposited gypsum breccias in the Middle Miocene Badenian of southern Poland. Sediment. Geol., 94: 153–163.
- 68. PERYT T.M., KASPRZYK A., 1992a — Carbonate-evaporite sedimentary transitions in the Badenian (Middle Miocene) basin of southern Poland. Sediment. Geol., 76: 257–271.
- 69. PERYT T.M., KASPRZYK A., 1992b — Earthquake-induced resedimentation in the Badenian (Middle Miocene) gypsum of southern Poland. Sedimentology, 39: 235–249.
- 70. PERYT T.M., HAŁAS S., KAROLI S., PERYT D., 1997a — Zapis izotopowy zmian środowiskowych podczas depozycji gipsów badeńskich w Kobeøicach koło Opawy. Prz. Geol., 45, 8: 807–810.
- 71. PERYT T.M., KAROLI S., PERYT D., PETRICHENKO O.I., GEDL P., NARKIEWICZ W., DURKOVIÈOVA J., DOBIESZYŃSKA Z., 1997b — Westernmost occurrence of the Middle Miocene Badenian gypsum in central Paratethys (Kobeøice, Moravia, Czech Republic). Slovak Geol. Mag., 3: 105–120.
- 72. PUJOL C., VERGNAUD-GRAZZINI C., 1995 — Distribution patterns of live planktic foraminifers as related to regional hydrography and productive systems of the Mediterranean Sea. Mar.Micropaleont., 25: 187–217.
- 73. RÖGL F., 1985 — Late Oligocene and Miocene planktic foraminifera of the Central Paratethys. W: Plankton stratigraphy (red. H.M. Bolli i in.): 315–329. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
- 74. ROSELL L., ORTI F., KASPRZYK A., PLAYA E., PERYT T.M., 1998 — Strontium geochemistry of Miocene primary gypsum; Messinian of southeastern Spain and Sicily and Badenian of Poland. J. Sediment. Res., 68: 63–79.
- 75. SCHIEBEL R., HEMLEBEN Ch., 2005 — Modern planktic foraminifera. Paläontol. Z., 79: 135–148.
- 76. SCHIEBEL R., BIJMA J., HEMLEBEN Ch., 1997 — Population dynamics of the planktic foraminifer Globigerina bulloides from the eastern North Atlantic. Deep-Sea Res. I, 44: 1701–1713.
- 77. SCHREIBER B.C., BĄBEL M., LUGLI S., 2007 — Introduction and overview.W: Evaporites through space and time (red. B.C. Schreiber i in.). Geol. Soc. London Spec. Publ., 285: 1–13.
- 78. SJOERDSMA P.G., van der ZWAAN G.J., 1992 — Simulating the effect of changing oceanic flux and oxygen content on the distribution of benthic foraminifera. Mar. Micropaleont., 19: 163–180.
- 79. SPEZZAFERRI S., ĆORIĆ S., HOHENEGGER J., RÖGL F., 2002 — Basin-scale paleobiogeography and paleoecology: an example from Karpatian (Latest Burdigalian) benthic and planktonic foraminifera and calcareous nannofossils from the Central Paratethys. Geobios, 35, Suppl. 1: 241–256.
- 80. SZCZECHURA J., 1982 — Middle Miocene foraminiferal biochronology and ecology of SE Poland. Acta Palaeont. Pol., 27: 3–44.
- 81. SZCZECHURA J., 1984 — Morphologic variability in the Globigerinoides-Orbulina group from the Middle Miocene of the Central Paratethys. Acta Palaeont. Pol., 29: 3–27.
- 82. SZCZECHURA J., 2000a — Age and evolution of depositional environments of the supra-evaporitic deposits in the northern, marginal part of the Carpathian Foredeep: micropalaeontological evidence. Geol. Quart., 44, 1: 81–100.
- 83. SZCZECHURA J., 2000b — Palaeoenvironments of the Middle Miocene evaporate-bearing deposits from the Działoszyce Trough, Carpathian Foredeep, Poland, based on microfaunal studies. Geol. Quart., 44, 2: 119–135.
- 84. THOMAS E., 1980 — Details of Uvigerina development in the Cretan Mio-Pliocene. Utrecht Micropaleont. Bull., 23: 1–167.
- 85. VERHALLEN P.J.J.M., 1991 — Late Pliocene to Early Pleistocene Mediterranean mud-dwelling foraminifera; influence of a changing environment on community structure and evolution. Utrecht Micropaleont. Bull., 40: 1–219.
- 86. WENHLINSKYJ I.W., 1958 — Foraminifery miocenu Zakarpattia: 3–145. Wyd. Akad. Nauk Ukrajinsìkoji RCR, Kyjiw.
- 87. WENHLINSKYJ I.W., 1975 — Foramynyfery y byostratyhrafyja myocenowych otłożenyj Zakarpatskoho prohyba: 3–262. Naukowa dumka, Kyjiw.
- 88. WILCZYŃSKI M., 1984 — Tektonika obszaru między Chmielnikiem, Szydłowem i Wiślicą w świetle danych geologicznych w tym zdjęć radarowych i satelitarnych [praca doktorska]. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
- 89. WOŁOSZYNOWA N.A., DAJN Ł.G., 1952 — Nonionidy, kassidulinidy i chiłostomiełlidy. Trudy Wsiesoj. nieft. nauczno-issledowatiel. gieołogo-razwied. instit., 63: 3–151.
- 90. van der ZWAANG.J., 1982 — Paleoecology of late Miocene Mediterranean foraminifera. Utrecht Micropaleont. Bull., 25: 1–202.
- 91. van der ZWAAN G.J., 1983 — Quantitative analysis and the reconstruction of benthic foraminiferal communities. Reconstruction of marine paleoenvironments. Utrecht Micropaleont. Bull., 30: 49–69.
- 92. van der ZWAAN G.J., DUIJNSTEE I.A.P., den DULK M., ERNST S.R., JANNINK N.T., KOUWENHOVEN T.J., 1999 — Benthic foraminifers: proxies or problems? A review of paleocological concepts. Earth-Sci. Rev., 46: 213–236.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-47d1f7bd-9a82-4b8e-a50b-a20aaecf76bc