Management of hard coal mining and processing wastes in Poland

• Autorzy: Galos K. , Szlugaj J.

Identyfikatory

DOI

10.2478/gospo-2014-0039

Warianty tytułu

PL

Gospodarka odpadami z górnictwa i przeróbki węgla kamiennego w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Mining and processing wastes comprise the largest group of industrial wastes generated and deposited in Poland. Among these, wastes from hard coal mining and processing traditionally constitute the most important group, currently generated at a level of 29–33 million Mg per year, with approx. 85% being utilised. Hard coal wastes are divided into two main groups – mining wastes (up to 20%) coming from preparatory and productive mining works; and processing wastes categorized as coarse-grained wastes from dense, medium gravity separation, fine-grained wastes from jiggers, and very fine-grained flotation wastes. Coarse-grained wastes (from both mining and processing) are the most economically useful. The main directions of their application are production of aggregates for engineering and road construction, production of cement or building ceramics, recovery of coal, or use as backfilling material. For aggregates production, two types of such wastes are used – raw coal wastes and self-burnt coal shale. The most important producer of aggregates from raw coal wastes is Haldex Co. with four processing plants (also delivering coal shale for cement or ceramics and recovered coal) and two crushing sieving units. Its total aggregates production exceeds 3 million Mg per year. Production of shale gravellite aggregates from self-burnt coal shale is carried out by a dozen or so small companies, with total production over 0.5 million Mg per year. Raw coal shale finds use in building ceramics and cement clinker manufacturing (up to 0.3 million Mg per year). Coal recovery, mostly in Haldex Co. plants, currently exceeds 0.15 million Mg per year, while granulated coal mud production in three plants of Haldex and two plants of Tauron Wydobycie can be a few times higher, ca. 0.6–0.7 million Mg per year. In the coming years, the production of shale gravellite aggregates and consumption of raw coal shale in cement and ceramics are not expected to rise. Further development is possible in the case of coal recovery accompanied by production of aggregates from raw coal wastes, though not all obtained aggregates will find use – not even for road embankments or river embankments in the immediate vicinity.

PL

Odpady z górnictwa i przeróbki stanowią największą grupę odpadów przemysłowych wytwarzanych i deponowanych w Polsce. Odpady z górnictwa i przeróbki węgla kamiennego tradycyjnie stanowią najważniejszą ich grupę. Obecnie są one wytwarzane w ilościach rzędu 29–33 mln Mg/r, przy wykorzystaniu gospodarczym rzędu 85%. Odpady powęglowe dzieli się na dwie główne grupy: odpady górnicze (do 20%) z górniczych prac przygotowawczych i udostępniających, oraz odpady przeróbcze: gruboziarniste ze wzbogacania w zawiesinowych cieczach ciężkich, drobnoziarniste ze wzbogacania w osadzarkach, bardzo drobnoziarniste odpady flotacyjne. Wykorzystywane gospodarczo są głównie odpady gruboziarniste (zarówno górnicze, jak i przeróbcze). Główne kierunki ich zastosowań to: produkcja kruszyw do prac inżynierskich i budowy dróg, produkcja cementu i ceramiki budowlanej, odzysk węgla, stosowanie jako materiału podsadzkowego. W przypadku produkcji kruszyw, stosowane są dwa rodzaje odpadów: odpady powęglowe surowe oraz samoczynnie wypalony łupek powęglowy. Najważniejszym producentem kruszyw z odpadów powęglowych surowych jest Haldex S.A. z czterema zakładami przeróbczymi (dostarczającymi także łupek powęglowy do produkcji cementu lub ceramiki budowlanej, a także odzyskiwany węgiel) oraz dwoma węzłami krusząco-sortującymi. Łączna produkcja kruszyw w zakładach Haldex S.A. przekracza 3 miliony Mg/r. Produkcja kruszyw łupkoporytowych z łupka wypalonego jest prowadzona przez kilkanaście małych firm na łącznym poziomie ponad 0,5 mln Mg/r. Surowy łupek powęglowy znajduje zastosowanie do produkcji cementu i ceramiki budowlanej w ilości do 0,3 mln Mg/r. Odzysk węgla, prowadzony głównie w zakładach Haldex S.A., obecnie przekracza 0,15 mln Mg/r, podczas gdy produkcja granulowanych mułów węglowych w trzech instalacjach Haldex S.A. i dwóch instalacjach Tauron Wydobycie jest prawdopodobnie nawet kilka razy większa rzędu 0,6–0,7 mln Mg/r. W najbliższych latach nie należy się spodziewać wzrostu produkcji kruszyw łupkoporytowych, a także zużycia łupka surowego do produkcji cementu i ceramiki budowlanej. Dalszy wzrost jest natomiast możliwy w przypadku odzysku węgla z prowadzoną równolegle produkcją kruszyw z surowych odpadów powęglowych. Tym niemniej nie należy się spodziewać, że wszystkie wytworzone na tej drodze kruszywa znajdą zastosowanie gospodarcze, nawet na nasypy drogowe i obwałowania rzek w bliskim sąsiedztwie zakładów.

Słowa kluczowe

EN

coal waste; aggregates; coal recovery; Upper Silesia

PL

odpady powęglowe; kruszywa; odzysk węgla; Górny Śląsk

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 30, z. 4
• Strony: 51--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., tab.

Twórcy

autor

Galos K.

• Mineral and Energy Economy Research Institute, Polish Academy of Sciences, Krakow, Poland

autor

Szlugaj J.

• Mineral and Energy Economy Research Institute, Polish Academy of Sciences, Krakow, Poland

Bibliografia

• [1] Baic, I. 2013. Technologie zagospodarowania odpadów z górnictwa węgla kamiennego – wyniki projektu FORESIGHT OGWK. Rocznik Ochrona Środowiska, 15, s. 1899–1915.
• [2] Baic, I. and Witkowska-Kita, B. 2011. Technologie zagospodarowania odpadów z górnictwa węgla kamiennego – diagnoza stanu aktualnego, ocena innowacyjności i analiza SWOT. Rocznik Ochrona Środowiska, 13, s. 1315–1327.
• [3] Baic et al. 2011 – Baic, I., Witkowska-Kita, B., Blaschke, W., Lutyński, A., Kozioł, W. and Piotrowski, Z. 2011. Wpływ wybranych czynników na rozwój innowacyjnych technologii zagospodarowania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego metodą krzyżowej analizy wpływów. Rocznik Ochrona Środowiska, 13, s. 1339–1359.
• [4] Cała, M., ed. 2013. Mining Waste Management in the Baltic Sea region. Min-Novation project. Kraków: Wyd. AGH, 264 s.
• [5] Galos, K. 2003. Mineral waste raw materials and their importance in the domestic management of mineral raw materials. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management, 19(4), s. 15–28.
• [6] Galos, K. and Nieć, M. 2007. Źródła, technologie pozyskiwania i gospodarka kruszywami sztucznymi [W:] Ney R. (red.) Surowce Mineralne Polski. Surowce skalne. Kruszywa mineralne. Kraków: IGSMiE PAN.
• [7] Galos et al. 2009 – Galos, K., Hycnar, E., Lewicka, E., Ratajczak, T., Szlugaj, J. and Wyszomirski, P. 2009. Mineralne surowce odpadowe z górnictwa i przeróbki [W:] Ney R., red. Surowce mineralne Polski. Mineralne surowce odpadowe. Kraków: IGSMiE.
• [8] Gawenda, T. and Olejnik, T. 2008. Produkcja kruszyw mineralnych z odpadów powęglowych w Kompanii Węglowej S.A. na przykładzie wybranych kopalń. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 24(2/1), s. 27–42.
• [9] Góralczyk et al. 2009 – Góralczyk, S., Mazela, A., Stankiewicz, J. and Filipczyk, M. 2009. Przywęglowa skała płona – odpad czy surowiec? Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr. 125, s. 95–104.
• [10] Góralczyk et al. 2007 – Góralczyk, S., Mazela, A. and Stankiewicz, J. 2007. Badania fizykomechaniczne właściwości skał przywęglowych. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr. 119, s. 45–56.
• [11] GUS 2013. Ochrona Środowiska 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny (GUS), 532 s.
• [12] Koperski et al. 2008 – Koperski, T., Cukiernik, Z. and Wiśniewski, J. 2008. Aspekty i uwarunkowania związane z przekształcaniem odpadów wydobywczych w produkty [W:] Materiały Warsztatów “Gospodarowanie zasobami – stan obecny i planowane zmiany. Nowe zasady gospodarki odpadami wydobywczymi”, Katowice, 28–29.10.2008.
• [13] Koperski, T. and Lech, B. 2007. Produkcja kruszyw z odpadów powęglowych. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr. nr 119, s. 87–94.
• [14] Kucharzyk, P. 2004. Polsko-Węgierska Spółka Akcyjna „Haldex” – technologia zakładów przeróbki mechanicznej odpadów górniczych. Inżynieria Mineralna, 5(2), s. 60–64.
• [15] Lutyński, A. and Blaschke, W. 2009. Aktualne kierunki zagospodarowania odpadów przeróbczych węgla kamiennego [W:] Materiały Konferencji “Foresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowywania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego”, Warszawa, 2.06.2009.
• [16] Mokrzycki, E., ed., 1992. Wykorzystanie odpadów pogórniczych węgla kamiennego [W:] Problemy kompleksowego wykorzystania surowców mineralnych. Studia i Rozprawy nr 22. Kraków: CPPGSMiE PAN.
• [17] Nowak, J. 2014. Wpływ stopnia termicznego przeobrażenia odpadów powęglowych na ich skład mineralny i petrograficzny. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management, 30(1), s. 143–160.
• [18] Potempa, M. and Szlugaj, J. 2007. Kierunki wykorzystania skał płonnych w KWK „Piast”. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr. nr 119, s. 159–171.
• [19] Smakowski et al. 2014 – Smakowski, T., Galos, K. and Ney, R. (ed.), 2014. Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 2012. Wyd. PIG-PIB, Warszawa, 1171 s.
• [20] Sokół, W. and Tabor, A. 1996. Problemy zagospodarowania odpadów powęglowych z górnictwa węgla kamiennego. Przegl. Geol. 44, 7.
• [21] SPC 2014. Informator Stowarzyszenia Producentów Cementu – Przemysł cementowy w liczbach 2014. Kraków: Stowarzyszenie Producentów Cementu, 4 s.
• [22] Szlugaj et al. 2008 – Szlugaj, J., Galos, K. and Potempa, M. 2008. Możliwości produkcji kruszyw mineralnych w Kompanii Węglowej S.A. – Centrum Wydobywcze Wschód. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr. 121, s. 181–198.
• [23] Szymkiewicz et al. 2009 – Szymkiewicz, A., Fraś, A. and Przystaś, R. 2009. Kierunki zagospodarowania odpadów wydobywczych w Południowym Koncernie Węglowym S.A. Wiadomości Górnicze, 60(7–8), s. 435–441.
• [24] Wróbel et al. 2012 – Wróbel, J., Fraś, A., Pierzchała, T., Przystaś, R., Machnik, A. and Hycnar, J. 2012. Konsolidacja działań Południowego Koncernu Węglowego S.A. ze spółkami energetycznymi Grupy TAURON w zakresie gospodarowania produktami ubocznymi [W:] Mat. XXVI Konferencji z cyklu “Zagadnienia Surowców Energetycznych i Energii w Gospodarce Krajowej”. Zakopane 14–17 października 2012. Kraków: IGSMiE, s. 113–127.
• [25] Zorychta, A. and Burtan, Z. 2008. Uwarunkowania i kierunki rozwoju technologii podziemnej eksploatacji złóż w polskim górnictwie węgla kamiennego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management, 24(1/2), s. 53–70.