Wpływ budowy geomorfologicznej na zabagnienie południkowej doliny Narwi i charakter występujących w niej mokradeł

• Autorzy: Banaszuk H.

Warianty tytułu

EN

The influence of the geomorphological structure on paludification of the meridian Narew river valley and on its wetland character

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W dolinie Narwi poniżej Suraża mokradła wykształciły się na 98% jej powierzchni. Dominują mokradła fluwiogeniczne, przede wszystkim torfowiska zalewane i zatopione. Rozwój torfowisk w dolinie rozpoczął się na szeroką skalę najprawdopodobniej na przełomie okresu atlantyckiego i subborealnego. Największą rolę w procesie zabagniania doliny odegrały warunki klimatyczne i geomorfologiczne. Na przełomie okresu atlantyckiego i subborealnego nastąpiło bowiem wyraźne ochłodzenie i zwilgocenie klimatu, co spowodowało zwiększenie ilości wody, jaka mogła znaleźć się w dolinie. Czynnik geomorfologiczny decydował z kolei o „rozrządzie” wody w zlewni i na obszarze doliny. Zlewnia Narwi na odcinku od Suraża do ujścia Biebrzy ma powierzchnię 3867 km². Jej część prawostronna jest większa od lewostronnej, co wynika z ogólnego ukształtowania terenu. Również układ sieci rzecznej w zlewni zależy od budowy geomorfologicznej terenu, ponieważ większe doliny rzeczne, w tym i dolina Narwi, mają genezę glacjalną. Rzeki wykorzystały obniżenia wytopiskowe, łącząc je w jeden system dolinny, a działalność rzeczna ogranicza się tylko do części obniżeń. Budowa geomorfologiczna terenu decyduje także o wielkości zasilania doliny wodami podziemnymi. Dolina drenuje wody gruntowe i jest stale zasilana przez wody z pierwszego poziomu międzymorenowego, ponieważ wody w tej warstwie znajdują się pod dużym naporem hydrostatycznym. Zasilanie podziemne przyczyniło się do zabagnienia doliny, lecz z budowy złoża torfowego wynika, że o jego charakterze zdecydowały głównie wody rzeczne. Sprzyjały temu płaskie dno doliny oraz sposób rozwinięcia koryta Narwi, która rozprowadzała wody po całej dolinie systemem rozgałęzionych ramion rzecznych.

EN

In the Narew valley, below Suraż, the wetlands developed on 98 % of its area. The fluviogenic peatlands, mainly telmatic and limnetic are the dominants. The development of mires in the valley probably began on the turn of the Atlantic and the Subboreal periods. The climatic and geomorphological conditions were most important in paludification of the valley, because the significant cooling and moistening of the climate were characteristic of that period. These climate changes caused the increase of water amount in the valley. The geomorphological conditions determined water distribution in the valley and in the whole catchment. The Narew catchment, between Suraż and Biebrza river-mouth, covers 3867 km². Its right-side part is larger than the left-side one due to the relief of the area. The river network also depends on the geomorphological structure of the area, because larger river valleys, including the Narew valley, are of glacial origin. The rivers used the melt-out forms and joined these forms into a combined valley system. The river activity was confined to only part of the depressions. The geomorphological structure determined also the range of groundwater supply of the valley. The valley drains groundwaters and waters of the first intermorainic aquifer horizon constantly supply the valley being under a high hydrostatic pressure. Feeding by groundwaters was the primary cause for the formation of wetlands in the valley, but from the structure of the peat deposit it appears that the river water decided mainly of the peat features. The flatness of the substratum and the development of the Narew river-bed, which spread waters over the whole valley through the system of branched river channels, are conducive to the development of fluviogenic peatlands.

Słowa kluczowe

PL

dolina; mokradła; geomorfologia

EN

valley; wetlands; geomorphology

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2001
• Tom: T. 1, z. spec. (3)
• Strony: 135--146
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., il.

Twórcy

autor

Banaszuk H.

• Politechnika Białostocka, Katedra Ochrony Gleby i Powierzchni Ziemi, ul. Wiejska 45E, 15-351 Białystok