The Community House (Dom Ludowy) in Nałęczów as an example of social architecture of the early 20th century

• Autorzy: Boguszewska Kamila Lucyna

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.2329

Warianty tytułu

PL

Dom Ludowy w Nałęczowie jako przykład architektury społecznej początku XX wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

One of the most interesting facilities which were supposed to improve the quality of education of the poorest social strata were community houses. The popularity of this kind of institutions, dating back to the end of the 19th century and the first half of the 20th century, resulted in the construction of the Community House in Nałęczów, which, based on best practices, was to be a model of the realisation of a new, progressive society. The article presents the principles and "rules" for establishing such facilities by local communities in the context of activities undertaken in the difficult social and political situation of the areas under Russian rule. The history, operating principles, and architecture of the Community House in Nałęczów, which is an example of an out-of-the-box facility maintained in the national style, were herein analysed.

PL

Jednym z bardziej interesujących obiektów, które miały poprawić jakość kształcenia najbiedniejszych warstw społecznych były domy ludowe. Ich szczególna popularność datowana na koniec wieku XIX i pierwszą połowę XX wieku znalazła swoje odzwierciedlenie w realizacji Domu Ludowego w Nałęczowie, który oparty na najlepszych wzorcach, stanowić miał przykład realizacji nowego - postępowego społeczeństwa. Artykuł prezentuje założenia programowe oraz „zasady” zakładania tego typu obiektów przez lokalne społeczności na tle działań podejmowanych w trudnym kontekście społeczno – politycznym ziem zaboru rosyjskiego. Szczegółowej analizie poddane zostały losy, zasady funkcjonowania oraz architektura Domu Ludowego w Nałęczowie będącego przykładem obiektu nieszablonowego utrzymanego w stylu narodowym.

Słowa kluczowe

EN

community house; Nałęczów; national style

PL

dom ludowy; Nałęczów; styl narodowy

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 16, nr 2
• Strony: 57--67
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., fig.

Twórcy

autor

Boguszewska Kamila Lucyna

• Department of Modern Architecture, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Lublin University of Technology Poland https://orcid.org/0000-0002-1513-2490

Bibliografia

• 1. Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie, A. Sikora-Terlecka, Dom Ludowy,1996, p. 4518.
• 2. Babinicz Witucka J., Krótka historia nałęczowskiej herbaciarni, Głos Nałęczowa magazine, p. 18−19.
• 3. Babinicz Witucka J., Nałęczów w czasie I wojny światowe wybrane wydarzenia, in: Pamięć wielkiej wojny, Budzyński W., Pogadanki wzorowe znaczenie domów ludowych, Wydawnictwo Szkółek Rolniczych C.T.R. w Królestwie Polskim, 1918.
• 4. Budzyński W., Znaczenie domów ludowych, pogadanki wzorowe, Warszawa: Z.K.R., 1918 ([Warszawa]: Druk. “Gazety Rolniczej”).
• 5. Bujwidowa K., Domy ludowe, Wydawnictwo Krytyka, Kraków 1903.
• 6. Elaszuk A., Czego nas uczono i jak żyliśmy w Szkole Rolniczej w Nałęczowie, Odczyt sprawozdawczy na ogólnem zebraniu Włodawskiego towarzystwa Rolniczego w Sosnowicy, Warszawa p. 7.
• 7. Gliksman I., Domy ludowe ich organizacja i znaczenie dla rozwoju kultury narodowej, Warszawa 1923.
• 8. Heymann Ł., Co i jak zbudowano w Nałęczowie miedzy wojennym czyli dzień powszedni architektury ówczesnej, Miedzy wschodem a zachodem część III kultura artystyczna pod redakcją Tadeusz Chrzanowskiego, Lublin 1992, Lubelskie Towarzystwo Naukowe.
• 9. Iskrzycka I., Z dziejów Towarzystwa pod nazwą „Muzeum Lubelskie”, studia i Materiały Lubelskie, 1968, vol. 8, p. 24, after: Lublinianin of 16.09.1907, no. 58.
• 10. Kosmowska W., Domy ludowe u obcych i u nas, Warszawa; Lublin: Wydawnictwo M. Arcta, 1918 (Warszawa: Druk. M. Arcta).
• 11. Kosmowska W., Towarzystwo szkoły ludowej w Galicji z cyklu drogi do oświaty, Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1918.
• 12. Kurcjusz A., Znaczenie Domów Ludowych w Polsce w dobie obecnej, Warszawa 1927.
• 13. Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa Budownictwo i Architektura, 1954.
• 14. Nałęczów zdrojowisko i letnisko sezon 1928/1929, Wydawnictwo Komisji Zdrojowej w Nałęczowie.
• 15. Posner S., Domy Ludowe w Belgii, Wydawnictwo Krytyka, Kraków, 1907.
• 16. Przegaliński A., W kręgu Stanisława Śliwińskiego i nałęczowskiej oświaty rolniczej na przełomie XIX i XX wieku, Rocznik Lubelski 35, 2009.
• 17. Sosiński W., Jak zakładać dom ludowy i prowadzić towarzystwo domu ludowego wskazówki organizacyjne, Centralny Związek Kółek Rolniczych, Komisja Domów Ludowych, Warszawa 1925.
• 18. Tarka M., Dzieje Nałęczowa, Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa, Nałęczów 1989.