Ocena składu i stanu ichtiofauny niewielkich cieków środkowej i zachodniej Polski przy zastosowaniu Europejskiego Wskaźnika Ichtiologicznego (EFI+)

• Autorzy: Brysiewicz A. , Czerniejewski P. , Wolska M. , Kierasiński B. , Lipiński J.

Identyfikatory

DOI

10.14597/INFRAECO.2018.2.1.030

Warianty tytułu

EN

Assessment of the composition and state of the fish fauna of small streams in central and west of Poland using the European Fish Index (EFI+)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Monitoring rzek pod kątem stanu i składu gatunkowego ichtiofauny stanowi jedną z form prowadzenia gospodarki rybackiej wód otwartych. Badania prowadzono na 10-ciu wytypowanych do prac utrzymaniowych ciekach, miały na celu nie tylko określenie składu i zagęszczenia ryb rodzimych i inwazyjnych, ale również poprzez określenie Europejskiego Wskaźnika Ichtiologicznego (EFI+) ocenę stanu ekologicznego wyznaczonych stanowisk w małych ciekach wodnych położonych w dorzeczach Wisły i Odry. W wyniku prowadzonych prac inwentaryzacyjnych odłowiono łącznie 1405 ryb, należących do 24 gatunków. Dominowały gatunki rodzime, jednakże 19% złowionych ryb stanowiły gatunki inwazyjne. Najczęściej spotykanym gatunkiem była płoć (Rutilis rutilus), ale najliczniej notowano kiełbie (Gobio gobio). Na badanych stanowiskach maksymalna wartość Europejskiego Wskaźnika Ocena składu i stanu ichtiofauny niewielkich cieków środkowej i zachodniej polski przy zastosowaniu europejskiego wskaźnika ichtiologicznego (EFI+) Ichtiologicznego wyniosła 0,868. Po podziale na klasy według wartości wskaźnika EFI+ zanotowano, że na większości badanych stanowisk, na których stwierdzono ryby (24 z 28 stanowisk) wartość EFI+ mieściła się w klasie 0,00 - 0,40. Ta stosunkowo mała wartość, świadczyła o słabym stanie siedlisk dla ryb, czego potwierdzeniem były niskie klasy stanu ekologicznego na poszczególnych stanowiskach badawczych. Tylko w przypadku stanowiska 1 na rzece Tywa oraz stanowiska 3 na rzece Czarna-Cedron zanotowano 2 klasę jakości wód. Klasę 3 określono na stanowisku 3 na rzece Tywa. Aż na 15 stanowiskach badawczych stwierdzono klasę 5, która określa zły stan siedlisk ryb i małą ich bioróżnorodność.

EN

River monitoring for the status and species composition of ichthyofauna is one of the forms of open water fisheries management. Research conducted on 10 selected for maintenance works of small rivers was to determine the composition and density of native and invasive fish and estimating the European Fish Index (EFI +) to assess the ecological status of designated sites in these rivers located in the Vistula and Oder basin. A total of 1405 fish, belonging to 24 species, were captured. Native species predominated, however, 19% of the fish caught were invasive species. The most common species was roach (Rutilus rutilus), but the most numerous was the gudgeon (Gobio gobio). At the researched stations, the maximum value of the EFI+ amounted to 0.868. After division into classes according to the value of the EFI + index, the majority of investigated sites where fish were found (24 of 28 sites), the EFI + value was between 0.00 to 0.40. This relatively small value indicated a poor condition of fish habitats, which was confirmed by low classes of ecological status at individual sites. Only in the case of the 1st position in the Tywa river and the 3rd position in the Czarna-Cedron river, there was a water quality class 2. Class 3 was determined at station 3 in the Tywa River. As many as 15 sites have found class 5, which determines the poor condition of fish habitats and low biodiversity.

Słowa kluczowe

PL

ryba; mała rzeka; EFI+; monitoring; obszary wiejskie

EN

fish; small river; EFI+; monitoring; rural areas

• Wydawca: Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2018
• Tom: nr II/1
• Strony: 449--463
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Brysiewicz A.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badawczy, ul. Czesława 9, 71-504 Szczecin, Tel: [phone]

autor

Czerniejewski P.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Zakład Gospodarki Rybackiej i Ochrony Wód, ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin, Tel: [phone]

autor

Wolska M.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Katedra Hydrobiologii, Ichtiologii i Biotechnologii Rozrodu, ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin, Tel: [phone]

autor

Kierasiński B.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Inżynierii i Gospodarki Wodnej, Al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn, Tel. [phone]

autor

Lipiński J.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Inżynierii i Gospodarki Wodnej, Al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn, Tel. [phone]

Bibliografia

• Balon, E.K. (1990). Epigenesis of an epigeneticist: the development of some alternative concepts on the early ontogeny and evolution of fishes. Guelph Ichthyol. Rev., 1: 1-48.
• CEN EN 14011 (2003). Water Analysis: Fishing with Electricity (EN 14011) for adable and non-wadable rivers. European Committee for Standarisation (CEN), Brussels, 19.
• Czarnecka, H. (2005). Atlas podziału hydrograficznego Polski. Cz. 1. Mapy w skali 1:200000. Cz. 2. Zestawienie zlewni, IMGW, Warszawa.
• Czerniejewski, P., Czerniawski, R. (2016). Ryby morskie i słodkowodne Polski. Wyd. Nauk. FREL.
• Dębowski, P., Radtke, G., Cegiel, K. (2004). Ichtiofauna dorzecza Pasłęki. Roczniki Naukowe PZW, 17: 5-34.
• Illies, J. (1978). Limnofuna Europera. 2. Aufl. G. Fischer-Verlag, Stuttgart.
• Kanclerz, J., Murat-Błażejewska, S., Sojka, M., Przybył, A. (2010). Zmiany jakości wody i struktury ichtiofauny rzeki nizinnej w latach 2000-2009. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 9: 145-155.
• Karr, J.R. (1995). Clean water is not enough. Illahee, 11: 51-59.
• Karr, J.R., Chu, E.W. (1997). Biological monitoring and assessment: using multimetric indexes effectively. EPA 235-R97-001, University of Washington, Seattle.
• Kostrzewa, J., Grabowski, M., Zięba, G. (2004). Nowe inwazyjne gatunki ryb słodkowodnych. Arch. Pol. Fish., 12(2): 21-34.
• Kruk, A. (2007). Long-term (1963-2004) changes in fish assemblages of the Widawka and Grabia Rivers (Poland): pattern recognition with a Kohonen artificial neural network. Ann. Limnol. - Int. J. Lim., 43: 253-269.
• Kruk, A., Penczak, T. (2003). Impoundment impact on populations of facultative riverine fish. Ann. Limnol. - Int. J. Lim., 39: 197-210.
• Kruk, A., Przybylski, M. (2005) Występowanie ryb w odcinkach Warty o różnym stopniu degradacji. Roczniki Naukowe PZW, 18: 47-57.
• Mazurkiewicz, J., Przybył, A., Andrzejewski, W., Golski, J. (2008). Ichthyofauna of Santoczna and Pełcz Rivers in the catchment area of lower Noteć. Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego - OL PAN 5A: 64-69.
• Moyle, P.B. (1994). Biodiversity, biomonitoring, and the structure of stream fish communities. W: Biological monitoring of aquatic system. Red. S.L. Loeb, A. Spacie. Lewis Publisher, Boca Raton, 171-186.
• Penczak, T. (1995). Food consumption by fish populations in the Warta River, Poland, before and after impoundment. Hydrobiologia, 302: 47-61.
• Penczak, T. (1999). Fish production and food consumption in the Warta River (Poland): continued post-impoundment study (1990-1994). Hydrobiologia, 416: 107-123.
• Penczak, T. (2006). Movement pattern and growth ratio of tagged fish in two lowland rivers of central Poland. Polish Journal of Ecology, 54(2): 267-282.
• Penczak, T., Głowacki, Ł., Galicka, W., Koszaliński, H. (1998). A long-term study (1985-1995) of fish populations in the impounded Warta River, Poland. Hydrobiologia, 368: 157-173.
• Penczak, T., Kruk, A., Marszał, L., Zięba, G., Koszaliński, H., Tybulczuk, S., Grabowska, J., Głowacki, Ł., Pietraszewski, D., Galicka, W. (2006). Ichtiofauna systemu rzeki Obry. Roczniki Naukowe PZW, 19: 5-24.
• PN-EN 14011 (2006). Jakość wody. Pobieranie próbek ryb z zastosowaniem elektryczności. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Warszawa, 19.
• Prus, P., Wiśniewolski, W., Adamczyk, M. (2016). Przewodnik metodyczny do monitoringu ichtiofauny w rzekach. Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska.
• Radtke, G., Dębowski, P. (1996). Skład ichtiofauny w wybranych małych ciekach północnej Polski. Roczniki Naukowe PZW, 9: 123-132.
• Radtke, G., Grochowski, A., Dębowski, P. (2007). Ichtiofauna dorzecza Redy, oraz pozostałych małych cieków wpadających do Zatoki Gdańskiej. Roczniki Naukowe PZW, 20: 83-110.
• Rozporządzenie (2016). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016r w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016 poz. 1187).
• Schiemer, F., Wieser, W. (1992). Epiloque: food and feeding ecomorphology, energy, assimilation and conversion in cyprinids. Environmental Biology of Fishes, 33: 223-227.
• Skóra, S., Włodek, J.M. (1991). Ichtiofauna dorzecza rzeki Skawy. Roczniki Naukowe PZW, 4: 47-64.
• Wyżga, B., Amirowicz, A., Radecki-Pawlik, A., Zawiejska, J. (2008). Zróżnicowanie hydromorfologiczne rzeki górskiej a bogactwo gatunkowe i liczebność ichtiofauny. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2: 273-285.
• Zalewski, M. (1983). The Influence of fish community structure on the efficiency of electrofishing. Fisheries Management, 14: 177-186.
• Zalewski, M., Cowx, I.G. (1990). Factors Affecting the Efficiency of Electric Fishing. In: I.G. Cowx & P. Lamarque, eds. Fishing with Electricity, Oxford, Fishing News Books. Blackwell Scientific Publications, 64-91.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).