The earliest public green areas connected with Jelenia Góra. Pt 1

• Autorzy: Jagiełło Marzanna , Brzezowski Wojciech

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.1748

Warianty tytułu

PL

Najwcześniejsze publiczne założenia zieleni związane z Jelenią Górą. Cz. 1

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the third part of the 18th century the earliest public landscape gardens began to appear in the area of suburban Jelenia Góra. They were the first public parks in Silesia. When establishing them, the natural landscape features of the area were used (Karkonosze). Such an early creation of these parks was influenced by the growing fashion for mountain hiking and the increased (thanks to the nearby health resorts) awareness of the benefits of contact with nature, while remaining in harmony with contemporary views on garden art.

PL

W trzeciej tercji XVIII w. zaczęły powstawać na ówczesnych terenach podmiejskich Jeleniej Góry, najwcześniejsze na terenie Śląska publiczne ogrody krajobrazowe przeznaczone dla wszystkich mieszkańców. Przy ich zakładaniu wykorzystano naturalne walory krajobrazowe okolicy (Karkonosze). Na wczesne powstanie tych założeń wpływ miała budząca się moda na górskie wędrówki oraz rosnąca (dzięki pobliskim uzdrowiskom) świadomość pożytków płynących z kontaktu z naturą, pozostająca w zgodzie z ówczesnymi poglądami na sztukę ogrodową.

Słowa kluczowe

EN

landscape gardens; public gardens; Silesia

PL

ogrody krajobrazowe; ogrody publiczne; Śląsk

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 14, nr 1
• Strony: 136--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., fig.

Twórcy

autor

Jagiełło Marzanna

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Since and Technology Poland

autor

Brzezowski Wojciech

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Since and Technology Poland

Bibliografia

• 1. [no autor],1790. Nachricht von der merkwürdigen Umsachaffung des ehemaligen Galgenberges bei Hirschberg in einen schönen Volksgarten. Schmiedeberg.
• 2. [no autor], 1790. Nachricht von dem Ehemaligen Galgenberge bey Hirschberg: Schlesische Provinzial Blätter, 11, 346−357.
• 3. [no autor], 1795. Wegweiser durch das Riesengebirge, w: Berlinischer Almanach zum Vergnügung und zur Verbreitung nützlicher Kenntniβe für 1796. Berlin,1−63.
• 4. [no autor],1796. Beschreibung des Pflanzberges, Helikons und denen Elisäischen Feldern bei Hirschberg, (no place of issue)
• 5. [no autor] 1800. Friedrichs des Einzigen Denkmal auf dem Hirschberger Helikon, “Schlesische Provinzial Blätter”, 31, 311−325.
• 6. Braeß M., 1915. Das Seifersdorfer Tal mit seinen Denkmälern: Mitteilungen des Landesvereins
• 7. Caus S. de, 1615. Les Raisons des forces mouvantes, Francfort, vol. 2.
• 8. Brzezowski W., 2011.Ordnung, Fleiß, Natur und Kunst… The Gardens of Jelenia Góra in the 18th century: Stadtfluchten/Ucieczki z miasta (Escapes from the city), edited by M. Omilanowska, B. Störtkuhl, Warszawa, 67−76.
• 9. Brzezowski W., Jagiełło M., 2016. Ogrody na Śląsku. T. 2. Barok (Gardens in Silesia. Vol. II. The Baroque), Wrocław.
• 10. Brzezowski W., Jagiełło M., Założenie ogrodowo-krajobrazowe w Książu: Książ. Pamiętajmy o ogrodach (Landscape garden in Książ: Książ. Let’s remember the gardens, edited by B. Lejman, Wrocław 2017, s. 37−64.
• 11. Cellauro L., 2003. Iconographical aspects of the Renaissance villa and garden: Mount Parnassus, Pegasus and the Muses: Studies in the History of Gardens & Designed Landscape, vol. 21, 42−56.
• 12. Donat T., Stadtdirector Schönau, ein Vorläufer des Riesengebirgs-Vereins, (transcription Ulrich Junker, Bodnegg 2015). http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/18463/JEL_19122_2015_Stadtdirector-Schona_19122_Sch%C4%82%C2%B6nau_Wanderer_1882.pdf [access date: 27.10.2018];
• 13. Gronostaj E., Łętkowska A., b.r. Bogactwo przyrodniczo-historyczne Borowego Jaru w rozwoju turystyki i aktywnego wypoczynku. (The richness of nature and history of Borowy Ravine in the development of tourism and active recreation) http://wpt.kpswjg.pl/public/ckfinder/userfiles/files/borowy_jar_walory_15_09_17 [access date: 24.10.2018]
• 14. Gronostaj E., 2012. Parnas na Siodle. Helikon – siedziba muz (Parnas on the Saddle. Helikon – the seat of Muses): Rocznik Jeleniogórski, 261−270.
• 15. Hannebo D., Hoffmann A., 1963. Geschichte der deutschen Gartenkunst in drei Bänden. Hamburg, vol. 2.
• 16. Hensel J. D., 1797. Historisch-topographische Beschreibung der Stadt Hirschberg in Schlesien. Hirschberg.
• 17. Hirschfeld Ch. C. L. 1779−1785, Theorie der Gartenkunst, vol. 1−5, Leipzig.
• 18. Hoffmann-Marszałek A., 2011. Działalność Petera Josepha Lennégo oraz innych projektantów ogrodów na terenie Kotliny Jeleniogórskiej w XIX w. (Activities of Peter Joseph Lenné and other garden designers in the Jelenia Góra Valley in the 19th century) (Mysłakowice, Wojanów, Łomnica i Karpniki). pr dr. wykonana na WA PWr. (Activity of Peter Joseph Lenné and other garden designers in the Jelenia Góra Valley in the 19th century) PhD thesis executed on Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology
• 19. Horacy, Listy, Księga I, List XIV, wersy 18−20. Horace, Letters, Book I, Letter XIV, verses 18−20
• 20. Hunt J. D., 1996. The Italian Garden: Art., Design and Culture, Cambridge.
• 21. Krahn I., 1796, Vom Helikon und den Eisäischen Feldern bei Hirschberg, Hirschberg.
• 22. Legut-Pintal M., A study of the defensiv system of Jelenia Góra: http://wratislavia.archeo.uni.wroc.pl/18-tom/16.pdf [data dostępu: 2.10.2018]
• 23. Lindner K.G., 1742 . Historische und poetische Beschreibung des Landberühmten Hausberges oder Burglehns beÿ Hirschberg aus alten und sichren schriftlichen Urkunden gesammlet. Hirschberg.
• 24. Łaborewicz I., 1998. Historia Wzgórza Bolesława Krzywoustego (Hausberg) w Jeleniej Górze od połowy XV w. do dnia dzisiejszego (History of the Bolesław Krzywousty Hill (Hausberg) in Jelenia Góra from the mid-15th century to the present day): Rocznik Jeleniogórski, p. 29−39.
• 25. Majdecki L., 2008. Historia ogrodów (Garden history). Warszawa, t. II.
• 26. Mason M., 1772. The English Garden. London.
• 27. Oosthoek J., Romantisism and nature: https://www.eh-resources.org/romanticism-and-nature/ [data dostępu access date: 25.10.2018]
• 28. Parshall L., 1993. C. C. L. Hirschfeld’s concept of the garden in the German Enlightenment: The Journal of Garden History, vol. 13, p. 127−171.
• 29. Ptaszyński J., 1995. Johann Christoph Schönau i jego pomnik (Johann Christoph Schönau and his monument): Karkonosze, 1, p. 8−9.
• 30. Repton H., 1803.Observations on the Theory and Practice of Landscape Gardening. London.
• 31. Rzeszowski R., 1998. Legendarne dzieje i historia Wzgórza Krzywoustego i okolic do połowy XV wieku (Legendary past and history of Krzywousty Hill and the surrounding area until the middle of the 15th century): “Rocznik Jeleniogórski,” p. 17−28.
• 32. Sächsischer Heimatschutz, 4 (1915) 10, Dresden, p. 402−415.
• 33. Schatz Ch., Brühl, Johanne Margarethe Christina (Jeanne Marguerite Christine, gen. Tina) Gräfin von: Sächsische Biografie, Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V., (red.) Martina Schattkowsky. http://saebi.isgv.de/biografie/Christina_von_Br%C3%BChl_(1756−1816) [access date: 18.12.2017]
• 34. Schickhardt H., Beschreibung einer Reiss…, Württembergische Landesbibliothek Stuttgart, Inv. No Cod. hist. fol. 562, p. 193v.
• 35. Scholz [P.], 1887. Goethes Riesengebirgsreise im Jahre 1790: Wanderer im Riesengebirge, Hirschberg, nr 7, 84−89.
• 36. Steć T., Walczak W., 1962. Karkonosze. Monografia krajoznawcza (Karkonosze. Tourist monography), Warszawa.
• 37. Stoppe D., 1735, Der Parnaß im Sättler oder Scherz- und Ernsthafte Gedichte Herrn Daniel Stoppens. Frankfurt/Leipzig.
• 38. Walpole H., 1771. Essay on modern Gardening. Strawbery Hill.
• 39. Waźbiński Z., 1992. Willa Medycejska w Pratolino uratowana… (Villa Medici in Pratolino rescued): „Ochrona zabytków”, vol. 45, nr 1−2, 65−70.
• 40. Whately T., 1770. Observations on Modern Gardening, illustrated by descriptions. London.