Materiał magnetyczny w części nierozpuszczalnej soli wysadu Góra (otwór G-40) – najnowsze wyniki i ich odniesienie do wcześniejszych prac

• Autorzy: Jaworska Joanna , Borowczyk Krzysztof

Warianty tytułu

EN

Magnetic particles in the insoluble material from Góra Salt Dome (G-40) – the latest results and their reference to previous works

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W celu zbadania pochodzenia materiału magnetycznego w próbkach soli cechsztyńskich przeanalizowano dostępny, siedmiometrowy fragment rdzenia G-40, z głębokości 510- 528 m p.p.t., pozyskanego z wysadu Góra (ryc. 1). Szczególną uwagę poświęcono wykluczeniu możliwości udziału materiału pochodzenia antropogenicznego wśród materii magnetycznej stanowiącej składniki rezyduum z rozpuszczenia soli. Łącznie rozpuszczono 96,874 kg soli cechsztyńskiej uzyskując po osuszeniu 1069,8 g suchej pozostałości. Średnia zawartość rezyduum dla przebadanych fragmentów rdzenia wyniosła 1,12%. Wśród materiału magnetycznego zebrano jedynie nieregularne, blaszkowate ziarna o rozmiarach od 150 do ok. 400 μm (ryc. 2). Przebadane ziarna magnetyczne zawierają 52,7-84,2 % tlenku żelaza Fe2O3, ok. 0,3-3,04% tlenku glinu, a także krzemionkę, sód, wapń lub mangan. W 2 próbkach odnotowano obecność cynku oraz w pojedynczych molibdenu, wolframu, a także fosforu. Ponieważ każdy etap pracy przygotowawczej, a także późniejszej, laboratoryjnej odbywał się ze szczególną dbałością o zachowanie sterylności próbek, należy wykluczyć możliwość udziału – przedostania się do analizowanego materiału składników pochodzenia antropogenicznego. Zatem pochodzenie kosmiczne materiału magnetycznego o kształtach nieregularnych jest bardzo prawdopodobne. W badanym materiale nie stwierdzono obecności żadnej formy kulistej – sferuli. Tym samym obecność form kulistych – sferulek w większych ilościach (zob. praca L. Mazura 1973, tab. 1), może budzić wątpliwości.

EN

Near 97 kg of salt samples from borehole G-40 from Góra Salt Dome (fig. 1) was obtained and dissolved. There was analysed insoluble material, which was characterized by high magnetisation. All analyzed salt samples come from 2-nd Zechstein (Late Permian) cyclothem Stassfurt, from deep 510-528 m b.g.l. The collected material (15 grains) are representing only one type form - irregular particles, plates form of size 150 to over 400 μm (see fig. 2). There was not noted any regular, spherical form – spherules. This material was analysed using the SEM - EDS. The chemical composition of particles ranges from 52,7 to 84,2 % iron oxide and 0,3-3,04 % aluminium oxide. In none of the samples was noted Ni. Irregular particles have rough surface and sharp edges. The origin of this material can be extraterrestrial. Highly probably that this particles are cosmic dust, micrometeorites or small shattered fragments of bigger meteorite body. The possibility of participation of anthropogenic material as accidental contamination of analyzed samples has been rather excluded.

Słowa kluczowe

PL

sole cechsztyńskie; rezyduum; składnik magnetyczny; antropogeniczny czy pozaziemski materiał

EN

Zechstein salt; residuum; magnetic particles; anthropogenic or extraterrestrial material

• Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego
• Czasopismo: Przegląd Solny
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 14
• Strony: 70--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys.

Twórcy

autor

Jaworska Joanna

• nstytut Geologii UAM, ul. B. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

autor

Borowczyk Krzysztof

• nstytut Geologii UAM, ul. B. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

Bibliografia

• BARKER J.L., ANDERS E., 1968. Accretion rate of cosmic matter from iridium and osmium contents of deep-sea sediments. Geochimica et Cosmochimica Acta 32: 627-645.
• BLANCHARD M.B., BROWNLEE D.E., BUNCH T.E., HODGE P.W., KYTE F.T., 1978. Meteor ablation spheres from deep-sea sediments. NASA Technical Memorandum 78510.
• BLANCHARD M.B., BROWNLEE D.E., BUNCH T.E., HODGE P.W., KYTE F.T., 1980. Meteoroid ablation spherules from deepsea sediments. Earth and Planetary Science Letters 46: 178–190.
• BOURLIVA A., PAPADOPOULOU L., 2015. Microstructural characteristics of magnetic particles in urban and industrial dusts from Thessaloniki area, Greece: preliminary results. In: Proceedings of the 14th International Conference on Environmental Science and Technology, 3-5.09.2015, Rhodes, Greece.
• BROWNLEE D.E., 2001. The origin and properties of dust impacting the Earth. In: Accretion of extraterrestrial matter through out Earth’s (eds.) B. Peucker-Ehrenbrink and Schmitz B. Springer Science+Business Media New York.
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., TADYCH J., GRZYBOWSKI Ł., SZTYRAK T., 2009. Wykształcenie i tektonika utworów solnych cechsztynu w wysadzie solnym Góra koło Inowrocławia w świetle wyników kompleksowych badań geochemiczno- litologicznych w wybranych otworach wiertniczych. Prz. Geol. 57: 494-503.
• DAVIDSON J., GENGE M.J., MILLS A.A., JOHNSON D., GRADY M., 2007. Ancient cosmic dust from Triassic halite. In: 38th Lunar and Planetary Science Conference, 12-16.03.2007, Houston, Texas, USA.
• DROGOWSKI J., TADYCH J. 2006. Budowa geologiczna i zagospodarowanie wysadów solnych „Mogilno I” i „Góra” - stan aktualny i perspektywy. Przegląd Geologiczny 54: 306.
• FLYNN G.J., 2001. Atmospheric entry heating of interplanetary Dust. In: Accretion of extraterrestrial matter throughout Earth’s (eds.) B. Peucker-Ehrenbrink and Schmitz B. Springer Science+Business Media New York.
• GARLICKI A. (red.), 1988. Charakterystyka przemysłu solnego w Polsce i jego możliwości produkcyjne z uwzględnieniem rozszerzenia zasobów o sól występującą jako surowiec towarzyszący w złożach innych kopalni. Arch. Zakł. Złóż Rud i Soli AGH.
• GENGE M.J., GRADY M.M., 1998. Melted micrometeorites from Antarctic ice with evidence for the separation of Fe-Ni-S liquids during entry heating. Meteoritics & Planetary Science 33 (3): 425 – 434.
• GENGE M.J., ENGRAND C., GOUNELLE M., TAYLOR S., 2008. The classification of micrometeorites. Meteoritics & Planetary Science 43 (3): 497 – 515.
• HORNG C.-S., HUH C.-A., CHEN K.-H, HUANG P.-R, HSIUNG K.-H and LINH.-L., 2009. Air-pollution history elucidated from anthropogenic spherules and their magnetic signatures in marine sediments off south western Taiwan. Journal of Marine Systems 76: 468-478.
• JAWORSKA J., 2015. Materiał magnetyczny w próbkach soli z wysadów solnych Góra i Wapno (Magnetic material contained in the salt samples from the Góra and Wapno salt domes). Przegląd Solny. Salt Review 11: 78–82.
• JAWORSKA J., TADYCH J., 2015. Materiał magnetyczny w wybranych próbkach soli – badania wstępne (Magnetic material in selected salt samples – preliminary study). In: 20th International Salt Symposium QVS, 7-10.2015, Bochnia, Poland. Abstrakt: 77-80.
• KIM W., DOH S.J., YU Y., 2009. Anthropogenic contribution of magnetic particulates in urban roadside dust. Atmos. Environ. 43: 3137–3144.
• KRZYWIEC P., 2000. O mechanizmach inwersji bruzdy środkowopolskiej - wyniki interpretacji danych sejsmicznych. Biul. P.I.G. 393: 135-166.
• KRZYWIEC P., 2004. Triassic evolution of the Kłodawa salt structure: basement-controlled salt tectonics within the Mid-Polish Trough (Central Poland). Kwartalnik Geologiczny 48 (2): 123- 134.
• LOUGHEED M.S., 1966. A classification of extraterrestrial spherules found in sedimentary rocks and till. The Ohio Journal of Science 66 (3): 274-283.
• MAREK S., PAJCHLOWA M. (red.), 1997. Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Pace. P.I.G., Warszawa.
• MARINI F., RAUKAS A., TIIRMAA R., 2004. Magnetic fines from the Kaali impact-site (Holocene, Estonia): Preliminary SEM investigation. Geochemical Journal 38: 107–119.
• MAZUR L., 1973. Z badań pyłów kosmicznych. Prace Habilitacyjne - Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, 42.
• MUTCH T.A, 1964. Extraterrestrial particles in Paleozoic salts. Ann. NY Acad. Sci. 119: 166-185.
• MUTCH, T.A, 1966. Abundances of magnetic spherules in Silurian and Permian salt samples. Earth and Planetary Science Letters 1, 325.
• NARKIEWICZ M., 1997. Sedimentary basin analysis of the Polish Lowlands – an introduction. Geological Quarterly 41 (4): 405-418.
• ONOUE T., NAKAMURA T., HARANOSONO H., YASUDA C., 2011. Composition and accretion rate of fossil micrometeorites recovered in Middle Triassic deep-sea deposits. Geology 39 (6): 567-570.
• PETTERSSON H., FREDRIKSSON K., 1958. Magnetic spherules in deep-sea deposits. Pacific Science 12 (1): 71-81.
• SZYBIST A., 2003. Struktury solne regionu kujawskiego. W: Bujakowski W. (red.): Termiczna charakterystyka górotworu w rejonie wysadów solnych. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków,15–37.
• UŚCINOWICZ G., 2008. Materia pozaziemska w otoczeniu kraterów meteorytowych Kaali (Estonia). Geologos 14 (2): 211–219.
• WRIGHTF.W., HODGE P.W., LANGWAY C.C. Jr., 1963. Studies o particles for extra-terrestrial origin: 1. Chemical analyses of 118 particles. J. of Geophys. Res. 68 (19): 5575-5587.
• ZOOK H.A., 2001. History space craft measurements of the cosmic dust flux. In: Accretion of extraterrestrial matter throughout Earth’s (eds.) B. Peucker-Ehrenbrink and Schmitz B. Springer Science+Business Media New York.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).