Charakterystyka środowisk depozycyjnych Jeziora Czechowskiego i jego otoczenia

• Autorzy: Kordowski J. , Błaszkiewicz M. , Kramkowski M. , Słowiński M. , Tyszkowski S. , Brauer A. , Brykała D. , Gierszewski P. , Lamparski P. , Lutyńska M. , Mirosław-Grabowska J. , Noryśkiewicz A.M. , Obremska M. , Ott F. , Wulff S. , Zawiska I.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.025.006

Warianty tytułu

EN

Characteristics of depositional environments of Czechowskie Lake basin and its vicinity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono przegląd badań nad morfogenezą misy jeziornej Jeziora Czechowskiego na Pojezierzu Starogardzkim. W dostępnych odsłonięciach, wkopach i wierceniach o nienaruszonej strukturze przeprowadzono analizę sedymentologiczną osadów glacjofluwialnych, glacjolimnicznych, limnicznych i stokowych. Wyniki tej analizy uzupełniono rezultatami kartowania geologicznego i geomorfologicznego. W efekcie przeprowadzonych prac stwierdzono, że misa jeziora założona jest w głębokiej rynnie subglacjalnej, która do początku allerødu zakonserwowana była bryłami martwego lodu. Ich wytopienie doprowadziło do powstania zróżnicowanej morfologii dna rynny. W najgłębszych miejscach, dzięki ograniczonej miksji, były warunki do zachowania rocznej laminacji osadów dennych. Sedymentacja osadów glacjofluwialnych w otoczeniu rynny była bardzo zróżnicowana i w wielu miejscach wskazuje na warunki przepływu nadkrytycznego. W przypowierzchniowej warstwie osadów sandrowych stwierdzono ślady zapisu procesów mrozowych (gleby mrozowe) oraz wytrącenia węglanowe wskazujące na występowanie warunków peryglacjalnych po zaprzestaniu przepływu proglacjalnego. Osady limniczne są również zróżnicowane w zależności od cech morfometrycznych basenu sedymentacyjnego, a przede wszystkim od głębokości ich depozycji. Osady stokowe pochodzą w większości z ostatnich dwustu lat, a ich depozycja nastąpiła wskutek działalności gospodarczej człowieka.

EN

The paper aims to review the investigations on the genesis of the Czechowskie Lake basin (Starogard Lakeland, north-central Poland). The sedimentological analysis of the glaciofluvial, glaciolimnic, limnic and colluvial deposits have been conducted in the outcrops, pits and boreholes with undisturbed cores. They were supplemented by the results of the geological and geomorphological mapping. Summing up the investigations it can be stated that the lake basin developed within a deep subglacial channel which was preserved by the dead ice blocks till the onset of the Allerød. Their melting led to the emergence of a morphologically diversified lake basin. The conditions in its deepest parts, due to hampered mixing and wave action, favoured the preservation of the annually laminated sediments. The glaciofluvial deposition in the vicinity of the lake was diverse and in many places it indicates the supercritical condition of the water flow. Within the near-surface layer of outwash deposits were recognized the traces of the periglacial processes and calcareous precipitates which indicate short glaciolimnic periods or breaks in sedimentation. The limnic sediments are also diversified and dependent on the morphometric features of the sedimentary basin, mostly the depth of the deposition. Colluvial deposits have originated mostly in the last 200 years as a consequence of the transient deforestation of the surrounding area.

Słowa kluczowe

PL

martwy lód; misa jeziorna; analiza sedymentologiczna; Pojezierze Starogardzkie

EN

dead ice; lake basin; sedimentological analysis; Starogard Lakeland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 25
• Strony: 55--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys.

Twórcy

autor

Kordowski J.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Błaszkiewicz M.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Kramkowski M.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Słowiński M.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń
• GeoForschungsZentrum, Poczdam, Niemcy

autor

Tyszkowski S.

autor

Brauer A.

• GeoForschungsZentrum, Poczdam, Niemcy

autor

Brykała D.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Gierszewski P.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Lamparski P.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

autor

Lutyńska M.

• Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Mirosław-Grabowska J.

• Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, Warszawa

autor

Noryśkiewicz A.M.

• Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Obremska M.

• Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, Warszawa

autor

Ott F.

• GeoForschungsZentrum, Poczdam, Niemcy

autor

Wulff S.

• GeoForschungsZentrum, Poczdam, Niemcy

autor

Zawiska I.

• GeoForschungsZentrum, Poczdam, Niemcy
• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Warszawa

Bibliografia

• Allen J.R.L., 1982. Sedimentary structures, Their character and physical basis. Vol. 2. Developments in sedimentology 30B. Elsevier Scientific, Oxford.
• Allen J.R.L., Banks N.L., 1972. An interpretation and analysis of recumbent-folded deformed cross-bedding. Sedimentology 19: 257–283.
• Babiński Z., 1992. Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły. Prace Geograficzne 157.
• Błaszkiewicz M., 2005a. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (wschodnia część Pomorza). Prace Geograficzne 201.
• Błaszkiewicz M., 2005b. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Stara Kiszewa. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Błaszkiewicz M., 2005c. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Zblewo. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Błaszkiewicz M., 2006. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Osiek. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Błaszkiewicz M., 2011. Timing of the final disappearance of permafrost in the Central European Lowland as reconstructed from the evolution of lakes in N Poland. Geological Quarterly 55(4): 361–374.
• Bukowska-Jania E., 2003. Rola systemu lodowcowego w obiegu węglanu wapnia w środowisku przyrodniczym (na przykładzie Svalbardu i młodoglacjalnych obszarów Polski północno-zachodniej). Prace Uniwersytetu Śląskiego.
• Cartigny M.J.B., Ventra D., Postma G., van den Berg J.H., 2014. Morphodynamics and sedimentary structures of bedforms under supercritical-flow conditions: New insights from flume experiments. Sedimentology 61: 712–748.
• Eisma D., 1993. Suspended Matter in the Aquatic Environment. Springer Verlag, Berlin–Heidelberg–New York–London–Paris–Tokyo–Hong Kong–Barcelona–Budapest.
• Folk R.L., Ward W.C., 1957. Brazos River bar [Texas]; a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Research 27: 3–26.
• Instrukcja opracowania i wydania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. 2004. Wyd. 2, uzupełnione. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Jahn A., 1970. Zagadnienia strefy peryglacjalnej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
• Kaiser K., Hilgers A., Schlaak N., Jankowski M., Kühn P., Bussemer S., Przegiętka K., 2009. Palaeopedological marker horizons in northern central Europe: Characteristics of Lateglacial Usselo and Finow soils.Boreas 38: 591–609.
• Kempema E.W., Reimnitz E., Barnes P.W., 2001. Anchor-Ice Formation And Ice Rafting In Southwestern Lake Michigan. U.S.A. Journal of Sedimentary Research 71: 346–354
• Kozarski S., 1995. Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~20 ka-> 10 ka BP). Dokumentacja Geograficzna 1: 1–82.
• Marks L., 2002. Last Glacial Maximum in Poland. Quaternary Science Review 21: 103–110.
• Miall A.D., 1996. The geology of fluvial deposits. Sedimentary facies, basin analysis and petroleum geology. John Wiley and Sons, Springer Verlag, Berlin–Heidelberg–New York.
• Lang J., Winsemann J., 2013. Lateral and vertical facies relationships of bedforms deposited by aggrading supercritical flows: From cyclic steps to humpback dunes. Sedimentary Geology 296: 36–54.
• Owen G., 1996. Experimental soft-sediment deformation: structures formed by the liquefaction of unconsolidated sands and some ancient examples. Sedimentology 43: 279–293.
• Pisarska-Jamroży M., Weckwerth P., 2013. Soft-sediment deformation structures in a Pleistocene glaciolacustrine delta and their implications for the recognition of subenvironments in delta deposits. Sedimentology 60: 637–665.
• Podbielkowski Z., 1985. Glony. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa.
• Reineck H.E., Singh I.B., 1986. Depositional Sedimentary Environments. Springer Verlag, New York–Heidelberg–Berlin.
• Simons D.B., Richardson E.V., Nordin C.F., 1965. Sedimentary Structures Generated by Flow in Alluvial Channels. Society of Economic Paleontologists and Mineralogists – Special Publication 12: 34–52.
• Syverson K.M., 1998. Sediment record of short-lived ice-contact lakes, Burroughs Glacier, Alaska. Boreas 27(1): 44–54.
• van Loon A.J., Błaszkiewicz M., Degórski M., 2012. The role of permafrost in shaping the Late Glacial relief of northern Poland. Netherlands Journal of Geosciences 91: 223–231.
• Washburn A.L., 1979. Geocryology. A survey of periglacial processes and environments. Edward Arnold (Publishers) Ltd, London.
• Wulf S., Ott F., Słowiński M., Noryśkiewicz A.M., Dräger N., Martin-Puertas C., Czymzik M., Neugebauer I., Dulski P., Bourne A.J., Błaszkiewicz M., Brauer A., 2013. Tracing the Laacher See tephra in the varved sediment record of the Trzechowskie palaeolake in Central Northern Poland. Quaternary Science Reviews 76: 129–139.
• Zieliński T., 1995. Kod litofacjalny i litogenetyczny – konstrukcja i zastosowanie. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych: wybrane metody i interpretacja.Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Państwowy Instytut Geologiczny, Komisja Litologii i Genezy Osadów Czwartorzędowych Komitetu Badań Czwartorzędu PAN, AKAPIT-DTP, Warszawa: 220–235.
• Zieliński T., 1988. Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. W: E. Mycielska-Dowgiałło (red.), Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego: 195–253.