Nowe stanowisko kruszczyka sinego Epipactis purpurata Sm. na terenie rezerwatu przyrody „Skarpa Wiślicka” na Pogórzu Śląskim

• Autorzy: Beczała Tomasz , Chmura Damian

Identyfikatory

DOI

10.53052/pjmee.2025.9.04

Warianty tytułu

EN

A new locality of the blue helleborine Epipactis purpurata Sm. in the “Skarpa Wiślicka” nature reserve in the Silesian Foothills

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Epipactis purpurata Sm., is a rare orchid species in Poland, classified as Vulnerable (VU) on the Polish Red List of Ferns and Flowering Plants and as Rare (R) on the Red List of Plants and Fungi of Poland. It is strictly protected and considered one of the most endangered orchids in the country. Morphologically, it is a perennial herb reaching 20–80 cm in height, with a purplish stem and pale pink flowers. It typically blooms from mid-July to September, making it one of the latest-flowering orchids in Poland. In August 2013, two shoots of E. purpurata were discovered in the “Skarpa Wiślicka” nature reserve, located in the Silesian Foothills. This reserve, established in 1996 and covering 29.03 ha, is part of the Natura 2000 network due to its active tufa formation processes. The area is a forested island within an agricultural landscape and has been the subject of botanical research since the 1930s. In July 2024, a follow-up survey confirmed the presence of a new population of E. purpurata in forest compartment 74c of the reserve, approximately 350 meters south of the 2013 site. Five flowering individuals were found in a patch of subcontinental hornbeam forest (Tilio-Carpinetum). The confirmed site belongs to the DF91 square according to the vascular plant distribution grid in Poland. This finding highlights the importance of continued botanical monitoring in the Silesian Foothills, especially given the region’s dynamic land-use changes and urbanization pressures. Authors also highlight the need to update records of rare and protected plant species to support effective conservation strategies.

Słowa kluczowe

PL

gatunek ściśle chroniony; storczykowate; stanowiska rzadkich gatunków roślin

EN

strictly protected species; Orchidaceae; localities of rare plant species

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego
• Czasopismo: Polish Journal of Materials and Environmental Engineering
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 9 (29)
• Strony: 33--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., fot.

Twórcy

autor

Beczała Tomasz

• Gorecki Nature Club Association, Zalesie 12, 43-436 Górki Wielkie, Poland

autor

Chmura Damian

• University of Bielsko-Biala, Institute of Engineering Sciences, Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0242-8962

Bibliografia

• 1. Bernacki L. 1998. Występowanie wybranych górskich gatunków storczykowatych w rejonie Wyżyny Śląskiej (Południowa Polska). Acta Universitatis Wratislaviensis 2038, Pr. Bot. 76, 141–154.
• 2. Bernacki L. 2008. Epipactis albensis Novakova & Rydlo – Kruszczyk połabski. [W]: Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe (red. Mirek Z. i Piękoś-Mirkowa H.). Instytut Botaniki im. W. Szafera, Kraków, 460–462.
• 3. Bobrowicz G., Konieczny K., Dajdok Z., Kacki Z. 2005. Kruszczyk siny Epipactis purpurata SM. na Dolnym Śląsku. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 61(3), 13–20.
• 4. Bregin M. 2007. Szata roślinna rezerwatu Skarpa Wiślicka na Pogórzu Śląskim. Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Śląski, Katowice (praca magisterska).
• 5. Budzik K., Stachurska-Swakoń A. 2013. Występowanie kruszczyka sinego Epipactis purpurata na Pogórzu Rożnowskim (Karpaty Zachodnie). Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 69(3), 248–253.
• 6. Chmura D., Szpyrka S., Beczała T. 2017. Ocena stanu zachowania drzewostanu w rezerwacie „Skarpa Wiślicka” na Pogórzu Śląskim. Inżyniera Ekologiczna, 2, 1–8.
• 7. Chwastek E. 2011. Roślinność Pogórza Cieszyńskiego i Doliny Górnej Wisły w granicach miasta i gminy Skoczów. Wydawnictwo Gmina Skoczów.
• 8. Czylok A., Tyc A., Stebel A. 2003. Osobliwości przyrodnicze źródeł z martwicami wapiennymi na Pogórzu Cieszyńskim. Przyroda Górnego Śląska, 34, 22‒23.
• 9. Dajdok Z. 1995. Stanowisko kruszczyka sinego Epipactis purpurata na Wzgórzach Trzebnickich. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 51(4), 73–76.
• 10. Dorda A., Mijal L. 2002. Rezerwaty przyrody Śląska Cieszyńskiego. Polski Klub Ekologiczny, Koło Ustroń.
• 11. Endler Z., Juskiewicz B. 1999. Regeneracja stanowiska Epipactis purpurata Sm. na Pojezierzu Chodzieskim. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria B, 48, 177–180.
• 12. Fiedor M. 1999. Storczyk blady Orchis pallens L. na Pogórzu Cieszyńskim – aktualizacja danych doty-czących rozmieszczenia, zasobów i ekologii. Natura Silesiae Superioris, 3, 5–13.
• 13. Gorczyca M. 2008. Ocena skuteczności ochrony wartości botanicznych w wybranych rezerwatach przyrody środkowej i południowej części województwa śląskiego. Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Śląski, Katowice (praca doktorska).
• 14. Henel A. 2006. Materiały do atlasu rozmieszczenia oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagrożonych rejonu górnośląskiego – PRESS. Część 10. Hacquetia epipactis (Scop.) DC. (Apiaceae) w województwie śląskim. Natura Silesiae Superioris, 9, 5–19.
• 15. Komsta Ł. 2016. Rewizja matematyczna siatki geobotanicznej ATPOL – propozycja algorytmów konwersji współrzędnych. Agronomy Science, 71(1), 31–37.
• 16. Kozłowska A. 1936. Charakterystyka zespołów leśnych Pogórza Cieszyńskiego. [W:] Biocenoza lasów Pogórza Cieszyńskiego. Wyd. Śląskie, Polska Akademia Umiejętności, Prace Biol. 1, 1–78.
• 17. Maćkowiak Ł., Czarna A., Woźniak A. 2013. Występowanie kruszczyka sinego Epipactis purpurata w Wielkopolsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 69(6), 514–516.
• 18. Parusel J., Urbisz A. (red.) 2012. Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego. Raporty Opinie 6.2. Czerwone listy glonów, śluzowców, porostów, mszaków i roślin naczyniowych województwa śląskiego. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
• 19. Pierścińska A. 2009. Kruszczyk siny Epipactis purpurata Sm. – nowe stanowisko na Wyżynie Małopolskiej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 65(3), 219–222.
• 20. Stebel A. 2003. Mszaki rezerwatów przyrody „Morzyk” i „Skarpa Wiślicka” na Pogórzu Śląskim. Archiwum Ochrony Środowiska, 29(1), 99–110.
• 21. Stebel A., Żarnowiec J., Klama H. 1994. Przewodnik botaniczny po wybranych rezerwatach przyrody makroregionu południowego Polski. Śląska Akad. Medyczna, Katowice.
• 22. Szeląg Z., Bernacki L., Pawelec J., Stawowczyk K., Wolanin M. 2017. Epipactis greuteri (Orchidaceae) in Poland. Polish Botanical Journal, 62(1), 117–121.
• 23. Szlachetko D.L. 2001. Flora Polski. Storczyki. Multico, Warszawa.
• 24. Verey M. 2017a. Teoretyczna analiza i praktyczne konsekwencje przyjęcia modelowej siatki ATPOL jako odwzorowania stożkowego definiującego konwersję współrzędnych płaskich na elipsoidę WGS 84. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, 24(2), 469–488.
• 25. Verey M. 2017b. ATPOL – Polish Geobotanical Grid – Mathematical Model. Witryna internetowa http://www.botany.pl/atpol (dostęp 26.05.2025 r.).
• 26. Wika S., Wilczek Z., Bregin M., Gorczyca M. 2014. Roślinność rezerwatu przyrody „Skarpa Wiślickaˮ na Pogórzu Śląskim. Acta Botanica Silesiaca, 10, 119‒139.
• 27. Wilczek Z., Wika S., Gorczyca M., Bregin M. 2014. Flora roślin naczyniowych rezerwatu przyrody „Skarpa Wiślickaˮ na Pogórzu Śląskim. Acta Botanica Silesiaca, 10, 99‒118.
• 28. Zając A. 1978. Założenia metodyczne „Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiadomości Botaniczne, 22(3), 145–155.