Niezwykle chłodne sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010)

• Autorzy: Kossowska-Cezak U. , Twardosz R.

Warianty tytułu

EN

Exceptionally cool summers in Central and Eastern Europe (1951-2010)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy podjęto zagadnienie występowania niezwykle chłodnych sezonów letnich (NZL) – zjawiska rzadkiego, ale wywołującego wiele negatywnych skutków, m.in. w rolnictwie, gospodarce i turystyce. Określono zasięg przestrzenny i dokonano charakterystyki termicznej tych sezonów na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej. Badania oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza (od czerwca do sierpnia) oraz liczby dni z temperaturą maksymalną >25, >30 i >35⁰C i minimalną >20⁰C z 59 stacji meteorologicznych z lat 1951-2010. Za NZL przyjęto te, w których średnia temperatura powietrza była niższa od średniej z 60-lecia na danej stacji przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≤t_śr.-2σ). NZL nie występują na całym obszarze; wystąpiły na 34 spośród 59 stacji (58% stacji), po jednym lub dwa w ciągu 60 lat, głównie w północnej połowie obszaru. Wyłoniono 6 NZL: w roku 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 i 1994, które swym zasięgiem objęły przynajmniej 5% stacji. Średnia temperatura powietrza w NZL była zwykle niższa od średniej wieloletniej o 2-3⁰C. W NZL jeden z miesięcy mógł być również niezwykle chłodny, ale w większości przypadków (58%) o niezwykle niskiej średniej temperaturze w sezonie decydowało długotrwałe utrzymywanie się względnie niskiej temperatury we wszystkich miesiącach lata.

EN

The authors analysed the occurrence of exceptionally cold summer seasons (ECS). The phenomenon is rare, but can cause several adverse effects on agriculture, industry and tourism. The study involves the spatial extent and thermal profiling of such seasons in Central and Eastern Europe. Input data included average monthly temperature (June-August) and the number of days with a maximum temperature >25, >30 and >35⁰C and a minimum temperature >20⁰C, recorded at 59 weather stations during the period 1951-2010. An ECS was defined as having an average temperature lower than the 60-year average at a given station by at least 2 standard deviations (t≤t_śr.-2σ). The study showed that ECS only occurred in some parts, mostly northern, of the study area, at 34 of the 59 stations (58%), and never more than twice at a given station. Six such seasons were identified that covered at least 5% of all stations at a time, including 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 and 1994. The average air temperature of an ECS was normally 2-3⁰C lower than the long-term average. Some ECS also had an exceptionally cold month, but in most cases (58%) the seasonal criterion of exceptional coldness was met due to the persistence of relatively low temperatures during all of the summer season.

Słowa kluczowe

PL

temperatura powietrza; anomalia temperatury; lata chłodne; dni upalne; Europa Środkowa; Europa Wschodnia

EN

air temperature; temperature anomaly; cool summer; hot day; Central Europe; Eastern Europe

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 25--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kossowska-Cezak U.

• Zakład Klimatologii, Wydział Geografii i Studiów regionalnych Uniwersytet Warszawski

autor

Twardosz R.

• Zakład Klimatologii, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• [1]. Anisimov O.A., Borzenkova II., Zhil'tsova E.L., Zakharova O.K., Kokorev V.A., Reneva S.A., Strel'chenko Yu.G., 2011, Hydrometeorological Conditions of the Volga Region and Current Climate Changes. Russian Met. and Hydr., 36 (5), 307-314.
• [2]. Bardin M.Yu., 2007, Anticydonic quasi-stationary circulation and its effect on air temperature anomalies and extremes over western Russia. Russian Met. and Hydr., 32 (2), 75-84.
• [3]. Filipiuk E, Kaszewski B.M., 2000, Hot and cold summer in Central Europe (1871-1990). Prace Geogr., 108, 149-154.
• [4]. Gerstengarbe F.-W., Werner P.C., 1992, The Time Structure of Extreme Summers in Central Europe Between 1901 and 1980. Meteorol. Zeitschrift, N.F., 1, 285-289.
• [5]. Kossowska-Cezak U, 1997, Miesięczne warunki termiczno-opadowe i ich zależność od cyrkulacji atmosferycznej. Prace i Studia Geogr., 20, 125-144.
• [6]. Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012a, Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010), Cz. I Niezwykle gorące miesiące letnie. Prz. Geof., 3-4, 299-324.
• [7]. Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012b, Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010), Cz. H Niezwykle gorące sezony letnie. Prz. Geof., 3-4, 325-342.
• [8]. Kuziemska D., 1975, Opady atmosferyczne chłodnych, umiarkowanych i ciepłych miesięcy roku (na przykładzie Warszawy). Temat 1.05.04, Problem 157, IMGW, 1-28
• [9]. Piervitali E., Conte M., Colacino M., 1997, Summer air temperature anomalies in Europe during the century 1811-1910. II Nuovo Cimento C, 20, 195-208.
• [10]. Sidorenkov N.S., Orlov I.A., 2008, Atmospheric Circulation Epochs and Climate Changes. Russian Met. and Hydr., 33 (9), 553-559.
• [11]. Slonosky V.C., Jones RD., Davies T.D., 2001, Atmospheric circulation and surface temperature in Europe from the 18th century to 1995. Int. J. of Climatol., 21, 63-75.
• [12]. Trigo R.M., Vaquero J.M., Alcoforado M.J., Barriendos M., Taborda J., Garcia-Herrera R., Luterbacher J., 2009, Iberia in 1816, the year without a summer. Int. J. Climatol., 29, 99-115.
• [13]. Twardosz R., Niedźwiedź T, Łupikasza E., 2011, Zmienność i uwarunkowania cyrkulacyjne występowania postaci i typów opadów atmosferycznych na przykładzie Krakowa. Wyd. UJ, Kraków.
• [14]. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2012, Exceptionally hot summers in Central and Eastern Europe (1951-2010). Global Conference on Global Warming 2012, Book of Abstract, July 8-12, 2012, Istanbul Technical University (ITU), Istanbul, Turkey.
• [15]. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2013a, Exceptionally hot summers in Central and Eastern Europe (1951-2010). Theor. and Appl. Climatol., 112:617-628.
• [16]. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2013b, Exceptionally hot summers months in Central and Eastern Europe during the years 1951-2010. Springer (w druku).
• [17]. Zveryaev I.I., 2007, Climatology and Long-Term Variability of the Annual Cycle of Air Temperature over Europe. Russian Met. and Hydr., 32 (7), 426-430.