Tereny zieleni a potencjał rekreacyjno-wypoczynkowy na przykładzie Krakowa

• Autorzy: Kochel Laura , Zieliński Miłosz

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2021.138703

Warianty tytułu

EN

Green areas and recreational and leisure potential on the example of Krakow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy problematyki planowania terenów rekreacyjno-wypoczynkowych w kontekście terenów zieleni. W pracy przeanalizowano wskaźniki urbanistyczne dotyczące terenów sportowo-rekreacyjnych i zieleni, a także aktualny potencjał rekreacyjny terenów zieleni Krakowa. Zakres czasowy pracy obejmuje okres od 1945 do 2021 roku. Wskazano zagrożenia, jakie mogą nieść za sobą interpretacje rankingów dotyczących stopnia zazielenienia miast oraz przedstawiono wnioski. Najistotniejszym z nich jest konkluzja, że Kraków dysponuje ogromnym, choć nierównomiernie rozłożonym potencjałem rekreacyjno-wypoczynkowym, który można wykorzystać w planowaniu terenów rekreacyjnych. Mimo tego, ciągle zauważalne są asymetrie w dostępie do takich terenów. Praca zwraca również uwagę na rewizję pojęcia „zieleni dostępnej” i podejmuje próbę jej redefinicji.

EN

The paper focuses on the issue of the planning of recreational and leisure areas in the context of green spaces in the city. The study examines urban indicators created for sporting and recreational spaces as well as urban green areas. In addition, the current recreational potential of green areas in the city of Krakow is also assessed. The study period includes the years 1945–2021. The paper considers risks associated with the interpretation of rankings of the degree to which green areas are available in the city and subsequently provides a number of conclusions. The key conclusion in the paper is that Kraków possesses an immense recreational and leisure potential that is not evenly distributed in the city. This potential can be used in the design of urban recreational areas. One problem examined here is the issue of asymmetric access to such areas. Finally, the paper looks at the concept of ‘available green space’ and attempts to redefine it.

Słowa kluczowe

PL

dostępność; tereny rekreacji; tereny wypoczynku; tereny zieleni; zieleń dostępna

EN

accessibility; recreational areas; leisure areas; green areas; available green space

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 49
• Strony: 47--78
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., mapy, tab.

Twórcy

autor

Kochel Laura

• Cracow University of Economics, College of Public Economy and Administration, Department of Spatial Development

• https://orcid.org/0000-0002-2444-6061

autor

Zieliński Miłosz

• Cracow University of Technology, Faculty of Architecture, Chair of Landscape Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-6476-3088

Bibliografia

• Bajorek-Zydroń, K., Wężyk, P. (red.), (2016), Atlas pokrycia terenu i przewietrzania Krakowa. MONIT-AIR - „Zintegrowany system monitorowania danych przestrzennych dla poprawy jakości powietrza w Krakowie”, Kraków: Urząd Miasta Krakowa.
• Bartkowicz, B. (1974), Wypoczynek codzienny mieszkańców nowych osiedli na przykładzie Krakowa, Warszawa: PWN.
• Bartkowicz, B. (2018), ‘Kraków - miasto-ogród z naturalnego rozwoju’, [w:] Mańkowska-Grin E. (red.) Drzewa, Kraków: EMG.
• Böhm, A. (1994), Architektura krajobrazu - jej początki i rozwój, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Clément, G. ‘Manifest trzeciego krajobrazu’, Autoportret 3[66] 2016, oryg., Manifeste du Tiers paysage, Saint Germain sur Ille: Éditions du commun.
• Chmielewski, J.M. (2010), Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• Chmielewski, J.M. (2016), Teoria i praktyka planowania przestrzennego. Urbanistyka Europy, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• Czarnecki, W. (1965), Planowanie miast i osiedli, Tom I, wiadomości ogólne, planowanie przestrzenne, wydanie drugie rozszerzone, Warszawa: PWN.
• Czarnecki, W. (1968) Planowanie miast i osiedli, Tom III, Krajobraz i tereny zielone, wydanie drugie rozszerzone, Warszawa: PWN.
• Czerwieniec, M., Lewińska, J. (2000), Zieleń w mieście, Kraków: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej.
• Dąbrowska-Milewska, G. ‘Standardy urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych - wybrane zagadnienia’, Architecturae et Artibus, 1/2010.
• Deelstra, T., Boyd, D., van den Biggelaar, M. ‘Multifinctional land use: an opportunity for promoting urban agriculture in Europe’, Urban Agriculture Magazine, 4, 2001.
• Dylewski, R., Nowakowski, M., Szopa, M. (2003), Poradnik urbanisty. Standardy, przykłady, przepisy, Warszawa: TUP.
• Gałecka-Drozda, A. (2014), Tereny otwarte jako element struktury przestrzennej wielkiego miasta ze szczególnym uwzględnieniem Poznania, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem A. Zachariasz, Politechnika Krakowska, Wydział Architektury.
• Gałecka-Drozda, A., Zachariasz, A. ‘Tereny postagrarne w największych miastach Polski’, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 38/2017.
• Gerrig, R.J., Zimbardo, Ph.G. (2006), Psychologia i życie, Warszawa: PWN.
• Giecewicz, J. ‘Obszary rolne jako czynnik przyrodniczej rewitalizacji miasta’ Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, T. 1, 2005, PAN: Oddział w Lublinie.
• Gzell, S. (2021), ‘Kompozycja urbanistyczna a piękno miasta w tekstach i rozmowach z Wojciechem Kosińskim’, [w:] Jasiński, M., Skaza M. (red.), Architektura Miasto Piękno, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, s. 79–88.
• Hunter, M.R., Gillespie, B.W., and Chen Yu-Pu Chen, S. ‘Urban Nature Experiences Reduce Stress in the Context of Daily Life Based on Salivary Biomarkers’, Frontiers in Psychology, 04, 2019.
• Informacja o wynikach kontroli, Zarządzanie zielenią miejską, Najwyższa Izba Kontroli, LKR.430.005.2017, Nr ewid.158/2017/P/17/077/LKR.
• Jakubowski, K. (2020), Czwarta przyroda, Sukcesja przyrody i funkcji nieużytków miejskich, Kraków: Fundacja Dzieci w Naturę.
• Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2019–2030, Urząd Miasta Krakowa, Wydział Kształtowania Środowiska, 2019, Zarządzenie nr 2282/2019 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 9 września 2019 roku w sprawie określenia kierunków rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2019–2030.
• Kremer, P., Hamstead, Z.A., McPhearson T. ‘A social–ecological assessment of vacant lots in New York City’, Landscape and Urban Planning, vol. 120, 2013.
• Kowalczyk, A. ‘Krajobraz otwarty jako przedmiot rekreacji człowieka’, Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia przyrodnicze, zeszyt 8(13)1991.
• Montgomery, Ch. (2015), Miasto szczęśliwe, Kraków: Wysoki Zamek.
• Niemirski, W. (red.), (1973), Kształtowanie terenów zieleni, Warszawa: Wyd. Arkady.
• Nowakowski, Z. (1987), Normy, wskaźniki i informacje dla potrzeb planowania przestrzennego, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej.
• Ostrowski, W. (1975), Urbanistyka współczesna, Warszawa: Wyd. Arkady.
• Orzeszek-Gajewska, B. (1984), Kształtowanie terenów zieleni w miastach, Warszawa: PWN.
• Pawlik, W. (1977), Zasady programowania osiedlowych terenów sportowo-rekreacyjnych na obszarach zurbanizowanych, Warszawa–Poznań: PWN.
• Piątkowska, K. (1983), Zieleń i wypoczynek, Warszawa: Instytut Kształtowania Środowiska.
• Piątkowska, K., Scholtz, A., Wirszyłło, R. (1976), Rekreacja w osiedlu, Warszawa: Zakład wydawnictw CRS.
• Podolak, E., Jaśkiewicz, M. (1998), ‘Problemy szczegółowego planowania miejscowego’, [w:] Gospodarka przestrzenna gmin. Poradnik, T. 1, Kraków, s. 270–271.
• Poskrobko, B. ‘Zielona terapia i rekreacja jako nowy produkt turystyczny’, Problemy Turystyki i Rekreacji, z 3, 2013.
• Ptaszycka, A. (1950), Przestrzenie zielone w miastach, Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Oddział w Poznaniu.
• Ptaszycka, A. (1957), ‘Oblicze urbanistyczne współczesnego Krakowa (rozwój miasta w latach 1945–1955, perspektywy rozwojowe), [w:] Dąbrowski, J. (red.), Kraków, studia nad rozwojem miasta, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Ptaszycka, A. (1955), ‘Zieleń przyszłego Krakowa’, [w:] Dobrzecki, J. (red.) Zieleń Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Raszeja, E., Gałecka-Drozda, A. ‘Współczesna interpretacja idei poznańskiego systemu zieleni miejskiej w kontekście strategii miasta zrównoważonego’, Studia Miejskie, tom 19, 2015.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 roku w sprawie ustanowienie określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 566, z późn. zm.).
• Tołwiński, T. (1963), Urbanistyka, Zieleń w urbanistyce, Warszawa: PWN.
• Wójtowicz, p. (2021), Najbardziej zielone miasta świata. Kraków na 5. Miejscu, ©inzynieria.com, https://inzynieria.com/budownictwo/rankingi/60537,najbardziej-zielone-miasta-swiata, (dostępne: 05.2021).
• Ujma-Wąsowicz, K. (2012), Kształtowanie przestrzeni społeczno-rekreacyjnych w mieście, ewolucja problemu, Gliwice: Wyd. Politechniki Śląskiej.
• Ustawa z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.).
• Schneider-Skalska, G. (2004), Kształtowanie zdrowego środowiska mieszkaniowego. Wybrane zagadnienia, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Skibniewska, H. (red.), (1979), Tereny otwarte w miejskim środowisku mieszkalnym, Warszawa: Wyd. Arkady.
• Szulczewska, B. (red.), (2015), Osiedle mieszkaniowe w strukturze przyrodniczej miasta, Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Zachariasz, A. (2006), Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych / Green areas as a modern town creating factor with a particular role of public parks, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Zachariasz, A. (2019), Zielony Kraków: dla przyjemności i pożytku Szanownej Publiczności, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Zachariasz, A. (2019a), ‘Development of The System of the Green Areas of Krakow from The Nineteenth Century to The Present, In The Context of Model Solutions’, IOP Conference Series Material Science and Engineering, DOI: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/471/11/112097, (dostępne: 06.2021).
• Ziobrowski, Z. (1992), Mierniki jakości przestrzeni miejskiej, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej.
• Dane GIS https://zzm.krakow.pl/dla-mieszkancow/kriztz/mapy.html, (dostępne: 06.2021).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023)