Zmiany lesistości w Dolinie Ochotnicy w XIX-XX w. Na podstawie materiałów kartograficznych

• Autorzy: Godziek J. , Szypuła B.

Identyfikatory

DOI

10.30450/201811

Warianty tytułu

EN

A study of changes in forest cover in the Ochotnica Valley in the 19th-20th centuries based on cartographic materials

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Celem przeprowadzonych badań była analiza dynamiki zmian lesistości w Dolinie Ochotnicy (Gorce) w okresie 1879-2015. Lesistość rozumiana jest tutaj jako procentowy stosunek powierzchni porośniętej lasami do całkowitej powierzchni danego obszaru. Analizę przeprowadzono w środowisku oprogramowania GIS z wykorzystaniem historycznych źródeł kartograficznych (mapy z 1879, 1934, 1978 r.) oraz danych współczesnych (ortofotomapa z 2015 r.), a także numerycznego modelu terenu z 2013 r. Pozwoliło to z jednej strony na ilościową i przestrzenną analizę zmian w pokryciu badanego obszaru lasami, a z drugiej na próbę prześledzenia występowania lasów w odniesieniu do topografii (nachyleń, ekspozycji i wysokości bezwzględnych). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że udział lasów na obszarze badań w analizowanym okresie wzrósł dwukrotnie (z 36% w 1879 r. do 72% w 2015 r.). Wzrost ten był stymulowany przede wszystkim przez zmiany w systemie rolnym wsi oraz odejście od tradycyjnej gospodarki pasterskiej.

EN

The aim of this study is the analysis of the dynamics of changes in forest cover in the Ochotnica Valley, located in the Gorce Mts (Polish Western Carpathians), in the period 1879-2015. ‚Forest cover’ (woodiness) is understood as the percentage ratio of surface area of forest cover to total surface area. Analysis was conducted in ArcGIS on the basis of historical cartographic sources (maps from 1879, 1934, 1978) and contemporary data (orthophotomap from 2015), and a digital elevation model from 2013. This allowed the quantitative and spatial analysis of changes in the forest coverage of the study area on one hand, and an attempt to analyse the occurrence of forests in relation to the topography (slopes, aspects and altitudes) on the other. As a result of the conducted analysis, it was concluded that proportion of forests in the research area in the analyzed time period has doubled (from 36% in 1879 to 72% in 2015). This growth was caused mainly by changes in the agricultural system of the village and by discontinuing the traditional pastoral economy.

Słowa kluczowe

PL

lesistość; Gorce; analiza kartograficzna; GIS; numeryczne modele terenu

EN

forest cover; Gorce Mts.; cartographic analysis; GIS; Digital Elevation Models

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 39 (1)
• Strony: 189--206
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., ryc., tab., wykr.

Twórcy

autor

Godziek J.

• University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Sosnowiec, Poland

autor

Szypuła B.

• University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Affek A., 2012: Kalibracja map historycznych z zastosowaniem GIS. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 48-62.
• Bosy G., 2015: Atlas Krieges-Carte von Schlesien Christiana Friedricha von Wrede jako źródło do rekonstrukcji krajobrazu kulturowego Dolnego Śląska w połowie XVIII w. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 29: 39-52.
• Bucała A., 2012: Współczesne zmiany środowiska przyrodniczego dolin potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. IGiPZ PAN, Warszawa. 146 s.
• Bucała A., 2015: Wpływ działalności człowieka na przekształcenia krajobrazów górskich w Gorcach. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 29: 23-37.
• Bucała A., Wiejaczka Ł., 2012: Współczesne zmiany krajobrazu kulturowego doliny Ropy na podstawie analizy materiałów kartograficznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 208-218.
• Burgess R., Sharpe, D., 1981: Forest Island Dynamics in Man – Dominated Landscapes. Springer Verlag, New York.
• Ciesielska K. , Ciesielski M., 2017: Lesistość w Polsce w przekrojach terytorialnych. Wiadomości Statystyczne, 5 (672), 62-78.
• Czajka S., 1987: Ochotnica. Dzieje gorczańskiej wsi 1416-1986. Karkonoskie Towarzystwo Naukowe, Jelenia Góra. 367 s.
• ESRI (Environmental Systems Research Institute), 2018. ArcGIS Desktop: Release 10.6 Redlands, CA.
• Fatyga J., 2009: Ochrona użytków zielonych w programach zalesieniowych i jej wpływ na strukturę użytkowania i lesistość w regionie Sudetów. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, t. 9, z. 4: 37-46.
• Goraj M., 2015: Ewolucja doliny Dolnej Warty od XVII do XX w. na podstawie analiz kartograficznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 28: 99-120.
• James L.A., Hodgson M.E., Ghoshal S., Latiolais M.M., 2012: Geomorphic change detection using historic maps and DEM differencing: The temporal dimension of geospatial analysis. Geomorphology, 137, 1:181-198. DOI: 10.1016/j.geomorph.2010.10.039
• Keller S., 1992: Geologia Gorców [w:] Gorce. Przewodnik monograficzny (red.): A. Matuszczyk, Wydawnictwo Górskie, Poronin. ss. 12-23.
• Klimaszewski M., 1995: Geomorfologia. PWN, Warszawa. 280 s.
• Kondracki J., 2001: Geografia Regionalna Polski. PWN, Warszawa. 440 s.
• Kozak J., 2003: Forest cover change in the Western Carpathians in the past 180 years – a case study in the Orawa region in Poland. Mountain Research and Development, 23: 369-375.
• Kunz M., 2012: Zmiany lesistości Pomorza Zachodniego w ostatnich 400 latach. Roczniki Geomatyki, X, 4(54): 145-155.
• Matuszczyk A., 1992: Gorce. Przewodnik Monograficzny. Wydawnictwo Górskie, Poronin. 340 s.
• Mikulski D., Raszeja E., 2017: Ocena przydatności źródeł kartograficznych z okresu reform agrarnych w Wielkopolsce do badań retrogresywnych krajobrazu. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 38: 23-41.
• Nita J., Myga-Piątek U., 2012: Rola GIS w ocenie historycznych opracowań kartograficznych na przykładzie Wyżyny Częstochowskiej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 116-135.
• Nita J., Nita M., 2015: Aktualność, generalizacja oraz interpretacja informacji na współczesnych mapach województwa śląskiego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 28: 9-25.
• Pieńkowski P., Kupiec M., 2015: Trwałość struktury krajobrazu w obrębie obszarów leśnych dawnej prowincji – Nowa Marchia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 28: 27-34.
• Pieńkowski P., Podlasiński M., 2002: Changes in forest cover of Szczecin Lowland from the 16th to the end of the 20th century, in relation to soil cover. EJPAU 5(2).
• Plit J., 2010: Przestrzenne zmiany zasięgu lasów i gospodarowania w lasach gminy Polanów w ciągu 400 lat. [w:] Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej. Miasto i gmina Polanów (red.): W. Rączkowski, J. Sroka. Sławno – Polanów. ss. 269-288.
• Plit J., 2012: Mapa Henneberga i mapa Lubinusa jako źródło informacji o stanie środowiska geograficznego na przełomie XVI i XVII w. Studium metodyczne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 33-47.
• Plit J., 2016: Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany. Prace Geograficzne nr 253. IGiPZ PAN. 302 s.
• Polna M., 2005: Zmiany lesistości Polski w latach 1990-2001. Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar. 4(1): 51-60.
• Polna M., 2017: Zmiany lesistości obszarów wiejskich w Polsce w latach 1995-2016. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, XIX, 2: 194-199. DOI: 10.5604/01.3001.0010.1188
• Potyrała J., Iwancewicz I., 2018: Zmiany w formach pokrycia terenu wokół wybranych nowożytnych fortyfikacji Śląska w oparciu o historyczne oraz współczesne materiały kartograficzne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 39: 79-98. DOI 10.30450/201805.
• Raška P., Emmer A. 2014: The 1916 catastrophic flood following the Bílá Desná dam failure: The role of historical data sources in the reconstruction of its geomorphologic and landscape effects. Geomorphology, 226: 135-147. DOI: 10.1016/j.geomorph.2014.08.002
• Rocznik Demograficzny 2017. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2018. 510 s.
• Rumsey D., Williams M., 2002: Historical maps in GIS. [In:] Knowles A. K (ed), Past Time, Past Place: GIS for History. ESRI Press: 1-18.
• Sobala M., 2012: Rola materiałów kartograficznych w wyznaczaniu granic obszaru badań zmian krajobrazu kulturowego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 105-115.
• Sobala M., Rahmonov O., Myga-Piątek U., 2017: Historical and comtemporary forest ecosystem changes in the Beskid Mountains (southern Poland) between 1848 and 2014 [In:] iForest. Biogeosciences and Forestry, 10: 939-947. DOI: 10.3832/ifor2418-010.
• Szymura T.H., Dunajski A., Ruczakowska A. M., 2010: Zmiany powierzchni lasów na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego w okresie 1747-1977. Opera Corcontica, 47, Suppl. 1: 159-166.
• Szypuła B., 2011: Analiza rzeźby antropogenicznej Wyżyny Śląskiej w świetle danych kartograficznych. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 43: 89-98.
• Tokarczyk N., 2012: Znaczenie górnoreglowych polan dla turystyki w Gorcach. Folia Turistica, 26: 133-147.
• Tomasiewicz J., Gruszczyk A., 2001: Gorczański Park Narodowy. Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.
• Zachariasz A., 2012: Przydatność archiwalnych źródeł kartograficznych dla współczesnych badań krajobrazowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 63-83.
• Zajączkowski G., Jabłoński M., Jabłoński T., Małecka M., Kowalska A., Małachowska J., Piwnicki J., 2018: Raport o stanie lasów w Polsce 2017. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa. 115 s.
• ŹRÓDŁA DANYCH
• DTED-2 (Numeryczny Model Terenu Polski poziom 2), 2001. Wydział Projektowania i Wdrożeń, Wojskowy Ośrodek Geodezji i Teledetekcji, Warszawa.
• Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, arkusze: Zakopane, Rabka. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa, 1934.
• Mapa topograficzna Polski 1:25 000, arkusze: Nowy Targ, Ochotnica Dolna. GUGiK, Warszawa, 1978-1979.
• NMT (ESRI ASCII Grid), 2014. GUGiK, Warszawa.
• Spezialkarte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie 1:75 000, arkusze: Neumarkt (Nowy Targ) und Zakopane, Tymbark und Rabka. Kaiserlich-Königliches Militär-Geographisches Institut, Wiedeń, 1879.
• STRONY WWW
• http://igrek.amzp.pl/ [data dostępu: 20.08.2018]
• https://www.geoportal.gov.pl/ [data dostępu: 20.08.2018]